Oświecenie

TEST z wiedzy o oświeceniu z komentarzem cz. 2

21. Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki to pierwsza polska: a) powieść w listach b) powieść nowożytna c) powieść przygodowa Komentarz: Powieść Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki Ignacego Krasickiego została wydana w 1776 roku. Jest to pierwsza polska powieść nowożytna. Autor wykorzystał w niej elementy powieści satyryczno-obyczajowej, przygodowej i robinsonady, nadając całości formę pamiętnika. Pierwowzorem powieści był Robinson Crusoe, bohater powieści Daniela Defoe, dlatego Doświadczyńskiego nazywa się często polskim Robinsonem. 22. Metamorfoza Mikołaja Doświadczyńskiego następuje

TEST z wiedzy o oświeceniu z komentarzem cz. 1

1. Epoka oświecenia to: a) cały wiek XVII b) przełom XVII i XVIII wieku c) cały wiek XVIII Komentarz: Epoka oświecenia trwała w Europie przez cały wiek XVIII, choć jej korzenie tkwią jeszcze w wieku XVII. Wtedy to w Anglii pojawiły się nowe tendencje, które doprowadziły do rozkwitu nauk eksperymentalnych i przyrodniczych, co zaowocowało licznymi odkryciami w tych dziedzinach. Na bazie tych dokonań zaczęto myśleć o świecie jako o wielkim

Pojęciownik epok: oświecenie

Metoda na powtórkę? Przedstawić epokę za pomocą najważniejszych dla niej pojęć! Zrozumieć, zapamiętać, skojarzyć z potrzebnymi tekstami kultury. Nasz pojęciownik to zbiór najważniejszych terminów i najlepszy przewodnik. Oświecenie Nazwa Nadana epoce już przez ówczesnych myślicieli. To oni pisali o sobie i swych koncepcjach jako o oświeconych. Metafora światła pojawiała się często w licznych sporach i polemikach tych czasów. Stosującym tę przenośnię niemal zawsze chodziło o odcięcie się od poprzedniej epoki, zaznaczenie przełomowej różnicy między światopoglądami baroku i nowych

Osiemnastowieczna powieść angielska

Nie sposób – będąc miłośnikiem powieści – nie słyszeć o nazwiskach takich jak: Daniel Defoe, Jonathan Swift, Henry Fielding, Laurence Sterne. Daniel Defoe – najbardziej znany jest dzięki książce pt. Robinson Crusoe. Losy rozbitka odizolowanego od cywilizacji, przygód na samotnej wyspie, umiejętności przeżycia w dzikich warunkach, spotkanie z Piętaszkiem – to dość popularna historia, rozpropagowana też dzięki ekranizacjom. Motyw rozbitka i robinsonady został zresztą chętnie podjęty przez twórców powieści przygodowej, a potem filmu (np. przez

Najważniejsze zainteresowania myślicieli epoki oświecenia

Troska o losy ojczyzny To niewątpliwie pierwsza wartość literatury i myśli oświeceniowej. Nic dziwnego – historia tego stulecia także zdominowana jest przez wysiłki reformatorskie patriotów. Przecież to czasy Sejmu Wielkiego i Konstytucji 3 maja. To czasy zrywu pod wodzą Kościuszki – pierwszego wielkiego buntu przeciw zaborcom. Niestety – to także kres wolności kraju. Oto niektóre wypowiedzi patriotyczne. Publicystyka: Stanisław Staszic – Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego – Przestrogi dla Polski Hugo Kołłątaj –

Przegląd oświeceniowych lektur

Powrót posła Juliana Ursyna Niemcewicza Ta pierwsza polska komedia polityczna powstała w gorącej atmosferze Sejmu Wielkiego. Była utworem propagandowym, napisanym „w służbie” sprawom kraju. Reformatorzy wiedzieli już to, co wykorzystują do cna dzisiejsi twórcy reklam: że nie ma to, jak pokazać społeczeństwu rodzinkę, w niej miłych ludzi o właściwych poglądach i odpychających posiadaczy wrogich poglądów. Dlatego też Powrót posła nie jest literaturą najwyższego lotu, ale jasno wykłada potrzebę reform oraz to, że reformatorzy są w porządku,

Oświecenie – portrety artystów epoki

Ludzie oświecenia wcale nie są pomnikowymi sylwetami. Tu się słyszy, że Trembecki swoje tłumaczenia w karty przegrał, tam się czyta, że Książę Poetów był nie lada smakoszem, wielbił egzotyczne delicyje i precjoza, a Adam Naruszewicz, choć w szacie duchownej, miał co nieco do powiedzenia o wdziękach niewieścich. Zerknijmy na konterfekty oświeconych Polaków: Ignacy Krasicki Zasługuje na pierwsze miejsce wśród oświeceniowych twórców. Był kapłanem, biskupem, poetą i pierwszym powieściopisarzem. Typowy człowiek oświecenia – głoszący ideały rozumu

Myszeida, Monachomachia i Antymonachomachia Ignacego Krasickiego

Ignacy Krasicki napisał trzy poematy heroikomiczne:  Myszeida (wojna kotów z myszami: bohaterski Filuś, wielki wódz Myszogryz i Dusimyszek występują przeciw walecznym Gryzomirowi i Gryzosławowi), Monachomachia – wojna mnichów, Antymonachomachia – pozorne odwołanie Monachomachii.   Monachomachia Zasada kompozycji Zderzenie komicznej treści z formą i stylem poematu heroicznego. Treść Wojna mnichów, która wybuchła między zakonami dominikanów a karmelitów, „w mieście, którego nazwiska nie powiem”. Mnisi walczą za pomocą sandałów, pasów, talerzy i

Najważniejsze idee filozoficzne oświecenia

Koncepcje polityczne i społeczne Monteskiusz (1689-1755) uważany jest za ojca socjologii. Dokonał on rozróżnienia między prawidłowościami sterującymi życiem społeczeństw a prawami ustalonymi przez władze. Pierwsze z nich określił mianem socjologicznych i uznał, że są poznawalne naukowo, podobnie jak prawa fizyczne. Jednocześnie odrzucił pojmowanie historii jako rozumnego procesu mającego określony cel i stwierdził, że losy państw i społeczeństw są w pewnym stopniu przewidywalne i powtarzalne, i mogą być przedmiotem, jak na owe czasy wręcz przyrodniczych, badań naukowych. Zapamiętaj! Monteskiusz jest

Architektura epoki oświecenia

Szeroko rozumiane pojęcie klasyczności przewija się przez całą prawie historię sztuki. Okres renesansu i obecnie przez nas omawianego klasycyzmu to czasy powszechnego nawrotu do założeń antycznych, zakrojonej na szeroką skalę realizacji ich wszechobecnej gloryfikacji, ale i w innych epokach znaleźć możemy wiele nawiązań do starożytności. Gdybyśmy natomiast za kryterium obecności klasycyzmu w sztuce przyjęli, nieco przewrotnie, także łamanie jego zasad i porządków – to moglibyśmy powiedzieć, że obecny jest on prawie zawsze. Artyści, szczególnie

Oświecenie – Test 3

1. Najważniejsi myśliciele epoki oświecenia to między innymi: Kartezjusz, Francis Bacon, John Locke, Denis Diderot. Podane zostały pojęcia określające ich światopogląd. Które z nich przyporządkowano błędnie? a) Kartezjusz – empiryzm b) Francis Bacon – racjonalizm c) John Locke – sensualizm d) Denis Diderot – deizm 2. Autorem słynnej maksymy „Cogito, ergo sum” jest: a) Wolter b) Kartezjusz c) Paul Holbach d) Gottfried Leibniz 3. Który z myślicieli oświecenia wprowadził pojęcie „tabula

Oświecenie – Test 2

Sprawdź swoją wiedzę z oświecenia 1. Kto powiedział: „Myślę, więc jestem”? a. John Locke b. Kartezjusz c. Wolter d. Dawid Hume 2. W oświeceniu głoszone były różne doktryny dotyczące Boga. Przyporządkuj doktryny do ich definicji. a. fideizm ………………………………………………………………………………………………………………………………….., b. deizm ……………………………………………………………………………………………………………………………………., c. ateizm ……………………………………………………………………………………………………………………………………, 1. Świat powstał bez boskiej pomocy, Boga nie ma. 2. Bóg jest panem świata i jego Stwórcą. 3. Bóg stworzył świat, ale dalej się nim nie

Oświecenie – Test 1

1. Autorem myśli: „Oświeceniem nazywamy wyjście człowieka z niepełnoletności…” jest: a) B. Pascal b) I. Kant c) Kartezjusz d) J. Locke 2. Który z wymienionych filozofów był twórcą empiryzmu? a) I. Newton b) Kartezjusz c) J. Locke d) F. Backan 3. Redaktorem francuskiej Encyklopedii był: a) Wolter b) D. Diderot c) Montesquieu d) P. Malbach 4. Twórcą oświeceniowej poetyki określającej zasady i reguły, jakim podporządkować miała się literatura był: a)

W kręgu oświeceniowych bajek

Z historii bajki Pierwsze bajki literackie miały jeszcze charakter ludowy. Powstały w starożytnej Grecji w VI wieku p.n.e. Za ich twórcę uważa się półlegendarnego poetę frygijskiego – Ezopa. Do historii przeszedł jako człowiek niezwykle mądry, ale zarazem niebywale szpetny. Sam pozbawiony urody, nie uznawał piękności bez rozumu. Formułował w bajkach moralistyczne nauki o prawdziwym szlachectwie duszy płynącym z wartości intelektu i cnoty. Bajka tak dalece zrosła się z imieniem Ezopa, że wszystkie inne zbiory tych utworów powstałe w późniejszych

Jak ubierano się w oświeceniu

Rokoko W pierwszej połowie XVIII wieku panie przywdziały suknie skrócone do kostek, kokieteryjnie odsłaniające pończoszki i pantofelki na ­wysokich obcasach. Modę na „eleganckie rozebranie” zainicjowała artystka operowa, która w słynnej wówczas sztuce wystąpiła w szlafroku. Podobną suknię, zwaną deshabillé – w spolszczonej wersji dezabilką – kobieta zakładała do miasta, na przechadzkę, na spotkanie w gronie najbliższych przyjaciół. Etykieta dworska wymagała jednak reprezentacyjnego stroju. Na oficjalne uroczystości obowiązywały suknie na szerokim stelażu. Ponieważ niezwykle szeroki obwód

Oświecenie – Test 4

Sprawdź swoją wiedzę z oświecenia 1. Nazwa oświecenie nawiązuje do: a) faktu, że poszukiwano jasnych stron życia b) faktu, że uczeni pragnęli odkryć sposób oświetlenia mieszkań c) filozofii epoki, która doceniła światło umysłu i blask wiedzy d) nagłego olśnienia jednego z ważnych uczonych 2. Który zbiór terminów prawidłowo określa epokę? a) empiryzm, racjonalizm, konceptyzm, klasycyzm, krytycyzm b) krytycyzm, racjonalizm, deizm, humanizm, sentymentalizm c) racjonalizm, deizm, ateizm, wolterianizm, mistycyzm d) empiryzm,

Synteza literatury od średniowiecza do oświecenia

Synteza literatury od średniowiecza do oświecenia Średniowiecze Renesans Barok Oświecenie Bóg Temat nr 1 w literaturze i sztuce. Od pojmowania Boga zależą właściwie wszystkie motywy i tematy. Europa staje się jednym wielkim chrześcijańskim państwem, na czele którego stoi papież. Człowiek skupia się na religii, Boga umieszcza w centrum zainteresowań – to typowa dla średniowiecza postawa zwana teocentryz­mem. Wiadomo, że Bogu przeciwstawione jest zło – trzeba więc znaleźć właściwą drogę do Boga. Każdy szuka własnej

Kluczowe pojęcia epoki oświecenia

Ateizm – pogląd odrzucający w ogóle istnienie Boga. Deizm – pogląd uznający istnienie Boga oraz Jego nakazów, ale nieuznający ingerencji Boga w sprawy ludzkie. Empiryzm – teoria, która uznaje doświadczenie (empirię) za najlepszy sposób poznania prawdy i badania świata. Żadnych teorii z głowy niepopartych doświadczeniem! Humanizm – postawa umieszczająca w centrum wartości człowieka i jego prawo do szczęścia, własnych poglądów i wolności. Klasycyzm oznacza nurt nawiązujący do wzorców ustalonych jeszcze przez twórców antyku, bo oni są

Kandyd, czyli optymizm Woltera

Autor Wolter (François Marie Arouet) Racjonalista, dobrze urodzony, syn notariusza. Urodzony w Paryżu, kształcony u jezuitów. Stworzył wolterianizm. Za najwyższą wartość uważał rozum i wiedzę. Człowiek epoki – wolnomyśliciel – erudyta, wróg Kościoła i niektórych władców. Wielki krytyk i szyderca. Stworzył gatunek literacki – powiastkę filozoficzną. Pracował nad Wielką Encyklopedią Francuską. Pochowany w Panteonie obok Rousseau. Jego miejsca Paryż – miasto narodzin i śmierci. Anglia – tu znalazł schronienie po wygnaniu z Francji. Cirey we Francji, siedziba markizy du Châtelet,

Ważni bohaterowie literaccy powieści ­oświeceniowej

Robinson Crusoe – rozbitek na bezludnej wyspie Dzieje Robinson od najmłodszych lat marzył, by zostać marynarzem. Odbył wiele podróży morskich i w czasie jednej z nich jego statek rozbił się, a on jako jedyny ocalał z katastrofy. Z wraku statku zabiera broń, narzędzia, ­ocalałe materiały i resztki pożywienia, by stawić czoło pozornie beznadziejnej sytuacji. Zakłada hodowlę, uprawia ziemię, jest rzemieślnikiem – urodzajną wyspę przekształca w zamożną kolonię. Walczy z klimatem, dzikimi zwierzętami, które niszczą mu plony, lecz przede