LEKTURY do egzaminu

Iliada – epos Homera

Lektura w epoce Stop! Jesteśmy w antyku! Starożytność – to najdawniejsze czasy ludzkiej kultury, rozwijające się odkąd człowiek poznał pismo aż do chrześcijańskiej Europy, czyli po nową erę i jej pierwsze stulecia. Wtedy właśnie chrześcijaństwo rozwinęło się i zapanowało w Europie, a kolejną epoką po antyku stało się średniowiecze. Starożytność to pojemny termin – obejmuje cywilizacje odległe – takie jak starożytny Egipt, Babilonię, Chiny, Japonię, Izrael. Bliższy i ściślejszy, a

Gloria victis – Eliza Orzeszkowa

Epoka Pozytywizm – w warunkach złagodzenia cenzury po rewolucji 1905 roku autorka mogła jawnie poruszyć kwestie związane z powstaniem styczniowym. Pojawia się nawet postać Romualda Traugutta! Tytuł Gloria victis  (czyli chwała zwyciężonym) została wydana w 1910 roku. Zbiór nowel miał pierwotnie nosić tytuł, jak twierdziła sama autorka, „skromny i krwawy: 1863”. Ostatecznie jednak Orzeszkowa zrezygnowała z rzeczowego, ascetycznego tytułu na rzecz aluzyjnego i bardziej patetycznego: Gloria victis. Ten łaciński zwrot był parafrazą rzymskiej

Faraon w pytaniach i odpowiedziach

Faraon Bolesława Prusa Gdzie i kiedy rozpoczyna się akcja Faraona? W starożytnym Egipcie, w XI w. przed Chrystusem, za rządów dwudziestej dynastii, w 33. roku panowania Ramzesa XII. W jaki sposób miody władca chce rządzić Egiptem? Pragnie odbudować jego potęgę dzięki zwycięskim wojnom, wzmocnić pozycję faraonów, a ograniczyć władzę kapłanów. Jest wrażliwy na cierpienie ludu i dlatego chciałby poprawić jego sytuację. Kim jest Beroes i jaki ma wpływ na politykę

Pieśni – Jan Kochanowski

Pieśni uważane za początek polskiej liryki. W pełni wyrażają filozofię Kochanowskiego jako renesansowego myśliciela. Poeta ujął je w: Księgi pierwsze – 25 pieśni Księgi wtóre – 25 pieśni Pieśń świętojańska o sobótce – 12 pieśni Gatunek Pieśń to gatunek starożytny, pochodzący z antyku, silnie związany z muzyką i początkowo wykonywany wraz z nią. Pierwszym twórcą pieśni i wzorem dla Jana z Czarnolasu był Horacy – dlatego niektóre pieśni Kochanowskiego są przekładami albo luźnymi parafrazami carmin rzymskiego poety. .

Treny Kochanowskiego

Treny Treny Jana Kochanowskiego uznawane są za najdojrzalsze dzieło poety. Należy patrzeć na nie jako na całość – ma bowiem przemyś­laną kompozycję. Jest to cykl 19 utworów żałobnych poświęconych zmarłej córeczce poety. Zbiór trenów traktujemy jako jedno wielkie dzieło, bowiem ich kolejność i układ nie są przypadkowe. Tren to gatunek żałobny (funeralny) poświęcony zwykle zmarłemu wodzowi czy ważnemu mężowi stanu. Tu – zostały napisane w hołdzie i bólu po stracie ukochanego dziecka –

Siłaczka – Stefan Żeromski

Siłaczka Lektura w epoce Stop! Jesteście w Młodej Polsce! Młoda Polska to jedna z nazw epoki następującej po pozytywizmie, a nawet przez jakiś czas współistniejącej z tą epoką. Ośrodkiem pozytywizmu była Warszawa, Młodej Polski – Kraków. Pozytywizm już chylił się ku końcowi, ale jeszcze powstawały wielkie dzieła – Lalka Prusa, Trylogia Henryka Sienkiewicza, pozytywiści wciąż pisali artykuły o ważnej roli wiedzy i pracy w życiu społeczeństw. Młodzi moderniści natomiast uciekali

Romeo i Julia Szekspira

Romeo i Julia Szekspira Lektura w epoce Stop! Jesteś w czasach elżbietańskich!   Romeo i Julia a epoka Szekspir renesansowy czy barokowy? Można powiedzieć ponadczasowy, twórca przełomu epok, ale: Renesansowy, bo najważniejszym tematem jego twórczości jest człowiek – ludzka natura, najważniejsze namiętności, wahania… To zgadza się z naczelnym założeniem humanizmu,a humanizm jak pamiętamy jest wyróżnikiem epoki zwanej renesansem.  Renesansowy, bo pokazuje człowieka w jego doczesnym życiu i podejmuje temat, jak

Don Kichot Cervantesa

Don Kichot Cervantesa Lektura w epoce Stop! To barok! XVII wiek. Przełom wieków XVI i XVII był dla Europy okresem naprawdę obfitującym w genialne dokonania. Przecież w tym samym czasie działał w Anglii Szekspir – gdyby wówczas przyznawano literacką Nagrodę Nobla, komisja miałaby twardy orzech do zgryzienia. Co ciekawe – Cervantes i Szekspir umarli w tym samym roku – 1616. Barok w Europie to czas wojen, śmierci, szalejących epidemii. W efekcie

Dawid Copperfield – Karol Dickens

Dawid Copperfield Lektura w epoce Epoka wiktoriańska. Tytuł Dzieje, przygody, doświadczenia i zapiski Dawida Copperfielda juniora rodem z Blunderstone (których nigdy ogłaszać drukiem nie zamierzał) – tak tytuł powieści brzmi dokładnie. Właściwie odpowiada na pytanie: czym jest książka Dickensa. Autor Karol Dickens, wielki realista angielski, autor znanej Opowieści wigilijnej. Gatunek Powieść realistyczna, ukształtowana w formę pamiętnika. Zawiera wątki autobiograficzne – Dawid Copperfield podobny jest do samego Karola Dickensa.   Dawid Copperfield –

Ferdydurke Gombrowicza na egzaminie

Ferdydurke Gombrowicz Lektura w epoce Stop! Jesteś w dwudziestoleciu międzywojennym! Ale fajne czasy! Pierwsze automobile (dla nas całkowicie retro!) z oszałamiającą prędkością 20 kilometrów na godzinę pokonują przestrzeń. Panie w krótkich fryzurach i śmiesznych kapelusikach paradują do kina! Jest już film – najpierw niemy, potem dźwiękowy i chociaż wciąż czarno-biały – to już prawdziwe kino. Telefony w powszechnym użyciu. Człowiek rozbił atom, lata samolotami! Prawdziwa rewolucja. Ale czy oznacza mądrość

Dziady cz. II Adama Mickiewicza

Dziady cz. II Lektura w epoce Stop! Jesteś w romantyzmie! Świat duchów i wyobraźni wita! Racjonalistom nie będzie tu dobrze! Przygotuj się na zdarzenia niewyjaśniane za pomocą zdrowego rozumu, na spotkanie z postaciami z nierealnego świata. Romantycy pokochali cytat szekspirowski, który brzmi: „Widzę. Gdzie? Przed oczyma duszy mojej”. Chcieli pisać i pisali o tym, co zobaczyć można oczyma duszy, wyobraźni, fantazji. Z nauką to się zgadzać wcale nie musi. W

Ikar Jarosława Iwaszkiewicza

Ikar Iwaszkiewicza Lektura w epoce Stop! Jesteś w XX wieku, w czasach II wojny światowej. Tytuł Ikar. Autor nawiązuje do mitu ikaryjskiego i do słynnego obrazu Breughla pt. Upadek Ikara. Tak przenośnie nazywa głównego bohatera swojego opowiadania. Autor Jarosław Iwaszkiewicz – poeta i prozaik. Przed wojną należał do znanej grupy poetyckiej Skamander, pisał w duchu klasycznym. Wojnę przetrwał w Polsce, jego dwór – Stawisko – stało się schronieniem dla wielu artystów

Pamiętnik z powstania warszawskiego – Miron Białoszewski

Pamiętnik z powstania warszawskiego Lektura w epoce Pamiętnik z powstania warszawskiego powstał długo po wojnie, bo w latach 70. Ale dotyczy dokładnie roku 1944 – tragicznych miesięcy powstania w Warszawie, w ten czas przenosi czytelnika. Tytuł Pamiętnik z powstania warszawskiego – taki tytuł od razu informuje, z jakim tekstem mamy do czynienia. Wpisuje się w tradycję; literatura zna sporo pamiętników (Pamiętnik znaleziony w Saragossie, Pamiętnik z czasów wojny, Pamiętnik czasów

Homer – Odyseja

Odyseja Odyseusz jest uosobieniem sprytu i przemyślności, które często okazują się bronią skuteczniejszą niż potęga wojskowa. To najsłynniejszy z wodzów wojny trojańskiej, który umiał pokonać krytyczne momenty inteligencją i odwagą. Powrót Odyseusza do domu – dziesięcioletnia wędrówka, pełna przygód i niezwykłości (m.in. romans z czarodziejką Kirke, która zamieniała ludzi w zwierzęta, i z nimfą Kalipso, która kusiła Odysa nieśmiertelnością, spotkanie z Eolem, bogiem wiatrów, zejście do Hadesu) – jest nie

Zemsta – Aleksander Fredro

Zemsta Dane lektury: Komedia – oparta o konflikt i jego rozwiązanie, intrygę, kontrast, komizm słowa, postaci i sytuacji. Powstała w romantyzmie i w czasach współczesnych autorowi się rozgrywa. Nawiązuje do prawdziwego sporu z XVII wieku – pomiędzy dwoma współwłaścicielami zamku w Odrzykoniu – Firlejem i Skotnickim. Głowna oś akcji – to kłótnia Rejenta i Cześnika o zamkowy mur i miłość młodych potomków skłóconych stron. Ważną rolę w Zemście odgrywa parodia – Fredro

Fraszki Kochanowskiego

Fraszki Autor Jan Kochanowski – ojciec polskiej literatury. Pisze w języku ojczystym poezję kunsztowną, o wysokim poziomie artystycznym. Jest najwybitniejszym poetą literatury staropolskiej, poeta doctus (poeta uczony), dramatopisarz, tłumacz – wszechstronnie wykształcony, znający języki obce (łacinę, grekę, hebrajski), wybitnie utalentowany; najważniejszy przedstawiciel polskiego renesansu. Edukacja Urodził się prawdopodobnie w 1530 roku w Sycynie niedaleko Radomia. Był synem Piotra Kochanowskiego i Anny z Białaczowskich. Wychowywał się w średniozamożnej rodzinie szlacheckiej (ojciec był

Pozytywistyczne nowele

Pozytywistyczne nowele Gloria victis Elizy Orzeszkowej To późna nowela Orzeszkowej, wydana dopiero w roku 1908. Tytuł oznacza „Chwała zwyciężonym”. Autorka składa w niej hołd powstańcom styczniowym. Co się dzieje? Tematem noweli jest epizod powstania styczniowego. Historia przyjaźni i śmierci dwóch młodych mężczyzn – powstańców z oddziału Traugutta. Przy jego boku walczyli między innymi Jagmin, bardzo waleczny i oddany ojczyźnie żołnierz, oraz Tarłowski, młody humanista, który choć był przeciwny rozlewowi krwi,

Pan Tadeusz – wypracowanie egzaminacyjne

Przeczytaj fragment: Adam Mickiewicz Pan Tadeusz (…) Słońce ostatnich kresów nieba dochodziło, Mniej silnie, ale szerzej niż we dnie świeciło, Całe zaczerwienione jak zdrowe oblicze Gospodarza, gdy skończywszy prace rolnicze, Na spoczynek powraca. Już krąg promienisty Spuszcza się na wierzch boru i już pomrok mglisty, Napełniając wierzchołki i gałęzie drzewa, Cały las wiąże w jedno i jakoby zlewa, (…) I wnet sierpy gromadnie dzwoniące We zbożach i grabliska suwane po łące Ucichły i stanęły, tak pan

Iliada na egzaminie

Wypracowanie egzaminacyjne Czy  dziełem, którego dotyczyć będzie temat wypracowania, może być Iliada? Jak najbardziej. To lektura obowiązkowa (z gwiazdką*), więc autorzy pytań mają prawo wymagać znajomości utworu. Obszar odwołań – to z pewnością mitologia grecka i „Odyseja”. Jakie fragmenty przywołają autorzy testu? Tego nie wie nikt. Słynny jest pojedynek Hektora z Achillesem, opis tarczy Achillesa, pożegnanie Hektora z Andromachą. Kuszący dla twórców testu może wydać się poniższy dialog – dwóch

Syzyfowe prace Żeromskiego jako powieść o dorastaniu

Sporo jest powieści o dojrzewaniu, dorastaniu, poszukiwaniu swojej drogi i tożsamości. Przypomnij sobie Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Ignacego Krasickiego. Pierwsza powieść polska, nowożytna – właśnie o tym. Kordian Juliusza Słowackiego – także. Mnóstwo tego w literaturze powszechnej: od Kandyda Woltera po Buszującego w zbożu Salingera. Ale Marcinek Borowicz to postać szczególna, bo on nie tylko dorośleje, ale też budzi się w nim poczucie tożsamości narodowej. Jego dojrzewanie odbywa się w obliczu rusyfikacji – powieść ma zatem walory patriotyczne