MODERNIZM / MŁODA POLSKA

Wielka reforma teatru

Oczywiste dziś przekonanie, że teatr jest autonomiczną dziedziną sztuki – niezależną od wszelkich innych sztuk – wcale nie było powszechne na początku XX wieku i dość długo trzeba mu było torować drogę do zbiorowej świadomości odbiorców. Czynili to artyści, którzy bardzo wyraźnie odczuwali kryzys teatru pod koniec wieku XIX i uważali, że dotychczas stosowane w nim formy zdecydowanie się przeżyły i nie dają możliwości wyrażenia tego, co w sztuce najważniejsze – prawdy. Dotychczas istniejący teatr

Omów kompozycję powieści Stefana Żeromskiego Ludzie bezdomni

Ludzie bezdomni są powieścią modernistyczną i gatunkowo różnią się ogromnie od modelu powieści dziewiętnastowiecznej w wydaniu Elizy Orzeszkowej, Henryka Sienkiewicza, a nawet Bolesława Prusa. Oto cechy nowej powieści: Brak tu zwartej, rygorystycznej kompozycji – akcja nie składa się z wydarzeń związanych zasadą: przyczyna–skutek. Czytając dzieje Judyma, obserwujemy sceny utrwalające dany moment z życia, a łączy je biografia bohatera. Oto: Judym w Paryżu, Judym w Warszawie, Judym w Cisach, Judym w Zagłębiu. Jest to luźna kompozycja fabuły – można powiedzieć budowa

Problem człowieka końca wieku w twórczości Kazimierza Przerwy-Tetmajera i Jana Kasprowicza.

Problem człowieka końca wieku W najbardziej wyrazisty sposób problemy człowieka kończącej się epoki przedstawił Kazimierz-Przerwa Tetmajer w wierszu Koniec wieku XIX. Słynny cytat: Jakaż jest przeciw włóczni złego twoja tarcza, człowiecze z końca wieku?… Głowę zwiesił niemy. Wiersz wyraża rozpacz i bezradność. Składa się z pytań rzucanych w przestrzeń, pytań, które nie mają sensu, bo nie można znaleźć na nie odpowiedzi. Człowiek końca wieku zastanawia się nad rozmaitymi drogami życia. Podmiot zastanawia się, czy przybrać

Omów twórczość Leopolda Staffa w okresie młodopolskim

Leopolda Staffa zwykło się nazywać poetą trzech pokoleń, gdyż w czasie swojego 79-letniego życia ogarnął Młodą Polskę, dwudziestolecie międzywojenne i literaturę współczesną. Debiutował w epoce Młodej Polski (w 1901 r.) – i w tym okresie można w jego twórczości wyróżnić następujące prądy: Nietzscheanizm – tom Sny o potędze, aprobata filozofii Nietzschego, siły indywidualnej jednostki. Wyrazem tych poglądów jest wiersz Kowal. Dekadentyzm młodopolski – typowa dla epoki, nastrojowo-pesymistyczna atmosfera ujawnia się w słynnym wierszu pt. Deszcz jesienny z tomu Dzień

Jaką tematykę podejmuje Gabriela Zapolska w Moralności pani Dulskiej? Omawiając stosunki panujące w tej rodzinie, uzasadnij swoje zdanie.

Jaką tematykę podejmuje Gabriela Zapolska w Moralności pani Dulskiej? Omawiając stosunki panujące w tej rodzinie, uzasadnij swoje zdanie. Istotą utworu Gabrieli Zapolskiej jest schemat moralności mieszczańskiej, który autorka świetnie prezentuje w swoim dramacie, i który poddaje ocenie odbiorcy. Zasadniczo znajdujemy się w kręgu małego, rodzinnego skandaliku. Mama Dulska, która trzyma w garści swoją mieszczańską rodzinkę (dwie dorastające córeczki Hesię i Melę, „dorośniętego” już syna Zbyszka i męża – „niemego”, niemrawego i zawojowanego ze szczętem Dulskiego), przymknęła oko

Zaprezentuj wybrane opowiadania i dramaty Antoniego Czechowa i ich wartości.

To utwory krótkie, czyta się je łatwo, często ze śmiechem, lecz jest to śmiech przez łzy, niepozbawiony goryczy. Świadczą o tym, że Czechow był świetnym obserwatorem życia. Rozglądając się dokoła, wybierał takie sytuacje, które prezentowały prawdę o człowieku i ówczesną rzeczywistość – lata osiemdziesiąte dziewiętnastego wieku w Rosji. Smutna była ta rzeczywistość i jej obywatele, lecz potrafił Czechow dostrzec w niej także aspekty komiczne. Każde opowiadanie to przykład z życia unaoczniający ludzkie śmiesznostki, wady, słabości ludzkiej psychiki.

Czy Judym musiał pozostać „bezdomny”?

Jego zdaniem – tak. Ale istnieją badacze, którzy twierdzą, że gdyby na miejscu Joasi była Natalia (panna o charakterystyce nieco bardziej nacechowanej erotyzmem) – Judym nie byłby tak pewien swoich racji. Gdyby naprawdę kochał Joasię – nie mógłby bez niej żyć, nie mówiąc o pracy. Tym samym rozwiązanie, które proponuje Żeromski, wydaje się ideologiczne i nienaturalne. Ten szczęśliwy dom, idyllicznie zarysowany w marzeniach, mógł dawać siłę do niesienia pomocy innym. A cóż może dać innym

Jakie, charakterystyczne dla różnych postaw, utwory Staffa możesz przywołać?

Deszcz jesienny – utwór prezentujący pesymistyczne, dekadenckie nastroje epoki. Od razu uderza odbiorcę impresjonistyczny obraz świata, który oglądamy wraz z poetą przez zamazane deszczem szyby. Wiersz składa się z trzech „wizji” przedzielonych monotonnym, jesiennym, melancholijnym refrenem. Wizja I – to korowód mar idących pochodem przez ogród, wśród płaczu i zawodzenia. Wizja II – wspomnienie pogrzebu, niespełnionej miłości, tragedii pożaru i spalonych dzieci, płaczu ludzkiego. Wizja III – to obraz diabła płaczącego, który przeszedł przez ogród

Jakich europejskich poetów „końca wieku” możesz wymienić? Scharakteryzuj krótko ich twórczość.

Na czoło europejskiej krytyki modernistycznej wysuwają się Charles Baudelaire (czyt. Bodler), Paul Verlaine (czyt. Werlę), Jean Artur Rimbaud (czyt. Rębo). Poezję Baudelaire’a określają tak typowe dla epoki: wyższość duchowa artysty, koncepcja poety przeklętego, motyw szatana, motyw spleenu, użycie jako środka: brzydoty, nędzy, śmierci i grzechu. Materię jego wierszy tworzą kraty, deszcz, pająki, pogrzeby i ołowiane niebo – nastrój smutku i pesymizmu. Uderzają odbiorcę utwory: Padlina – dobitny portret przemijalności, Albatros – symbol odtrąconego poety

Omów kompozycję dramatu Zapolskiej pt. Moralność pani Dulskiej

Utwór Zapolskiej śmiało można nazwać tragifarsą. Jest to gatunek, który łączy farsę – czyli szybką komedię o błahej treści – z istotną problematyką społeczną czy obyczajową, taką, która mogłaby być tematem tragedii. Moralność pani Dulskiej obfituje także w chwyty komediowe. Można tu wyliczyć: ukształtowanie postaci np. „niemy” Dulski, który przez cały czas trwania sztuki mówi tylko jedno zdanie, kontrast sióstr: hałaśliwa Hesia i cicha, zastraszona Mela, wreszcie dekadencko-filisterski typ Zbyszka; komediowe sytuacje, jak choćby

Przedstaw założenia, twórców i przykłady naturalizmu w europejskiej literaturze II poł. XIX wieku.

Naturalizm Kiedy? W drugiej połowie XIX wieku Gdzie? We Francji, szybko obiega Europę. Kto? We Francji: Zola, Maupassant, w Polsce: Reymont, Zapolska, Żeromski   O powieści naturalistycznej… Cel – poszukiwanie praw rządzących człowiekiem i społeczeństwem. Pisarz – badacz, eksperymentator, uczony. Pracownia pisarza – laboratorium badań. Bohaterowie – materiał badań i analiz. Efekt – obnażanie fałszu i zła, obrazowanie czarnych stron rzeczywistości, koncepcje człowieka jako istoty biologicznej.   Najistotniejsze założenia: pisarz naśladuje badawczą pracę naukowca; powieść jest

Czy można powiedzieć, że Ludzie bezdomni są powieścią o tematyce społecznej?

Oczywiście, że tak. Nie jest to jedyny motyw tematyczny utworu, lecz chyba najważniejszy. Spójrzmy na świat przedstawiony, zrekonstruowany w powieści przez Żeromskiego. Oparty jest na kontraście i odzwierciedla faktyczne antynomie społeczne Polski przełomu wieków XIX i XX. Oto z jednej strony poznajemy Warszawę inteligencką – salony lekarzy warszawskich, bogactwo, wręcz przepych, organizowane przyjęcia, piękne stroje i wykwintne maniery tego środowiska. Z drugiej strony natychmiast przenosimy się na tereny biedoty – oto ulica Ciepła i Krochmalna, oto

Dlaczego Josepha Conrada nazywa się wielkim moralistą literatury światowej?

Pisarz, którym szczycą się Anglicy, którego dorobek literacki stał się własnością świata, był z pochodzenia Polakiem – nazywał się Józef Konrad Korzeniowski, a urodził się w Berdyczowie w roku 1857. Pisał w języku angielskim. Wypada pamiętać, że jest autorem następujących powieści: Lord Jim, Tajfun, Korsarz, Murzyn z załogi „Narcyza”, Uśmiech szczęścia, Smuga cienia. Cechy charakterystyczne prozy Conrada: Tematyka „morska”. Pisarz umieszcza akcję swoich powieści najczęściej na morzu, a bohaterami jego dzieł są ludzie morza. Conrad zdradza wciąż

Wymień twórców prozy epoki realizmu

Osiągnięciem poprzedniej epoki w dziedzinie epiki był realizm. Przypomnijmy: powieść realistyczna prawdziwie ukazuje rzeczywistość i codzienne życie człowieka, jest wg Stendhala „zwierciadłem przechadzającym się po gościńcu”. Tworzył tę powieść właśnie Stendhal (np. Czerwone i czarne), tworzył ją Honoriusz Balzac (Ojciec Goriot, cykl Komedia ludzka itd). Teraz, w nowej epoce, realizm staje się punktem wyjścia do nowych poszukiwań i nowych sposobów tworzenia prozy.   Punkt pierwszy tych poszukiwań to: Gustaw Flaubert (czyt. flober). Jego idea to

Które cechy kompozycyjne Lorda Jima uważasz za szczególnie ciekawe?

Lord Jim jest powieścią skomplikowaną, nawet trudną w odbiorze, autor przedkłada tu bowiem warstwę refleksji i rozważań nad wartką, spójną i chronologiczną akcję. Wśród cech wpływających na oryginalność utworu należy wymienić: Specyficzną narrację. Conrad nie organizuje tu przezroczystej, wszechwiedzącej narracji, lecz posługuje się głosem Marlowa – postaci funkcjonującej w świecie powieści. Posługuje się chwytem „opowieści w powieści”, tzn. – Marlow opowiada słuchaczom dzieje Jima (dwie warstwy fabularne). Rozłam biografii ma dwie części. Jim tułający się

Jakie nowe kierunki artystyczne w sztuce przyniosła epoka modernizmu?

impresjonizm symbolizm secesja Zarówno malarstwo, muzyka, jak i literatura uległy wpływom nowych kierunków artystycznych. Były to: impresjonizm, symbolizm i secesja. Impresjonizm zrewolucjonizował malarstwo – odrzucił wypieszczony realizm, który jak „ówczesna fotografia” miał oddawać prawdę. „Impression” – to wrażenie – i wrażenie właśnie powinien ukazywać twórca, oddać ulotne, momentalne odczucia i chwilowe właściwości rzeczy. Karierę rozpoczął ów nurt od wystawienia słynnego obrazu Moneta pt. Impresja – wschód słońca, od niego też wziął nazwę, a uświetniły go

Jak zinterpretujesz utwór Charles’a Baudelaire’a pt. Padlina?

Obraz opisany przez Baudelaire’a jest wstrząsający. Jest to niby wspomnienie spaceru z ukochaną. W trakcie zdawałoby się romantycznej przechadzki bohaterowie trafili na zwłoki rozkładającej się kobiety. Baudelaire przywołuje ten obraz nie szczędząc drastycznych szczegółów: „brzuch pełen zgnilizny”, „smród zgnilizny”, „zastępy much”, „zadarte nogi” – słowem padlina. Najbardziej szokująca jest jednak konkluzja utworu. Brzmi mniej więcej: „taką i ty będziesz, moja ukochana – upodobnisz się do tego błota”… Złowroga apostrofa jest świadectwem przemijalności, barokowym

Czym charakteryzowała się powieść młodopolska?

Punktem odniesień do rozwoju powieści była powieść realistyczna. Młoda Polska przyniosła tak liczne przemiany i przekształcenia tego gatunku, że powstało coś nowego – mianowicie powieść młodopolska. Nie był to jednak wcale gatunek jednolity, ewolucja postępowała bowiem w różnych kierunkach. Przecież efektem tych przemian była także powieść panoramiczna (Chłopi Władysława Reymonta, Popioły Stefana Żeromskiego). Panowała tendencja do pisania naturalnego, naśladującego mowę – rozmnożyły się więc pamiętniki, dzienniki i reportaże. Z założeń impresjonizmu wynikał postulat przedstawienia

Omów przemiany w twórczości Jana Kasprowicza

Można powiedzieć, że kariera poetycka Jana Kasprowicza przebiegała etapami, w których zmieniały się założenia, filozofia i typ twórczy poety: I okres twórczości To etap, w którym Kasprowicz jawi się jako „rzecznik skrzywdzonych i poniżonych”. W tym pierwszym okresie tworzenia dominują w jego poezji tematy społeczne: biedy wsi i nędznego życia chłopa. Wynika to zapewne z faktu, iż sam Kasprowicz pochodził z rodziny chłopskiej, z Kujaw. Na wzór Konopnickiej ukazuje w poezji biedę ludu. Zapamiętać warto wiersz W chałupie i cykl sonetów Z chałupy. II

Omów charakter, styl i założenia epoki modernizmu w Europie.

Nowy prąd w poglądach, literaturze i sztuce zaistniał pod wieloma nazwami. U nas nazywamy ten etap Młodą Polską, a w innych krajach nosił nazwę: Młode Niemcy, Młode Włochy, Młoda Francja czy Młoda Skandynawia. Koniec wieku XIX przyniósł bunt synów przeciw ojcom pozytywistom, przeciwko materializmowi ich epoki. Jak to się stało? Imiona epoki Fin de siècle – bo koniec wieku; Modernizm – bo „nowe” występuje przeciw staremu (modern – nowoczesne); Dekadentyzm – bo schyłek wieku; Neoromantyzm