Współczesność - proza w Polsce
Inny świat jest powieścią autobiograficzną. Narrator jest tu pierwszoosobowy – sam autor, były więzień Jercewa relacjonuje panujące tam warunki. Lecz jest to powieść złożona z warstwy dokumentu i faktografii (tu mogłaby służyć za źródło historyczne) plus warstwy literackiej: fikcji, fabuły, wydarzeń. Dlatego można określić Inny świat jako zbeletryzowany pamiętnik, gdyż działania literackie, czyli właśnie kształtowanie narracji, postaci, układ fabularny, to zabiegi beletryzujące. Dodajmy, że relacja Grudzińskiego jest chłodna, obiektywna i precyzyjna – odtwarza
Jak interpretować Inny świat – jako hołd złożony człowiekowi, czy jako dokument degradacji i utraty człowieczeństwa? Inny świat jest i tym, i tym. Szereg aktów utraty człowieczeństwa wiedzie do refleksji: jak łatwo jest o podłość, o zbrodnię, byleby uratować swoje życie. Czy nie są zaprzeczeniem człowieczeństwa gwałty i „materialne” traktowanie kobiet, bezkarne kradzieże, donosy i wewnętrzna hierarchia? Podobnie nieludzka wydaje się katorżnicza praca i walka o każdy kęs jedzenia, wyrzekanie się przez rodzinę więźnia – aby „nie mieć
Właściwie dzieje wszystkich więźniów Jercewa są wstrząsające, szokują nawet mało wrażliwego człowieka. Oto Kostylew i jego proces samookaleczania. Człowiek ten, aby uniknąć pracy, codziennie wkładał rękę w ogień. Lecz nie dla samego uciekania przed wysiłkiem. „Ręka w ogniu” to bunt Kostylewa przeciw zniewoleniu, to idea: „nie będę dla nich pracował, choćby za cenę swojego cierpienia, zdrowia i życia”. Inny przykład rzeczy straszliwej to „nocne łowy” i historia Marusi… Łowy „na kobiety” i gwałty nie mieszczą
Gustaw Herling-Grudziński przeżył sowiecki obóz w Jercewie. Napisał potem powieść pt. Inny świat – chłodną relację, nieprzesyconą zbytnim ładunkiem emocji, ale też niepozbawioną refleksji filozoficznej. Inny świat obejmuje dwa lata obozowego życia – od aresztowania za przestępstwo „bycia Polakiem” po styczeń 1942 – kiedy to autor po głodówce protestacyjnej został zwolniony i przedostał się do armii Andersa. Książka rzeczywiście przedstawia inny świat. Świat łagru sowieckiego, w którym „preparuje się więźnia” – tzn. człowiek
Wieża Wieża zbudowana jest z dwóch planów akcji Plan pierwszy to współczesność narratora – spędza on urlop we wsi w Piemoncie. Pragnie ciszy po misji wojskowej w Mediolanie i całej wojennej wrzawie. Mieszka w domku nauczyciela z Sycylii, który umarł pod koniec wojny. Nieopodal jest Wieża Strachu w Aoście, a z nią wiążą się stare podania: historia zagłodzonej przez męża księżniczki di Braganza i historia białej damy… Plan drugi to rekonstrukcja historii. Narrator znajduje i odczytuje pamiętnik de Maistre’a –
Kompozycja Pod względem kompozycyjnym możemy wyróżnić 14 części (wyodrębnionych graficznie). Pięć z nich ma formę rozmowy reporterki z Edelmanem. Pozostałe to mieszanina, nagłe zmiany form: opowiadanie w dialogu, dialog w opowiadaniu, w relacji odautorskiej fragmenty raportów czy wierszy… Można by rzec, że w książce Krall panuje bałagan. Wspomnienia Edelmana nakładają się na wątek związany z kliniką. Przeplatają się ludzie, czasy, zdarzenia. Obok Mordechaja Anielewicza czy Michała Klepfisza, uczestników powstania, czytelnik poznaje pacjentów doktora Edelmana z oddziału kardiologicznego. Dopiero
Tematem reportażu-wywiadu Hanny Krall jest martyrologia Żydów w okresie II wojny światowej. Przeprowadziła ona wywiad z zastępcą komendanta ŻOB-u (Żydowskiej Organizacji Bojowej) – Markiem Edelmanem – po wojnie lekarzem kardiologiem. Utwór ma dwie rzeczywistości: przeszłość, naznaczoną piętnem śmierci, a nawet samobójstwa, gdy jest ono obroną przed wrogiem i teraźniejszość – ratowanie ludzkiego życia. Obie rzeczywistości są „wyścigiem z Panem Bogiem”, oznaczonym jedynym celem: zdążyć!. Zdążyć połknąć cyjanek – zanim hitlerowcy znajdą
Ta bardzo kontrowersyjna powieść zyskała wielką popularność dzięki znakomitej adaptacji filmowej Andrzeja Wajdy. O ile jednak film należy do niewątpliwych osiągnięć polskiego kina, o tyle powieść jest obiektem trwającej do dzisiaj gorącej i zażartej dyskusji. Wydany w 1948 roku utwór tyczy się bowiem niezmiernie delikatnych spraw. Rozgrywająca się w ciągu paru dni akcja skupia się wokół fikcyjnego zamachu na komunistycznego dygnitarza – Szczukę, który przybywa do prowincjonalnej miejscowości. Zamachu tego dokonuje młody działacz poakowskiego podziemia
Medaliony Zofii Nałkowskiej określa się często mianem prozy wojennej, małych form prozatorskich itp. Jakim są gatunkiem? Są to „opowiadania” – lecz nie tylko. Opowiadania te bliskie są reportażowi, sprawozdaniom z procesu sądowego, często przybierają formę zeznania świadków. Zawierają prawdę – posiadają wymowę dokumentu, więc bliskie są literaturze faktu. Narracja – tworzą ją strzępy relacji i ułamki zdarzeń, zawsze prezentowane z punktu widzenia osób mówiących. Komentarz autorki jest ograniczony do minimum. Lecz wyczuwamy
Jak powstały Medaliony? Zofia Nałkowska napisała je na podstawie badań i obserwacji poczynionych podczas prac Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich. Pisarka była członkiem tej komisji i wszystko, co zawarła w swojej prozie jest faktem. Medaliony stanowią cykl opowiadań, zestawionych na zasadzie podobieństwa tematu i identycznej formy. Zauważmy, że autorka nie poddaje materiału specjalnej obróbce literackiej. Nie musi. Suchy fakt – bez komentarza i bez interpretacji wystarczy i uderza najmocniej. Dlaczego taki tytuł? Tytuł pochodzi od medalionów nagrobkowych,
Nie jest łatwo usystematyzować epokę nam najbliższą, bo trzeba dużej perspektywy czasu, by móc obiektywnie oceniać i klasyfikować. Są jednak ważne daty – one decydują o profilu literatury, warto więc przyjąć dla porządku pewien podział. Oto on: 1945-1948 Wiadomo, że 1945 to rok zakończenia wojny. Po nim nastąpiły trzy lata względnej swobody twórczej, powojennego oddechu. Oczywiście, dominował w literaturze nurt wojenny przedstawiający tragizm wojny, eksterminacje, mord, grabieże. Funkcjonował jednak też nurt rozrachunków inteligenckich–
Poezja Ostatnie lata upłynęły raczej pod znakiem poezji niż prozy. Świadczy o tym chociażby fakt, że na przestrzeni dwudziestu lat mieliśmy w dziedzinie poezji dwoje noblistów. Czesław Miłosz dostał Nobla w 1980 roku, Wisława Szymborska w roku 1996, kiedy to raczej nikt się nie spodziewał, że drugi poeta z tego samego kraju może otrzymać tak prestiżową nagrodę. Prócz nich za wybitnych twórców uważa się: Zbigniewa Herberta, Adama Zagajewskiego, Tadeusza Różewicza. Nadal aktywni są Ernest Bryll
II wojna światowa była wydarzeniem historycznym tak ważnym, że wręcz zdominowała przez wiele lat twórczość powojennych pisarzy i poetów, twórców filmu i dramatu. Wiele lat po wojnie, w latach 70. i 80., powstawały jeszcze utwory sięgające do tych lat. Zresztą – „II wojna” to bardzo ogólne stwierdzenie, jako zjawisko złożone, w konsekwencji dała wiele tematów do utrwalenia przemyśleń czy refleksji. Tematykę literatury dotyczącej lat 1939-1945 można sklasyfikować następująco: Obraz września 1939 w literaturze Codzienność okupacyjna Martyrologia
