JAK ODPOWIADAĆ Z POLSKIEGO
Ignacy Krasicki w satyrze Świat zepsuty zestawia kontrastowo stare i nowe czasy. Stare jawią się jako wzór cnót, czasy prawych ojców. Nowe znów doskonale, mocno zdefiniowane: ,,zdrożne obyczaje, krnąbrność, nierząd, rozpusta, zbytki gubią kraje”. W pouczeniach odwołuje się do historii, oto Rzym zgubiły nie najazdy wrogów, lecz „zbrodnie, klęsk poprzedniki i upadków posły”. I znów wiek XVIII to wiek upadku moralnego, odejścia od religii, odejścia od natury – po prostu świat zepsuty? Cóż go
Oczywiście najazd Szwedów na Polskę w połowie XVII w. Dokładnie powieść obejmuje dwa lata najazdu szwedzkiego, zwanego przez autora potopem – 1655-1656 rok. Centralnym wydarzeniem historycznym w powieści jest obrona Jasnej Góry. Większość fikcyjnych postaci ma swoje historyczne prototypy. Na przykład Kmicic – w rzeczywistości miał na imię Samuel, a nie Andrzej. Był to chorąży orszański, żołnierz dobry, lecz niezdyscyplinowany, awanturnik, który został skazany na banicję. Karę zdjęto z żołnierza za udział w walce ze Szwedami.
Bohaterowie i ich nazwiska: księżna Irina Wsiewołodowna Zbereźnicka-Podberezka (zwróć uwagę na drugą część nazwiska), prokurator Robert Scurvy, Gnębon Puczymorda, lokaj księżnej Fierdusieńko wyglądający jak marionetka. Sytuacje: śmieszą, ale są jednocześnie przepełnione grozą, wzbudzają u czytelnika (widza) niepokój: księżna całuje szewców i zwraca się do Sajetana słowami: „Takim was kocham, śmierdzącego wszarza […]. Ja chyba będę waszą kiedyś – dla samej formy, dla fasonu, dla szyku […]; szewcy w więzieniu skazani na „przymusową bezrobotność”; kara
W XX wieku Stany Zjednoczone stały się potężnym mocarstwem. Dotknięte kryzysem lat dwudziestych, były też ojczyzną nowych, wielkich twórców prozy: William Faulkner – pisarz amerykańskiego Południa, głoszący tezę, iż nie można odrzucić przeszłości; staje się ona piętnem w życiu człowieka. A przeszłość jego postaci bywa ponura, kryminalna, uwikłana w moralne dylematy. Główne powieści: Wściekłość i wrzask, Absalomie, Absalomie, Azyl Ernest Hemingway – bardzo poczytny, operujący behawioryzmem pisarz noblista, opisywał miłość i heroizm, twardych bohaterów o szlachetnym
Dramat wywodzi się ze świąt ku czci Dionizosa – boga obfitości, płodnej natury i wina. Jego początki sięgają VI w. p.n.e. Były to obrzędy religijnie, lecz obchodzono je bardzo hucznie i radośnie: w miastach urządzano wiosną Dionizje Wielkie, na wsiach – zimą – Dionizje Małe. Podczas tych świąt składano bogu podziękowanie za obfitość plonów i dary przyrody. Podczas tanecznych korowodów miały miejsce występy męskich chórów, którym przewodził Koźlarz – swoisty przewodnik
Żeńcy Szymona Szymonowica – schyłkowego przedstawiciela epoki odrodzenia – przedstawiają scenkę z życia wiejskiego – obraz pracujących w polu żniwiarzy. W trakcie pracy rozmawiają trzy osoby: łagodna Oluchna, sprytna i „cięta” Pietrucha oraz okrutny Starosta dozorujący pracę. Oluchna i Pietrucha narzekają na ciężar pracy i na srogość Starosty, który nahajką pogania pracujących. Pietrucha śpiewa nawet pieśni, które możemy nazwać oskarżeniem lub przekleństwem pod adresem Starosty, np. słynne i komiczne dziś słowa – Babę, boś tego godzien, babęć
Te sprzeczne wątki pojawiają się w III części Dziadów wraz z dwoma kontrastującymi ze sobą bohaterami: główną postacią – „ponurego poety” – Konrada oraz księdza Piotra. Konrada z grupy więźniów wyróżnia uparte milczenie. Po pewnym czasie zaczyna jednak mówić. Jego pierwsze kwestie sugerują, że mamy do czynienia z pokornym chrześcijaninem, gdyż deklaruje się jako obrońca Matki Boskiej. Jednak jego postawa bardzo szybko się zmienia i ustępuje miejsca prawdziwie romantycznemu buntowi. Z minuty na minutę w Konradzie wzmaga
O co spierali się klasycy z romantykami? Przedmiotem sporu była koncepcja polskiej kultury, a w szczególności literatury. Była to polemika między zwolennikami klasycyzmu – do tej grupy należało starsze pokolenie uczonych i literatów: Jan Śniadecki, Kajetan Koźmian, Ludwik Osiński, Franciszek Dmochowski, a przedstawicielami młodego pokolenia: Kazimierz Brodziński, Maurycy Mochnacki, Adam Mickiewicz. Współczesny psycholog nazwałby pewnie całą sprawę awanturą zastępczą. Za zaciekłą dysputą na temat kategorii estetycznych krył się polityczny spór pokoleń o stosunek do
Zacznij Lalka Bolesława Prusa to jedna z największych powieści polskiego pozytywizmu. Jej główny bohater – kupiec Stanisław Wokulski – to człowiek, którego osobowość kształtowała się w dobie romantyzmu, ale dorosłe życie upływało w czasach pozytywizmu. Epoki te były tak skrajnie różne, że trudno sobie wyobrazić, iż w jednym bohaterze mogą skupić się cechy zarówno romantyka, jak i pozytywisty. Ale tak właśnie jest w przypadku Stanisława Wokulskiego. Cechy pozytywistyczne Każdy bohater pozytywistyczny powinien w swoim życiu dążyć do
Ten niemiecki filozof, który urodził się i znaczną część życia spędził w Gdańsku, swoje koncepcje tworzył w pierwszej połowie dziewiętnastego wieku. Dopiero jednak pod koniec stulecia jego idee znalazły szeroki oddźwięk – wśród modernistycznych artystów i teoretyków sztuki. Przede wszystkim – były doskonałą pożywką dla zwolenników poglądów dekadenckich – Schopenhauer bowiem z całą siłą starał się dowieść kompletnej bezsensowności ludzkiego życia. Jego podstawowym motorem bowiem, według filozofa, jest popęd życiowy – wola życia – siła,
Noce i dnie Marii Dąbrowskiej i dzieje rodziny Niechciców usytuowane na przełomie wieków XIX i XX to przykład polskiej sagi rodzinnej. Akcja trwa 30 lat – od roku 1884 do 1914. Bogumił, główny bohater, brał udział w powstaniu styczniowym – a w finale książki obserwujemy wybuch I wojny światowej. Rodzina Niechciców jest typową polską rodziną II połowy XIX wieku – szlachecka, ale pozbawiona majątku (ziemie Niechcica skonfiskowano po powstaniu, a Ostrzeńscy
Nazywano go „smutnym szatanem” i był prawdziwym „mężczyzną fatalnym” dla tych, którzy napotkali go na swojej życiowej drodze. Z pewnością był nieprzeciętnym człowiekiem, posiadał charyzmę, umiał szokować, prowokować. Był skandalistą swoich czasów – ale jego teorie i tryb życia przyćmiły wartość dzieł. Jego postępki też można różnie oceniać: Swoją towarzyszkę życia i troje dzieci opuścił – co zakończyło się jej samobójstwem. Związek z oszałamiającą Dagny Juel też skończył się tragicznie – Dagny źle czuła się
Literatura każdego kraju posiada takie ważne powieści, które ze względu na ich rolę w kulturze, doniosłość treściową i artyzm literacki nazywa się epopejami. Lecz wyżej wymienione „pochwały” utworu – to jeszcze nie wszystko. Powieść-epopeja musi wykazywać w swojej kompozycji pewne podobieństwa do eposu, musi zawierać definicyjne elementy tego gatunku. Aby udowodnić, że Chłopi takie elementy zawierają, przypomnijmy, czym był epos. To taki utwór (zwykle wierszowany), który przedstawiał dzieje legendarnych postaci na tle przełomowych
Ferdydurke zaliczamy do awangardowej prozy międzywojnia, a nawet spełnia ona wiele założeń nowatorskiego gatunku, tzw. nouveau roman, ukształtowanego ostatecznie dopiero w latach pięćdziesiątych we Francji! Możemy mówić zatem o prekursorstwie Gombrowicza. Nouveau roman (nowa powieść) stawia sobie za cel poznać świat za pomocą środków powieściowych. I tak: Bohater to człowiek młody, poszukujący, niedysponujący rzetelną wiedzą o świecie. Fabuła nie występuje w klasycznym układzie zdarzeń – nouveau roman znosi granice między obiektywnym światem a tym, co wyobraża sobie
Stary Testament Peter Bruegel, Wieża Babel Tak musiała wyglądać wieża Babel. Tak widział ją wielki szesnastowieczny malarz Peter Bruegel. Wieża Babel – symbol ludzkiej pychy, buntu i wiary we własne możliwości. Wieża Babel – symbol upadku, marności ludzkich zamierzeń, bałaganu i wzajemnego niezrozumienia. Pamiętacie jej historię: potomkowie Noego postanowili wybudować gmach sięgający nieba i zajrzeć do Boskich apartamentów. Bóg na taką bezczelność zstąpił z nieba i pomieszał ludziom języki. Od tej chwili nie mogli się
Powieść paraboliczna Jej cechą charakterystyczną jest dwupoziomowy charakter. To znaczy pod warstwą pierwszą – realistyczną, kryje się głębsza, alegoryczna, którą powinien odczytać czytelnik. Taki utwór wymaga od odbiorcy dojrzałej i rozbudowanej interpretacji. Jeśli czytelnik nie odkryje głębszych, ukrytych sensów powieści parabolicznej, odczyta ją tylko w sposób linearny, uproszczony – nie zrozumie nadrzędnego, najważniejszego sensu. Dżuma – parabola Wystarczy przeczytać motto, którym opatrzył Albert Camus swoją powieść, aby upewnić się, że jest to
Miłość romantyczna to miłość wielka, oparta na wspólnocie dusz, zakończona rozstaniem przeznaczonych sobie kochanków. Adam Mickiewicz przyczynił się do utrwalenia takiego modelu. W wielu jego wierszach słychać echo miłości do Maryli Wereszczakówny, która została żoną Wawrzyńca Puttkamera. Marylę polska tradycja literacka uważa za Mickiewiczowską muzę, choć w jego życiu odegrały rolę także inne kobiety. W poezji miłosnej szukaj Portretu ukochanej – pięknej, nieosiągalnej, odległej – jak w wierszu Do *** Na
Ramy czasowe epoki Rok 1850 – termin „realizm” staje się hasłem młodych pisarzy francuskich (to także data śmierci Balzaka!). Rok 1880 – data śmierci Flauberta, około tego roku debiutują symboliści i pojawiają się powieści Zoli. Z datami granicznymi epok literackich jest ten kłopot, że trudno podać konkretną datę i być pewnym, że skończył się na przykład romantyzm, a nastał pozytywizm. Jeśli chodzi o pozytywizm – w Polsce łatwiej ustalić te
Poetycka grupa Skamander wywodzi się z grupy pikadorczyków – organizatorzy słynnych imprez „Pod Picadorem” w kilka miesięcy po rozwiązaniu ogłosili się poetycką grupą o nazwie Skamander i urządzili reklamowy wieczór przy ulicy Karowej. Skład grupy: Julian Tuwim, Antoni Słonimski, Jan Lechoń, Jarosław Iwaszkiewicz, Kazimierz Wierzyński. Nazwa pochodzi od mitologicznej rzeki Skamander, poeci zaś wzięli ją bezpośrednio z Akropolis Stanisława Wyspiańskiego: „Skamander połyska, wiślaną świetlący się falą” – i nazwali tak również miesięcznik poetycki. Skamander – pismo
Oto Werter – bohater powieści Goethego Cierpienia młodego Wertera, młody człowiek w prostym niebieskim fraku z kołnierzem i wyłogami, w żółtych spodniach i żółtej kamizelce. Dlaczego cierpiał tak bardzo, że pewnej grudniowej nocy, tuż przed świętami Bożego Narodzenia, strzelił sobie w głowę. Mówiąc najogólniej, nie potrafił pogodzić się z faktem, że kobieta, którą kocha, zostaje żoną jego przyjaciela, a o jego „karierze” decydują nie przymioty ducha i umysłu, ale niskie, bo zaledwie mieszczańskie, pochodzenie. Nie mógł uznać istniejącego porządku