ROMANTYZM
W polskim romantyzmie powraca pięć ważnych tematów: Miłość Miłość romantyczna – wpływa na los bohatera romantycznego, pojawia się w poezji, w dramacie i w eposie. Jest to miłość tragiczna, nieszczęśliwa, prowadząca do obłędu i samobójstwa. Stanowi też zapis z osobistych losów twórców w literaturze. Zaistniała w romantyzmie także krytyka tego schematu – w komediach Aleksandra Fredry. Natura Jest nie tylko tłem wydarzeń w romantycznych utworach. Natura jest inspiracją dla wyobraźni poetyckiej, żywym i znaczącym elementem
Kto jedzie tak późno wśród nocnej zamieci? To ojciec z dziecięciem jak gdyby wiatr leci. Chłopczynę na ręku piastując najczulej Ogrzewa oddechem, do piersi go tuli. Mój synu, dlaczego twarz kryjesz we dłonie? Czy widzisz, mój ojcze? Król olch w tej stronie. Król olch w koronie, z ogonem jak żmija! To tylko, mój synu, mgła nocna się zwija. Chodź do mnie, chłopczyno, zapraszam najmilej, Pięknymi zabawki będziem się bawili, Chodź na brzeg, tu kwiatki
Najwybitniejsi twórcy literatury romantycznej w Europie George Byron (1788-1824) – jego słynne powieści poetyckie to: Giaur, Korsarz. Bohaterowie George’a Byrona wyrażali bunt przeciw światu, byli odważni, miłujący wolność, pogrążając się w nienawiści, doprowadzali się do samounicestwienia. Wzorzec bajroniczny wywarł bardzo silny wpływ na literaturę polską. Wiktor Hugo (1802-1885) – zwany czasem „największym romantykiem francuskim”. Pisał dramaty, poezje, a przede wszystkim powieści: Nędznicy, Katedra Marii Panny w Paryżu. Johann Wolfgang Goethe (1749-1832) należy do
Najwybitniejsi twórcy romantyzmu zyskali sobie miano wieszczów. Ich dorobek literacki stał się klasyką literatury polskiej, czyli wzorcem, ciągłym punktem odwołań, stałym źródłem inspiracji. Stało się tak nie tylko ze względu na artyzm dzieł tego okresu, nie tylko przez kunszt poetycki i erudycję odwołań do najstarszych źródeł, takich jak Biblia czy antyk. Romantyzm uderzył w nutę narodową w chwili, gdy ojczyzna była w niewoli, postulował walkę, głosił postulaty patriotyczne, przedstawiał wzorce postępowania. Późniejsze pokolenia przywoływały
Jak to się stało, że właśnie taki model postaci rozpowszechnił się w literaturze polskiej pierwszej połowy ubiegłego stulecia? Typ bohatera samotnego, tajemniczego, prywatnie nieszczęśliwego, rzucającego się w wir walki o ojczyznę, lecz walki jednostkowej, często podstępnej? Wyjaśnienia należy szukać w dwóch źródłach: w historii dziewiętnastowiecznej Polski i w biografiach twórców tamtej epoki. Po co istnieje bohater literacki? Uosabia problemy i rozterki pokolenia – jest abstrakcyjnym przedstawicielem „młodych” ludzi danej epoki. Jest wzorcem, ukazuje przykłady postępowania i sposoby walki
Wystarczą dwa „punkty” literatury, by przywołać urok szlacheckiego dworu i zaścianka, typ polskiego szlachcica w tradycyjnym kontuszu, obyczaj szlachecki, sentyment do szlachty polskiej – i krytykę jej wad. Są to: Pan Tadeusz Adama Mickiewicza i komedie Aleksandra Fredry (np. Zemsta czy Śluby panieńskie). Oczywiście, zauważamy pewną idealizację szlacheckiego świata, bohaterowie, których poznaliśmy są bardziej sympatyczni niż negatywni, tym niemniej właśnie te dzieła stwarzają panoramę ówczesnej Polski. Pan Tadeusz – jest skarbnicą wiedzy o obyczajach, zbiorem
Nawiązania do Biblii w literaturze romantycznej są liczne i przejawiają się w różnych formach: w wykorzystaniu biblijnych tematów i postaci, w odwołaniu się do Boga i Matki Boskiej, wreszcie w uprawianiu biblijnych gatunków literackich (np. przypowieść, psalmy) czy używaniu biblijnego stylu wypowiedzi. Oto wybór przykładów: Adam Mickiewicz Dziady cz.III Koncepcja mesjanizmu narodowego – nawiązanie do dziejów Chrystusa (Widzenie ks. Piotra). Widzenie – forma biblijna, nawiązanie do objawień (symbolika liczb – czterdzieści i cztery). Anioły i diabły w walce o dusze postaci (symbole
Johanna Wolfganga Goethego należy do niemieckich klasyków. Oto jeszcze jeden paradoks literatury: pisarz klasyczny, żyjący w wieku XVIII, wykształcony, wręcz uczony – został ojcem romantyzmu. Nic dziwnego – jest przecież twórcą Wertera i Fausta. Żył długo – a czy szczęśliwie? Goethe miał kilka kobiet swojego życia – uczucie do nich wyczytać można z jego listów i wierszy miłosnych. Pierwsza miłość poety miała na imię Małgorzata (tak też nazwał bohaterkę Fausta), z kolei miał chyba pisarz słabość
W historyczno-literackim łańcuchu epok po oświeceniu następuje romantyzm. Epoka rzeczywiście inna. Powstrzymajmy się od ocen – nie „lepsza, ciekawsza, wartościowsza”, lecz odmienna w swojej filozofii, rozumieniu świata i poszukiwaniu prawd o nim. Oświecenie za symbol swój przyjęło światło – a zatem jasność – wszystko w sztuce tej epoki odbywa się w pełnym blasku. Nawet literatura obiera sobie za czas wydarzeń dzień – trudno tam znaleźć akcję, która miałaby miejsce nocą. Co innego romantyzm – ta epoka
Czym jest romantyzm? Romantyzm to prąd umysłowy i literacki dominujący w Europie od lat 90. XVIII w. do lat 40. XIX wieku, w niektórych krajach nieco dłużej. Najczęściej nazwy romantyzm używamy dla określenia okresu w historii literatury, którego granice w zależności od kraju wyznaczają inne daty i fakty. W przypadku literatury polskiej za rozpoczęcie romantyzmu przyjmuje się najczęściej 1822 r. – pierwsze wydanie Ballad i romansów Adama Mickiewicza, a za koniec epoki rok 1864 – upadek powstania styczniowego. Znacznie
Pojęcia związane z romantyzmem Antynomia – to po prostu sprzeczność. Romantycy widzą świat jako jedność składającą się ze sprzeczności: duch – materia, jednostka – zbiorowość, uczucie – rozum, słowo – czyn. Bajronizm – postawa zapoczątkowana przez biografię i twórczość George’a Byrona. Cechy bohatera bajronicznego to tajemniczość, indywidualizm, wewnętrzne rozterki, bunt przeciwko światu, samotność, duma. Byron stworzył takiego bohatera – ale i sam wokół siebie stworzył mit takiej postaci. Fantastyka –
Publicystyczna twórczość Mickiewicza związana jest z pismem Trybuna Ludów, które założył w Paryżu w 1849 r. (wiosna-jesień). W piśmie tym zamieścił Mickiewicz około stu artykułów. W jednym z nich pt. Socjalizm rozpatrywał to nowe pojęcie, oczywiście w rozumieniu zupełnie innym niż dzisiejsze. Socjalizm w ujęciu Mickiewicza to nowe społeczeństwo, oparte na zasadach równouprawnienia i braterstwa. Autor szydzi z reakcji na propozycje zmian społecznych, z obaw i przerażenia, jakie budzi nowe pojęcie. Jasno wykazuje upadek autorytetów, takich jak papież, cesarz, monarchia, słowo królewskie.
Najlepiej na to pytanie odpowiedział w jednym z listów Zygmunt Krasiński, pisząc, że Mickiewicz „wydrukował po włosku, czego chce dla Polski”. I tak właśnie było. Mickiewicz, będąc we Włoszech w roku 1848 (Wiosna Ludów), usiłował zorganizować polski legion i jako program legionu opublikował Skład zasad. Zawarł w nim postulaty, jakie powinny obowiązywać we wzorowym państwie, przedstawił także wizję Polski jako Mesjasza narodów, kraju spełniającego wyjątkową rolę w dziejach ludzkości. Używał języka religijnego, Kościół, Słowo Boże i wiarę chrześcijańską
Rok akademicki 1839/1840 spędził Mickiewicz w Szwajcarii, w Lozannie, jako profesor literatury łacińskiej. Okres ten zaowocował cyklem zwanym lirykami lozańskimi. Był to już okres „wieku męskiego” w życiu poety, czas zadumy nad własnym życiem, refleksji filozoficznych, prywatnych rozliczeń i podsumowań. Przykładem takiej właśnie liryki jest wiersz Polały się łzy… To utwór króciutki, zaledwie pięciowersowy, ujęty w klamrę wyznania poety: „polały się łzy me czyste, rzęsiste”. Każdy z trzech wewnętrznych wersów jest zwartą syntezą kolejnych etapów życia.
Etap towianizmu w życiu Mickiewicza przypada na lata 40., od spotkania z Andrzejem Towiańskim w roku 1841. Mickiewicz był zafascynowany jego tajemną, mistyczną nauką, przepowiednią odnowy Europy i wolności Polski. Jako gorący zwolennik tej teorii wstąpił do Koła Towiańczyków, głosił także wraz z Towiańskim ów specyficzny mesjanizm, który nakazywał cierpieć w milczeniu i czekać. Dziś można spotkać się z negatywną oceną tego okresu w życiu Mickiewicza. Wyjaśnijmy, że wieszcz uległ Towiańskiemu także dlatego, że miał on zbawienny wpływ na
Udowodnij, że Pan Tadeusz Mickiewicza spełnia wymagania gatunku, jakim jest epos. Często słyszy się, że Pan Tadeusz to epopeja narodowa lub epopeja szlachecka. Określenia tego używa się jednak nie tylko dla podkreślenia roli i wagi, jaką spełnia dzieło to w historii literatury polskiej. Bez wątpienia jest to jeden ze skarbów polskich zasobów, lecz zasługuje na miano eposu również ze względu na rygorystyczną kompozycję według zasad tego gatunku. Epos jest wielkim, rozbudowanym utworem
Trudno w to uwierzyć, ale ponad czterysta. Obok bohaterów fikcyjnych są słynne postacie historyczne i może mniej znani, ale autentyczni mieszkańcy Litwy, których barwne sylwetki przetrwały we wspomnieniach Adama Mickiewicza. Tadeusz Soplica Był synem Jacka Soplicy i owej dziewczyny ubogiej, z którą ożenił się Jacek, żeby zapomnieć o ukochanej Ewie. Na chrzcie otrzymał imię na cześć Tadeusza Kościuszki. Wychowywał się w Soplicowie w domu stryja, przekonany, że jego obydwoje rodzice nie żyją. W momencie rozpoczęcia akcji utworu ma
Wydarzenia w Panu Tadeuszu rozgrywają się w czasie historycznym, bo w latach 1811-1812, w dobie walk napoleońskich, które dla Mickiewicza piszącego w latach 1832-1834 były już historią. A zatem główne wydarzenie historyczne utworu to ekspansja Napoleona na Rosję, z udziałem wojsk polskich. Występują w utworze autentyczne postacie historyczne: generał Dąbrowski, Kniaziewicz, wspominani są Napoleon, Kościuszko (po nim imię otrzymał tytułowy bohater), Rejtan, książę Józef Poniatowski. Ta historia tworzy jednak teraźniejszość utworu.
Plan napisania Pana Tadeusza pojawił się w czasie pobytu poety w Wielkopolsce, w Poznańskiem, gdy dotarł tam na krótko przed zakończeniem powstania listopadowego. Pisał swoje „poema wiejskie” w Paryżu w latach 1832-1834. Wiele przyczyn musiało złożyć się na pragnienie stworzenia tego dzieła. Były to: wielka tęsknota za krajem dzieciństwa – Litwą, pragnienie przypomnienia i obudzenia nadziei, która towarzyszyła uczestnikom kampanii napoleońskiej, utrwalenie i rozsławienie obyczajów, życia wiejskiego, ideałów Polski szlacheckiej (dawnej świetności), myśl, by rozpropagować i przywołać piękno
Paryż. Rok 1832. Wielka Emigracja. Polacy na obczyźnie nie są wcale pogodzeni, wiodą spory polityczne, inną metodę walki głoszą członkowie Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, inną Hotel Lambert… W tej sytuacji istnieje wielka potrzeba idei i programu, który by ich połączył. Adam Mickiewicz pisze Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego w nadziei, że dzieło to spełni taki właśnie cel. Po klęsce powstania listopadowego wydaje się, że ofiara powstańców była nadaremna, a Polska już nigdy nie odzyska niepodległości.
