Niemcy w XII-XIV w.

Monarchia Hohenstaufów

Z chwilą wstąpienia na tron niemiecki Kon­rada III w 1137 r., rozpoczęło się dwustuletnie panowanie w tym kraju dynastii Hohenstaufów (1137-1254). Okres ten charakteryzowała rywalizacja na obszarze Niemiec między Hohenstaufami a Welfami (książętami Saksonii i Bawarii). W rywalizacji cesarstwa z papiestwem, Welfowie często popierali papiestwo. W latach 1178-80 doszło nawet do wojny domowej między cesa­rzem a Henrykiem Lwem, najwybitniejszym przedstawicielem rodu Welfów. Panowanie Hohenstaufów to również czas tzw. „polityki włoskiej” cesarstwa. Władcy niemieccy prag­nąc umocnić swą władzę w Italii, napotkali na opór papiestwa i ligi lombardzkiej (ligi miast pół­nocnowłoskich). Doszło do licznych wojen.

• Fryderyk I Barbarossa (Rudobrody) (1152-90) zorganizował 6 wypraw włoskich. W 1176 r. poniósł klęskę pod Legnano. W konsekwencji tego musiał uznać autonomię komun miast lom­bardzkich.
• Henryk V (1190-97) dzięki mał­żeństwu uzyskał Królestwo Sycylii (obejmują­ce całe pd. Włochy).

Zainteresowanie Ho­henstaufów polityką włoską, doprowadziło do coraz większej samodzielności lenników nie­mieckich i, co za tym idzie, feudalizacji Niemiec. Fryderyk II w 1231 r. przyznał ksią­żętom niezależność w zakresie sądownictwa i administracji. Polityka włoska zakończyła się przegraną cesarstwa (utrata Królestwa Sycylii), a papiestwo uzyskało dominującą pozycję. Po śmierci Fryderyka II nastąpiło Wielkie Bez­królewie (1250-73). Żaden z kandydatów do ko­rony niemieckiej nie uzyskał powszechnego uznania. Na skutek wewnętrznych walk, kraj pogrążył się w anarchii. Okres bezkrólewia zakoń­czyło panowanie Rudolfa I Habsburga (1273-91). W 1278 r. pod Suchymi Kratami pokonał on swego oponenta, króla czeskiego Przemysława Ottokara II, na którym zdobył, wcześniej przez Czechów opanowaną Austrię. Stała się ona domeną (ziemią dziedziczną) Habsburgów.

Rozdrobnienie feudalne Niemiec

XIV i XV w. to czas rywalizacji w Niemczech Habsburgów, Luksemburgów i Wittelsbachów (Bawaria) o władzę. Dochodziło do licznych wo­jen legalnych władców z antykrólami (preten­dentami wybranymi przez mniejszość elekto­rów). Luksemburgowie panowali (z przerwami) w latach 1308-1437. Byli też jednocześnie dzie­dzicznymi władcami Czech. Najsłynniejszy z nich Karol IV (1346-78) w 1356 r. w Złotej bulli określił sposób wyboru króla niemieckiego przez kolegium książąt Rzeszy, złożonego z 7 elektorów (kurfirstów). Przysługiwało mu ró­wnież prawo złożenia króla z tronu. Złota bulla nadawała im prerogatywy suwerennych wład­ców w ich posiadłościach, a więc usankcjono­wała rozdrobnienie cesarstwa. Nastąpiło ró­wnież spisanie zwyczajowego prawa niemiec­kiego – tzw. Zwierciadło Saskie (pn. Niemcy) i Zwierciadło Szwabskie (pd. Niemcy). Obo­wiązywały one w niektórych państewkach Rze­szy do XIX w.

Hanza

W XIII w. powstał związek miast nadmor­skich Niemiec – Hanza. W swym szczytowym okresie rozwoju zrzeszał on ok. 150 miast zwią­zanych z handlem morskim na Morzu Północnym i Bałtyku i posiadał szereg placówek (kantorów) za granicą. (W Polsce do Hanzy należały m.in. Gdańsk, Kraków, Toruń i miasta pomorskie). Związek miast hanzeatyckich szczyt potęgi i do­minacji na Bałtyku osiągnął w XIV w., prowa­dził własną politykę, a nawet wojny, np. z Danią. Najważniejszymi miastami Hanzy były Lubeka i Hamburg.

Niemiecka ekspansja na wschód – „Drang nach Osten”

XII i XIII w. to również czas niemieckiej eks­pansji na wschód. Odbywała się ona dwutoro­wo – pokojowo i zbrojnie.
Pokojowa ekspansja niemiecka na ziemie słowiańskie (i bałtyckie) odbywała się poprzez kolonizację – zarówno ziem podbitych przez niemieckich feudałów jaki też na terenie Czech, Węgier i Polski (zwłaszcza Śląska). Była to przede wszystkim fala osadników chłopskich i mieszczan, lecz również drobnego rycerstwa (Śląsk i Czechy).
Decydujące znaczenie jednak miała eks­pansja zbrojna feudałów wschodnioniemiec­kich, a w konsekwencji podbój i germanizacja ziem sąsiednich. Ekspansję prowadzili margra­biowie władający marchiami – okręgami pogranicznymi. Najwcześniej Niemcy podbili zie­mie słowiańskie sąsiadujące z Bawarią. W X w. powstały tam Marchia Wschodnia, Styryjska i Karyncka – przyszłe kraje Austrii. W pocz. XI w. podbito również Łużyce i Mil­sko.

Podbój i germanizacja Słowian połabskich

Krucjata z 1147 r. na ziemie Wieletów i Obodrzyców doprowadziła do rozciągnięcia na nie zwierzchności Henryka Lwa. Książęta obodrzyccy ulegli germanizacji i jako władcy Meklemburgii, jak nazywano po niemiecku ich zgermanizowane księstwo, panowali do 1918 r.
W poł. XII w. margrabia Marchii Północnej, Albrecht Niedźwiedź opanował ziemie Stodoran, pokonując ostatniego ich księcia, Jaksę z Ko­panicy. Powstała w ten sposób Marchia Bran­denburska (od miasta Brandenburg, powstałego na miejscu słowiańskiej Brenny). Na jej terenie w poł. XIII w. założono Berlin. Władcy Marchii Brandenburskiej, z dynastii askańskiej, w 1250 r. zawładnęli Ziemią Lubuską, a na­stępnie pd.-wsch. częścią Pomorza Zach. i pod koniec XIII w. za­częli zagrażać Pomorzu Gdańskiemu.