Już na pierwszym swoim posiedzeniu, 4.02.1947, wybrany kilka tygodni wcześniej, Sejm Ustawodawczy przyjął ustawę o sposobie powoływania głowy państwa – prezydenta. W związku z likwidacją senatu, sytuacja wymagała nowych regulacji. Prezydent miał teraz być wybierany przez sejm, bezwzględną większością głosów, w obecności minimum 2/3 posłów. Następnego dnia został nim dotychczasowy prezydent KRN, Bolesław Bierut.

  • Po 2 tygodniach zmajoryzowany przez komunistów i ich satelitów sejm, uchwalił „ustawę konstytucyjną” popularnie zwaną Małą Konstytucją. Jej tekst odwoływał się zarówno do „Manifestu” PKWN, ustawodawstwa KRN jak i raczej formalnie, w celach propagandowych do konstytucji marcowej z 1921 r. Oficjalnie stała ona na stanowisku trójpodziału władzy, praktycznie jednak zasada została naruszona na rzecz Sejmu Ustawodawczego, który oprócz funkcji ustawo- i ustrojodawczych miał „ustalić zasadnicze kierunki polityki państwa”.
  • Na mocy specjalnej ustawy z marca 1950 r. wprowadzono też jednolite organy terenowej władzy państwowej. Wojewódzkie i powiatowe rady narodowe uzyskały status lokalnych organów przedstawicielskich, a likwidacji uległy urzędy wojewodów, starostów, burmistrzów, prezydentów, wójtów wraz z wydziałami wojewódzkimi, powiatowymi, zarządami miejskimi i gminnymi. Pozornie wzmocniło to rady narodowe, twór „importowany” z ZSRR, ale w obliczu postępującej centralizacji, nie miało to wielkiego znaczenia.
  • Zasadę trójpodziału władzy naruszała też utworzona Rada Państwa, usytuowana wśród organów władzy wykonawczej. Do swego gremium nie pochodzącego z wyborów wchodzili: prezydent, jej przewodniczący, marszałek sejmu i wicemarszałkowie, a na wypadek konfliktu zbrojnego naczelny dowódcza Wojska Polskiego. Rada Państwa nadzorowała rady narodowe, zatwierdziła dekrety z mocą ustawy, wprowadzała stan wojenny i wyjątkowy na wniosek rządu.
  • Pozornie nawiązując do ustroju parlamentarno-gabinetowego, faktycznie superarbitrem konstytucja czyniła prezydenta, który choć z wyboru Sejmu Ustawodawczego, nie ponosił przed nim odpowiedzialności politycznej. Jego ewentualna odpowiedzialność konstytucyjna przed Trybunałem Stanu w wypadku zdrady, przestępstwa karnego lub naruszenia ustawy zasadnicze, posiadała formalny charakter.
  • Prezydent sprawował władzę za pośrednictwem odpowiedzialnych politycznie ministrów oraz przewodnicząc kolejnemu nieformalnemu ciału, powołanemu tylko uchwałą Rady Ministrów w maju 1950, mianowicie Prezydium Rządu. W jego skład wchodzili: premier i jego zastępcy, podsekretarz stanu oraz jako niestali członkowie poszczególni ministrowie, powoływani na wniosek szefa rządu.
  • Pozycję prezydenta wzmacniało przewodniczenie zarówno Radzie Państwa jak i rządzącej partii, najpierw PPR (od czerwca 1948), a potem PZPR (od grudnia 1948), wbrew zasadzie deklarowanej apolityczności.
  • Mała Konstytucja nie regulowała spraw sądownictwa odsyłając do konkretnej ustawy (lipiec 1950), która na miejsce sądów grodzkich, okręgowych i apelacyjnych powołano sądy powiatowe, wojewódzkie oraz prokuraturę generalną wraz z podległymi jej organami prokuratorskimi na szczeblu wojewódzkim i powiatowym, podporządkowując tą część wymiaru sprawiedliwości Radzie Państwa, nie zaś jak przed wojną ministrowi sprawiedliwości.
  • 22.02.1947 – uchwała Sejmu Ustawodawczego – „Deklaracja w przedmiocie realizacji praw i wolności obywatelskich”
    Do Małej Konstytucji dołączona została uchwalona kilka dni później deklaracja praw i wolności obywatelskich, formalnie bardzo szerokich, ale w praktyce sformułowanie iż „wyzyskiwanie” ich „do walki z demokratycznym ustrojem Rzeczypospolitej Polskiej” będą „zapobiegać ustawy”, pozwalały władzom na dowolną interpretację wymienionych swobód.

Datownik

  • 1.07.1945 – samorozwiązanie Rządu Jedności Narodowej i Delegatury Rządu na Kraj;
  • lipiec 1945 – powstanie PSL na bazie mikołajczykowskiego SL;
  • 10.09.1945 – Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej zerwał konkordat z 1925;
  • 3.01.1946 – nacjonalizacja przemysłu na mocy ustawy Krajowej Rady Narodowej;
  • 1946-48 – zorganizowane akcje wysiedlenia ludności niemieckiej z Polski mocą ustaleń poczdamskich;
  • 30.06.1946 – tzw. referendum „ludowe” władze postawiły pytania:
    • Czy jesteś za zniesieniem Senatu?
    • Czy chcesz utrwalenia […] ustroju gospodarczego zaprowadzonego przez reformę rolną i nacjonalizację przemysłu?
    • Czy chcesz utrwalenia zachodnich granic Polski na Bałtyku, Odrze i Nysie Łużyckiej?
  • Władze sugerowały głosowanie 3xtak; opozycja (Mikołajczyk) proponowała odpowiedź odmowną na 3 pytania; wynik został przez komunistów sfałszowany;
  • 4.07.1946 – sławny pogrom kielecki, zabójstwo ok. 40 Żydów
  • 26.09.1946 – decyzją KRN pozbawienie obywatelstwa polskiego wyższych dowódców sił zbrojnych na Zachodzie;
  • 19.01.1947 – wybory do Sejmu Ustawodawczego; zwycięstwo tzw. Bloku Demokratycznego;
  • 5.02.1947-21.07.1952 – prezydentura Bolesława Bieruta
  • 19.02.1947 – uchwalenie przez Sejm tzw. „Małej Konstytucji”
  • kwiecień-lipiec 1947 – akcja „Wisła” wymierzona przeciw partyzantom UPA, wysiedlono wskutek niej ok. 140 tys. Ukraińców; pretekstem stała się śmierć w zasadzce gen. Karola Świerczewskiego, wiceministra obrony narodowej;
  • 21.10.1947 – ucieczka Stanisława Mikołajczyka; wcześniej Polska odrzuca propozycję uczestnictwa w tzw. planie Marshalla w wyniku sowieckiego nacisku (lipiec)