Czego szukamy?

Zainteresowania człowiekiem, pokazywania go jako istoty godnej i dumnej. Uznania życia za wartość wspaniałą i niepowtarzalną. Zainteresowania antykiem i filozofią starożytnych. Powyższe „oznaki humanizmu” bardzo łatwo znaleźć w Europie XVI wieku. A już najłatwiej – we Włoszech. Oto rejestr dowodów:

  • Włochy – jeszcze XIV wiek, a już Dante Alighieri pisze wielkie dzieło Boską Komedię po włosku. Jej centrum, podmiotem działań czyni siebie – człowieka. Zachwyca się antykiem, za przewodnika bierze sobie Wergiliusza. To wielki zwiastun humanizmu.
  • Włochy – jeszcze XIV wiek, a inny pisarz Boccaccio pisze Dekameron. Przedstawi 100 nowel opowiadanych w ciągu 10 nocy schroniony w podmiejskiej willi przed zarazą. Ale czego te nowele nie opowiadają! Pochwalają zmysłową miłość, intrygi kochanków, człowieka sprytnego i przedsiębiorczego, cenią wartość pieniędzy – słowem nowe, naprawdę nie średniowieczne życie.
  • Koniec XV, początek XVI wieku – działa i maluje wielki mistrz renesansu: Leonardo da Vinci. Maluje człowieka. Pokazuje doskonałość ciała ludzkiego, studiuje anatomię, bada proporcje ludzkiego ciała. Dowodem są rysunki anatomiczne Leonarda (pamiętajmy, że Kościół zabraniał wówczas sekcji zwłok). Namalował portrety: Mona Liza, Dama z łasiczką. A portret – to jak najbardziej wyraz szacunku dla człowieka. Nie bez powodu modny w renesansie pragnącym utrwalenia filozofii, urody, indywidualności człowieka.
  • Początek XVI wieku – twórczość Michała Anioła. Doskonałość ludzkiego ciała, znajomość anatomii widoczna w każdej rzeźbie. Dawid – rzeźba nagiego młodzieńca o doskonałych proporcjach.
  • Koniec XV wieku – Sandro Botticelli maluje Narodziny Wenus. Mitologiczny wątek ukazuje zainteresowanie antykiem, urodą modelki – pochwała piękna ludzkiego ciała.
  • Początek XVI wieku – w Niemczech maluje Albrecht Dürer. Między innymi autoportrety, na których widnieje piękny (i chyba trochę zarozumiały) młodzieniec, czasem upozowany na Chrystusa. To się nazywa pewność siebie i tęsknota za sławą. Gdzież średniowieczna skromność i anonimowość artysty?

Albrecht Dürer, Autoportret

  • II połowa XVI wieku, Niderlandy – maluje Pieter Bruegel. Znów wątek mitologiczny: Upadek Ikara.
  • Połowa wieku XVI, Włochy – maluje Tycjan. Bohaterka jego płócien to zmysłowa, piękna, pokazująca biust rudowłosa kobieta. Symbolizuje bujność i pochwałę życia – nawet jeśli to jest święta Maria Magdalena.
  • Koniec wieku XVI, Anglia – tworzy Szekspir. Uważany za twórcę przełomu epok, jest ukoronowaniem renesansu. Jego dzieła traktują o największych namiętnościach ludzkich: zazdrości, miłości, żądzy władzy. Hamlet – z wątpliwościami dotyczącymi natury ludzkiej jest na wskroś humanistyczny.
  • II połowa XVI wieku, Polska – najpiękniejsze poezje tworzy Jan Kochanowski, wielki polski humanista. Pisze pochwałę świata jako dzieła boskiego, ale także pochwałę człowieka. Zachwyca się naturą, głosi epikurejską radość życia, każe cieszyć się jego urokami. Nakazuje też zachowywać stoicki spokój wobec życiowych zdarzeń. Studiuje dzieła starożytnych, nawiązuje do ich twórczości, tłumaczy pieśni Horacego. A pierwsza polska tragedia nowożytna – Odprawa posłów greckich – to nawiązanie do Homerowej wojny trojańskiej.
  • Dla ambitnych: działalność Erazma z Rotterdamu. To ten filozof działający w końcu XV i na początku XVI wieku uważany jest za najwybitniejszego humanistę Europy. Głosił antropocentryzm, indywidualizm (każdy człowiek to dobro niepowtarzalne), tolerancję i irenizm (pochwałę zgody, protest przeciw waśniom i wojnom). Jedno z jego dzieł nosi przewrotny tytuł: Pochwała głupoty.

Zobacz:

HUMANIZM

Człowiek w epoce renesansu – przedstaw, w jaki sposób przejawia się w tekstach epoki odrodzeniowy humanizm

Renesans – życiorys kultury

19. Humanizm i reformacja – omów podstawowe prądy w literaturze i kulturze renesansu

Wyjaśnij znaczenie pojęć: humanizm, reformacja, antropocentryzm

Renesansowa Europa