Słowotwórstwo (Gramatyka)

Zapożyczone słowa. Zapożyczenia.

Każdy nowy wyraz zapożyczony z innego języka, zanim wejdzie do zasobu słownictwa ogólnego i stanie się dla wszystkich zrozumiały i zaakceptowany, musi przejść długą, niełatwą drogę. Początkowo jego używanie może przysparzać wszystkim wiele problemów. Nie jest więc niczym szczególnym, że kłopoty te nie omijają także i Was. Wyrazy obce w naszym języku istnieją czy tego chcemy, czy nie, więc należy nauczyć się poprawnie nimi posługiwać, by nie narazić się na niezrozumienie

Jak to wyrazić inaczej?

Peryfraza – po to, żeby się nie powtarzać Poeta napisał tomik poezji. Poruszył ważne zagadnienia, był więc wielkim poetą. Dlatego właśnie przyznano poecie nagrodę. Oj, coś tu nie gra. Za dużo poetów w tak krótkiej wypowiedzi. Przed zbędnym powtarzaniem tych samych wyrazów w bliskim sąsiedztwie uratować Cię może peryfraza, czyli omówienie. Jeśli w rozprawce na temat Trenów w co drugim zdaniu przywoływać będziecie naszego wielkiego humanistę z imienia i nazwiska, to powtórzenia te bardzo obniżą wartość

Czym jest stylizacja językowa.

Czym jest stylizacja językowa. Podaj przykłady. Stylizacja polega na celowym wprowadzeniu do wypowiedzi istotnych elementów właściwych innemu stylowi. Wzorce mogą pochodzić z historii, języka określonych grup, środowisk, maniery literackiej, gatunku, a nawet z konkretnego utworu. Jest to zabieg świadomy, podejmowany dla osiągnięcia zamierzonego efektu artystycznego, obejmuje zwykle wszystkie warstwy języka. Oczywiste, że w powieści historycznej musi dojść do archaizacji, czyli wprowadzenia dawnych form gramatycznych, nieużywanego dzisiaj słownictwa, niegdysiejszej składni oraz innych elementów stanowiących o specyfice

Style i stylizacja językowa

Język językowi nierówny. Wprawdzie wszyscy mówimy w języku polskim, ale inaczej będzie opowiadał historię Giewontu góral, inaczej swoje przemówienie wygłosi prezydent, a jeszcze inaczej rozmawiasz z kolegami. Od czego to zależy? Od kilku czynników. Czy zauważyłeś, że jeśli chcesz coś powiedzieć i to samo napisać, zrobisz to na dwa różne sposoby? To jedna z pierwszych różnic. Język mówiony to najczęściej potoczna odmiana polszczyzny. Styl potoczny jest spontaniczny i przez to

Zapożyczenia

Język polski „pożyczył” z innych języków wiele słów i całych zwrotów. Niektóre z nich są tak popularne, że rzadko kiedy zdajemy sobie sprawę, że tak naprawdę nie pochodzą z naszego języka. W jaki sposób takie wyrazy trafiają do języka? To oczywiste – są wynikiem kontaktów Polaków z innymi narodowościami – zresztą tak samo jest we wszystkich językach. Kontakty handlowe, towarzyskie, podróże, wspólne obyczaje i kultura, a nawet wojny sprawiały, że

Kategorie słowotwórcze

Nowe wyrazy są tworzone za pomocą już istniejących formantów. Nie tylko tworzą one nowe wyrazy, ale i modyfikują ich znaczenie – formanty mają bowiem określone znaczenie. Wyrazy pochodne o wspólnym znaczeniu słowotwórczym, nadanym przez odpowiednie formanty tworzą kategorie znaczeniowe. Zapamiętaj najważniejsze z nich oraz formanty, które je tworzą. Nazwy zdrobniałe i pieszczotliwe Tworzą je formanty np. -ek -ka -ko -ik -yk • kot – kot-ek (mały kot) • ręka –

Treść i zakres znaczeniowy wyrazu

Co sobie wyobrażasz, słysząc słowo „pies”? Jamnika, boksera, a może po prostu kundelka? Każdy z nich jest psem, ale przecież nie każdy pies musi być jamnikiem – jest przecież tyle innych ras! Wszystko zależy od treści i zakresu danego wyrazu. Każdy wyraz coś nazywa – to oczywiste! Na jego znaczenie składa się treść i zakres. Wróćmy do naszego psa – każdy może go sobie inaczej wyobrazić, ale zawsze pies będzie

Sprawdzian ze słowotwórstwa

1. Od podanych wyrazów utwórz wskazane części mowy: czytać – rzeczownik – rzeczownik – ………………………………………..  ………………………………………..  ……………………………………….. grzeczny – rzeczownik – przysłówek – ………………………………………..  ………………………………………..  ……………………………………….. mądry – rzeczownik – przysłówek – ………………………………………..  ………………………………………..  ……………………………………….. pływać – czasownik – rzeczownik – ………………………………………..  ………………………………………..  ……………………………………….. pisać – czasownik – rzeczownik – ………………………………………..  ………………………………………..  ……………………………………….. 2. Wskaż wyrazy podstawowe dla wyrazów pochodnych: rybak – ……………………………………………………………. bielutki – ……………………………………………………………. śnieżynka – ……………………………………………………………. płotek

Wyrazy nacechowane uczuciowo

Wyraz wyrazowi nierówny! Możesz powiedzieć: nauczyciel, a możesz: belfer, możesz powiedzieć dama albo babiszon. W tekście mogą Cię zapytać: który z tych wyrazów jest neutralny, a który nacechowany ujemnie? Wśród poleceń tekstu może znaleźć się wymóg, by takie wyrazy rozpoznawać lub pozamieniać – np. neutralny na nacechowany lub odwrotnie. Jak je rozpoznać? To proste – wyraz neutralny nie niesie żadnych skojarzeń emocjonalnych – takich wyrazów w naszym języku jest mnóstwo. To: dziewczyna, kot, ogórek,

Zapożyczenia. Podstawowe informacje.

Język polski „pożyczył” z innych języków wiele słów i całych zwrotów. Niektóre z nich są tak popularne, że rzadko kiedy zdajemy sobie sprawę, że tak naprawdę nie pochodzą z naszego języka. Dlaczego takie wyrazy trafiają do języka? To oczywiste – są wynikiem kontaktów Polaków z innymi narodowościami – zresztą tak samo jest we wszystkich językach. Kontakty handlowe, towarzyskie, podróże, wspólne obyczaje i kultura, a nawet wojny sprawiały, że w naszym języku pojawiały się nowe wyrazy. Znając historię Polski,

Neologizmy

Świat ciągle się zmienia – pojawiają się nowe zjawiska i przedmioty, które trzeba nazwać. Czasami zapożyczamy nazwę z obcego języka, innym razem musimy utworzyć nowy wyraz. Co to takiego te neologizmy? Neologizmy to nowo utworzone wyrazy, które służą do nazywania nowych przedmiotów, zjawisk czy pojęć. Kiedy takie wyrazy przestają być neologizmami? Kiedy upowszechnią się, na stałe wejdą do języka.   Rodzaje neologizmów Słowotwórcze – utworzone od wyrazów już istniejących za pomocą odpowiednich

Skróty i skrótowce. Podstawowe informacje.

Po co nam skróty i skrótowce? W tekstach pisanych bardzo często możesz spotkać skrócone pojedyncze wyrazy i wyrażenia. Dlaczego się pojawiają? Po prostu bardzo ułatwiają i skracają wypowiedzi – dzięki nim niektóre wyrazy można zapisać w postaci kilku liter – to duża oszczędność czasu i papieru! Ze skrótami spotykamy się wszędzie – na wizytówkach, szyldach, w artykułach: mgr Julia Grzywacz (magister), ul. Warszawska (ulica), itd. (i tak dalej), itp. (i tym podobne), 30 r. p.n.e.

Słowotwórstwo. Podstawowe informacje.

Słowotwórstwo to nauka o tworzeniu słów. Rodzina wyrazów Słowa bardzo rzadko występują pojedynczo – zazwyczaj tworzą rodziny wyrazów. To tak jak u ludzi – większość słów ma liczną rodzinę wyrazów pokrewnych – rzadko które słowo jest „samotne”. Tak jak w rodzinie istnieje głowa rodziny, tak też w rodzinie wyrazów jest wyraz podstawowy, od którego pochodzą inne wyrazy. Popatrz: dom domek, domowy, domownik chleb chlebek, chlebak, chlebowy Zwróć uwagę! Wyrazów dom

Wyrazy obce – błędy

Chciałam kupić stół. Duży, okrągły, przy którym bez trudu mogłoby usiąść parę osób. Wybrałam odpowiedni sklep. Pani w eleganckim kostiumie, z komórką w ręku, zaproponowała mi „mały tour po sklepie”. Szybko okazało się, że chciała po prostu pokazać, co znajduje się w sklepie i w czym mogę wybierać. Jest jednak jeszcze coś. Z językowego punktu widzenia wyraz ten został użyty w niepoprawnej formie. „Tour” to rodzaj nijaki (to tour –

Trudne użycie wyrazów obcych

Każdy nowy wyraz zapożyczony z innego języka, zanim wejdzie do zasobu słownictwa ogólnego i stanie się dla wszystkich zrozumiały i zaakceptowany, musi przejść dług i niełatwą drogę. Początkowo jego używanie może nastręczać wszystkim wiele problemów. Ale wyrazy obce w naszym języku istnieją, czy tego chcemy, czy nie. Należy więc nauczyć się poprawnie nimi posługiwać, by nie narazić się na niezrozumienie lub po prostu śmieszność. Wobec istnienia zapożyczeń w naszym języku możemy wyróżnić

Obce słówka

Zapożyczenia towarzyszą nam od początku kształtowania się języka polskiego. Wiele wyrazów, które brzmią tak swojsko, że nie sposób zarzucić im obcego pochodzenia, w rzeczywistości są wyrazami obcymi. Zostały zapożyczone bardzo dawno temu, przystosowane do gramatycznych reguł naszego języka tak zgrabnie, że… zapomniano już, że nie są rdzennie polskie. Zwłaszcza że obrosły polskimi przyrostkami i przedrostkami. Uwagi ogólne Skąd wiadomo, że wyraz obcy jest obcy? Badaniem pochodzenia wyrazów zajmują się historycy języka i językoznawcy.

Co to są neologizmy?

Neologizm to inaczej nowotwór językowy; nowy wyraz, wyrażenie bądź zwrot, dotąd nie używany w naszym języku. Aby był poprawny, musi być utworzony według zasad słowotwórstwa w danym języku. Neologizmy dzielimy przede wszystkim na: Neologizmy obiegowe – nazywają nowe przedmioty, zjawiska i sytuacje; przekazują nam informacje o nowych elementach rzeczywistości. Neologizmy artystyczne – tworzą je pisarze, poeci, by lepiej wyrazić swe odczucia, wrażenia i przeżycia. Są one przejawem ich inwencji twórczej i nieskrępowanej wyobraźni. Na początek zajmujemy

Co to są archaizmy?

Wyrazy dawne możesz jeszcze usłyszeć z ust osób starszych lub odnaleźć je w książkach. Wiele z nich istnieje jeszcze w naszym języku, choć prawie nikt ich nie używa, ponieważ brzmią już obco. Archaizm to wyraz lub forma tego wyrazu, która wyszła już z powszechnego użycia. Język jest tworem żywym. Ciągle się rozwija, zmienia, przekształca. Język, którym posługiwał się Rej, Kochanowski, Krasicki, Mickiewicz czy nawet Prus – odbiega od dzisiejszych norm.

Co to są synonimy?

Wyrazy ogólne i szczegółowe Czy zastanawiałeś się kiedyś, ile wyrazów istnieje w języku polskim? A ilu z nich używasz w swoich wypowiedziach na co dzień? Nie trzeba znać dokładnych liczb, by wiedzieć, że w mowie potocznej korzystamy zaledwie z części bogactwa naszego języka. Z czego to wynika? z lenistwa – to nie usprawiedliwia, z niewiedzy – można wybaczyć, ale trzeba próbować to zmieniać, z dążenia do ekonomiczności wypowiedzi (czyli chęci, by powiedzieć wszystko możliwie najkrócej) – jest to

Różne rodzaje wyrazów

Skrótowce Skrótowce to wyrazy powstałe ze skrótów wyrazowych, a więc pochodzące od kilku wyrazów podstawowych. Dlaczego skracamy? Chcemy być bardziej ekonomiczni, wypowiadać się sprawnie, zwięźle. Łatwiej powiedzieć: idę do PKO, niż: idę do Państwowej Kasy Oszczędności. Skracamy więc nazwy instytucji, urzędów, przedsiębiorstw, a ma to już długą tradycję. Dawniej np. używano już skrótu: waszmość (od wasza miłość), waćpan (od wasza miłość pan). Rodzaje skrótowców literowce głoskowce grupowce (inaczej sylabowce) mieszane 1. Literowce