Modernizm

Młoda Polska – zestawienie autorów i lektur

Dramat młodopolski Dramat naturalistyczny Gabriela Zapolska – Żabusia, Ich czworo, Skiz, Panna Maliczewska, Moralność pani Dulskiej; Włodzimierz Perzyński – Lekkomyślna siostra, Aszantka, Szczęście Frania; Tadeusz Rittner – W małym domku; Jan August Kisielewski – W sieci, Karykatury. Moralność pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej Gabriela Zapolska przedstawia mieszczańską rodzinę zatopioną w filisterskim kołtuństwie. Jest to swoista satyra na fałsz, obłudę i zakłamanie mieszczaństwa, rozgrywająca się w konwencji tragifarsy. Mieszczuch i niewola fałszywego konwenansu są także tematem często grywanych sztuk: W sieci i Karykatury Jana

Architektura przełomu XIX i XX stulecia

Historyzm i eklektyzm Architekturze XIX wieku brak własnego stylu. Formy wypracowane w poprzednich epokach traktowane są wówczas jako kostium nakładany na konstrukcję budynku. Liczy się przede wszystkim przepych. Budowle uginają się od rzeźb, ozdób i historyzujących detali w najróżniejszych zestawieniach. Ten sposób twórczości określają terminy historyzm i eklektyzm. Historyzm stara się naśladować konkretny styl przeszłości. Może przybrać formę neogotyku, neorenesansu, neobaroku, stylu neobizantyjskiego. Eklektyzm również czerpie z dorobku przeszłości, ale stara się tworzyć nowe wartości estetyczne,

Literatura końca XIX wieku

Proza Nana Emila Zoli Nana – powieść wydana przez teoretyka i czołowego przedstawiciela francuskiego naturalizmu w roku 1880 – jest dziewiątą z cyklu Rougon-Macquartowie. Podtytuł cyklu brzmi: Historia naturalna i społeczna rodziny za Drugiego Cesarstwa. I rzeczywiście, ten utwór to coś więcej niż obraz błyskotliwej kariery i upadku słynnej paryskiej kurtyzany. To historia ekspansji rodów biednych i zdemoralizowanych, ich odwetu za wielowiekową pogardę sfer wyższych. To także historia upadku starych i niegdyś szanowanych rodzin szlacheckich, które miasto moloch,

Symbolizm francuski – poezja

Symbolizm to prąd literacki ukształtowany we Francji i Belgii w ostatnim piętnastoleciu XIX wieku. Jego nazwa pochodzi od ogłoszonego w roku 1886 manifestu Jeana Moréasa Le Symbolisme. Początkowo nazwą tą obejmowano grupę ówczesnych debiutantów, lecz wkrótce jej zakres się rozszerzył i zaczęto ją stosowaæ wobec poetów działających wcześniej: Charles’a Baudelaire’a, Paula Verlaine’a, Stéphane’a Mallarmégo. Potem zaś symbolistami nazywa się także kontynuatorów tych tendencji, zarówno w literaturze francuskiej, jak i w literaturach innych krajów. Dwa źródła Mówiąc

Modernizm – życiorys kultury

Epoka modernizmu, ma niezwykłe znaczenie dla kształtu całej dwudziestowiecznej kultury. Jeżeli już musimy ująć ją w szkolne ramy czasowe, to w Europie jako jej początek najlepiej wskazać lata sześćdziesiąte XIX wieku, kiedy to we Francji działa Charles Baudelaire (jego Kwiaty zła wydane zostały w roku 1857), a jako koniec – początek wieku XX, ewentualnie wybuch I wojny światowej. W Polsce natomiast zamkniemy ją w ramy między rokiem 1890 a 1905 i rewolucją w zaborze rosyjskim, jak chcą jedni, lub rokiem

Młoda Europa – ważne daty

Wiek XIX Historia 1870 r.: wojna francusko-pruska, proklamowanie III Republiki w Paryżu. 1871 r.: Komuna Paryska, klęska Francji, Wilhelm I koronowany w Wersalu na cesarza Niemiec; likwidacja państwa kościelnego. 1872 r.: początek kulturkampfu w Niemczech. 1881 r.: car Aleksander II ginie od bomby rzuconej przez członka Narodnej Woli Aleksandra Hryniewieckiego; Aleksander III carem Rosji (do roku 1894). 1882 r.: Trójprzymierze pomiędzy Niemcami, Austro-Węgrami i Włochami. 1890 r.: dymisja Bismarcka. 1891 r.: encyklika papieża Leona XIII Rerum novarum. 1891-1899: budowa kolei transsyberyjskiej. 1894 r.:

Czego szukać w poezji modernistów?

Nastrój – pesymizm i dekadentyzm Zgodnie z duchem epoki w poezji modernistycznej dominuje pesymizm, poczucie dekadencji, schyłku wartości i raczej niechęć do życia. Łatwo trafić na wiersz przepełniony nastrojem smutku, bezradności i pesymizmu. Punkty dodatkowe – gdy wskażesz rodowód pesymizmu – wywodzi się z filozofii Arthura Schopenhauera – filozofa działającego na przełomie wieków XVIII i XIX. Schopenhauer głosił kompletny bezsens ludzkiego istnienia, które, pozbawione jakiejkolwiek wartości, ma przysparzać jedynie cierpienia.

Leopold Staff – portret

Leopold Staff (1878-1957) Tworzył przez… pół wieku – w trzech okresach literackich: Młodej Polsce, 20-leciu między-wojennym i w latach powojennych. Wydał kilkanaście tomów wierszy, uprawiał także dramatopisarstwo. Był wybitnym tłumaczem (z pięciu języków: greckiego, łacińskiego, włoskiego, francuskiego i niemieckiego!) poezji, prozy i tekstów filozoficznych (przetłumaczył m.in. Boską komedię Dantego, Kwiatki świętego Franciszka). Urodził się i wychował we Lwowie (miał tatę cukiernika). Tam też studiował – najpierw prawo (które nie za bardzo go interesowało), potem filozofię

Warszawianka Stanisława Wyspiańskiego

Pierwszy z trzech dramatów Stanisława Wyspiańskiego poświęconych powstaniu listopadowemu. Kolejne to Lelewel i Noc listopadowa. Ostateczna wersja utworu została opublikowana w 1898 r. i wtedy także wystawiona. Bohaterowie Postacie fikcyjne: Maria, Anna, Młody Oficer (narzeczony Anny) oraz Stary Wiarus. Postacie historyczne: Chłopicki (jako jedyny wymieniony w spisie osób) oraz inni uczestnicy powstania wyliczeni jedynie w didaskaliach, bo są to raczej statyści widowiska: Skrzynecki, Pac, Umiński, Wysocki, Barzykowski, Małachowski, Rybiński i

Rozdzióbią nas kruki, wrony… – Stefan Żeromski

Jedno z najbardziej poruszających opowiadań Stefana Żeromskiego, przemawia zarówno dramatyczną akcją, jak i siłą nakreślonych w utworze makabrycznych obrazów. Oddziałuje narracją opartą na kontraście szyderstwa i patosu, liryzmu i naturalizmu. Fabuła opowiadania osadzona jest w czasach powstania styczniowego. O związku tematyki utworu z tradycją walki narodowowyzwoleńczej świadczy sam tytuł zaczerpnięty ze starej pieśni żołnierskiej oraz podtytuł Obrazki z ziemi mogił i krzyżów. Opowiadanie przywołuje obraz powstania w ostatniej, dogasającej fazie.

Doktor Piotr – Stefan Żeromski

Doktor Piotr – utwór o trudnych decyzjach W pewnej mierze Doktor Piotr stanowi replikę Zmierzchu, wprowadza bowiem czytelnika w krąg problemów społecznych, takich jak: zubożenie polskiego ziemiaństwa, nędza i poniżenie biedoty wiejskiej, wyzysk kapitalistyczny, zbijanie wielkich fortun przez ludzi nowych czasów. Autor poszerza jednak zakres tematyczny utworu o problematykę moralną mającą swe źródło w specyfice przemian społeczno-ekonomicznych w drugiej połowie XIX wieku. Każda z przywołanych w opowiadaniu postaci wskazuje na

Zmierzch – Stefan Żeromski

Zmierzch – opowieść o losie nędzarzy Ze względu na krótką, zwięzłą formę Zmierzch przypomina raczej obrazek o charakterze społecznym niż opowiadanie. Nie zawiera wyrazistej akcji, lecz prezentuje plastycznie zarysowaną scenę, jakich wiele można odnaleźć w malarstwie rodzajowym podejmującym motywy pracy. Zasadniczą treścią opisywanej sytuacji jest ciężka, upokarzająca praca małżeństwa Gibałów przy kopaniu torfu. Losy Walka Gibały i jego żony doskonale ilustrują sytuację bezrolnych wyrobników. 2 marca 1864 roku ukaz carski

Noc listopadowa – Stanisław Wyspiański

Dramat ukazał się w 1904 r., a jego powstanie związane jest z jedynym pobytem Stanisława Wyspiańskiego w Warszawie w 1898 r. Wielkie wrażenie zrobiły na artyście Łazienki, dlatego swój historyczny dramat umieścił przede wszystkim w nich (7 scen z 10). Noc listopadową nazywa się często „dramatem Łazienek”. . To dramat miejsca, postaw i zdarzeń Wszystkie wydarzenia utworu rozgrywają się w ciągu jednej nocy – 29 listopada 1830 roku. Wyspiański nie

Pojęciownik epok: modernizm i Młoda Polska

Metoda na powtórkę? Przedstawić epokę za pomocą najważniejszych dla niej pojęć! Zrozumieć, zapamiętać, skojarzyć z potrzebnymi tekstami kultury. Nasz pojęciownik to zbiór najważniejszych terminów i najlepszy przewodnik. Chłopomania (ludomania) Rozwinięta w Młodej Polsce swego rodzaju moda na ludowość, która więcej miała wspólnego z oświeceniowym, konwencjonalnym sentymentalizmem niż romantyczną fascynacją ludowym światem wartości. Polegała na bezkrytycznym i naiwnym nieco uwielbieniu dla mieszkańców wsi. Nie chodziło jednak o autentyczne problemy, ale o stereotypowy obraz zakodowany w świadomości niektórych artystów

Kazimierz Przerwa-Tetmajer – cechy twórczości

Cechy twórczości Poeta wyrażał typowe dla epoki przełomu wieków nastroje pesymizmu, zniechęcenia, rozpaczy egzystencjalnej, poczucia bezsensu i zwątpienia w powszechnie uznawane wartości i ideały. Przykłady takich wierszy to: Credo, Nie wierzę w nic…, Hymn do Nirwany, Koniec wieku XIX. W jego twórczości bardzo wyraźna jest także fascynacja filozofią Artura Schopenhauera i filozofią indyjską (z niej pochodzi pojawiające się w jego lirykach pojęcie nirwany). Dróg ukojenia bólu istnienia bohater liryczny jego utworów szuka w malowniczej przyrodzie tatrzańskiej i w

Poezja Jana Kasprowicza

Tego się naucz! Elementarne pytania, na które musisz umieć odpowiedzieć, to: W jaki sposób zmieniała się postawa poety wobec świata? Do jakiej filozofii odwoływał się w swoich wierszach? Jakie techniki obrazowania wykorzystywał w kolejnych etapach swej twórczości? Znajomość tych kwestii pozwoli Ci uporządkować wiedzę na temat poezji Kasprowicza. Epoka – Młoda Polska Nurt – przede wszystkim modernizm i symbolizm młodopolski. Miejsce w polskiej literaturze – istotne zwłaszcza w Młodej Polsce. To jeden

Poezja francuskiego modernizmu

Zanim u nas pojawiły się pierwsze zwiastuny kryzysu światopoglądowego i nowe prądy, nim do Krakowa zawitała cygańska bohema z Przybyszewskim na czele – Charles Baudelaire ogłosił drukiem swój tomik: Kwiaty zła (1857). Wiersze prekursora symbolizmu wnoszą do poezji „nowy dreszcz” (tak powiedział o nich romantyczny Francuz – Victor Hugo). Inspirujące wpływy Baudelaire’a widoczne są w twórczości tych, którzy w zachwyceniu się im poddają, a z pewnością do owej grupy należy

Stefan Żeromski – rola w literaturze polskiej

Rozdrapywanie ran Twórczość Żeromskiego odznacza się wyjątkową konsekwencją postawy ideowej. Ten pisarz to wielki patriota i propagator postawy społecznikowskiej. Sprawy Polski i sprawy społeczne nigdy nie były mu obojętne. W jego dziełach widać żarliwy patriotyzm, umiłowanie ojczystego kraju (zachwyt nad polską przyrodą i zrozumienie tragicznych dziejów narodu). Był bardzo wrażliwy na krzywdę i niesprawiedliwość społeczną. Jednak mimo miłości do ojczyzny nie ukazywał tylko jasnych stron historii. W odróżnieniu od Sienkiewicza nie był zwolennikiem opcji

Jądro ciemności – Joseph Conrad

Autor Joseph Conrad (1857-1924) – powieściopisarz angielski polskiego pochodzenia. Przez sporą część życia był marynarzem (dosłużył się nawet stopnia oficerskiego) i jego najbardziej znane utwory wiążą się z tematyką morską. Pisał utwory dotyczące ludzkiej kondycji, miejsca człowieka w świecie jawiącym się jako absurdalny żywioł. Spadkobierca ideałów romantycznych. Najważniejsze dzieła: Lord Jim Nostromo W oczach Zachodu Zwycięstwo Geneza utworu Jądro ciemności zostało wydane w 1902 r. w tomie zatytułowanym Młodość i inne opowiadania.

Lord Jim – Joseph Conrad

O czym traktuje Lord Jim? Właściwie wstęp do wszelkich kłopotów Jima, fakt, który określił całe jego późniejsze życie, miał miejsce na Patnie, starym statku przeciążonym pasażerami. Jim był tam pierwszym oficerem. Pewnej nocy uszkodzony statek zaczął tonąć. Nie było szans na uratowanie ludzi, zresztą dowództwo nawet o tym nie myślało. Wbrew zasadzie, że kapitan schodzi z pokładu ostatni – tylko kapitan i kilku białych oficerów opuścili sobie jedną jedyną łódź ratunkową. Wraz z nimi skoczył