EPOKI LITERACKIE

Oblicza sarmatyzmu

Oblicza sarmatyzmu Rzeczypospolita ubrana w sarmacki kostium stała się przedmiotem inspiracji dla wielu twórców zarówno baroku, jak i późniejszych epok. Pisano o niej różnie, i w sposób gloryfikujący, bałwochwalczy, jak i nad wyraz krytyczny, podszyty szyderstwem i ironią. Literacki wizerunek sarmatyzmu nie jest zatem jednolity, odznacza się różnorodnością ujęć stylistycznych, odmiennością spojrzeń na te same aspekty sarmackiego światopoglądu czy stylu bycia.   Jak rozumieć termin „sarmatyzm”? Sarmatyzm stanowi jedno z

Osiemnastowieczna powieść angielska

Nie sposób – będąc miłośnikiem powieści – nie słyszeć o nazwiskach takich jak: Daniel Defoe, Jonathan Swift, Henry Fielding, Laurence Sterne. Daniel Defoe – najbardziej znany jest dzięki książce pt. Robinson Crusoe. Losy rozbitka odizolowanego od cywilizacji, przygód na samotnej wyspie, umiejętności przeżycia w dzikich warunkach, spotkanie z Piętaszkiem – to dość popularna historia, rozpropagowana też dzięki ekranizacjom. Motyw rozbitka i robinsonady został zresztą chętnie podjęty przez twórców powieści przygodowej, a potem filmu (np. przez

Biblia jako dzieło wielogatunkowe

Biblia powstawała przez co najmniej 1400 lat. Jest dziełem znacznie większej liczby autorów, niż wynikałoby to z liczby ksiąg, na które się dzieli. To i jej wielorakie funkcje w kulturze starożytnego Izraela znalazły odbicie w różnorodności form, jakie się na nią składają. Obok zapisu pierwotnych mitów znajdujemy w niej: wyrafinowane traktaty filozoficzne, proroctwa, spisy inwentarza, delikatną poezję i zbiory surowych praw, szczegółowe opracowania historyczne i zapisy tajemniczych i wieloznacznych wizji. . Biblia – dzieło wielogatunkowe Wykaz gatunków

Marcel Proust i jego rewolucja w dziedzinie prozy

Marcel Proust i jego rewolucja w dziedzinie prozy To oczywiście nowatorski cykl powieściowy W poszukiwaniu straconego czasu. Jak pokpiwają niektórzy, nie należy czytać tego dzieła przed ukończeniem czterdziestego roku życia – mamy więc jeszcze czas. Ale może warto zapamiętać, że jest to cykl złożony z następujących tomów: W stronę Swanna (1913), W cieniu zakwitających dziewcząt, Strona Guermantes, Sodoma i Gomora, Uwięziona, Nie ma Albertyny, Czas odnaleziony (1927). Dzieło to, to zarazem wielkie epitafium prozy dziewiętnastowiecznej,

Psychologiczna konstrukcja postaci w Zbrodni i karze

Zbrodnia i kara to pierwsza z wielkich powieści Fiodora Dostojewskiego. Po wydaniu tej książki w roku 1866 niezbyt znany autor niemal natychmiast znalazł się w gronie największych twórców XIX stulecia. Wraz z tym dziełem zaczyna się w literaturze realistycznej epoka prawdziwie głębokiej analizy psychologicznej zachowań postaci. Ich działania traktowane są przez Dostojewskiego i jego następców jako pochodna zachodzących w umysłach bohaterów procesów psychicznych. By wyjaśnić i opisać te działania, trzeba także

Poezja średniowieczna

Poezja średniowieczna Bogurodzica Bogurodzica dziewica, Bogiem sławiena Maryja! U Twego Syna Gospodzina matko zwolena, Maryja! Zyszczy nam, spuści nam. Kyrieeleison     Twego dziela Krzciciela, Bożycze, Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze. Słysz modlitwę, jąż nosimy,     A dać raczy, jegoż prosimy: A na świecie zbożny pobyt, Po żywocie rajski przebyt. Kyrieeleison   Lament świętokrzyski Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią O zachowaniu się przy stole Satyra na leniwych chłopów   Tło epoki

Teatr – pojęcia związane z teatrem

Teatr ŚREDNIOWIECZE Moralitet – gatunek dramatyczny, który rozwinął się w późnym średniowieczu (przełom wieków XV i XVI). Należące do niego utwory miały charakter dydaktyczno-filozoficzny i przedstawiały walkę upersonifikowanych (uosobionych) pojęć moralnych (Dobra, Cnoty, Wiary, Zła, Występku, Pychy) o duszę ludzką (tzw. psychomachia). Pojawiający się w nich człowiek pozbawiony był jakichkolwiek indywidualnych rysów psychicznych, stanowił symbol kondycji ludzkiej („człowieka w ogóle”), w pełni więc zasługiwał na angielskie określenie Everymana (Każdego). Misterium – gatunek średniowiecznego dramatu religijnego. Fabuła –

Konteksty filozoficzne twórczości Brunona Schulza

Przy jakich tematach będzie przydatna zaprezentowana wiedza filozoficzna? Początek świata i jego dziejów. Duchowo-cielesna natura ludzka. Prawda o człowieku i rzeczywistości. Filozoficzna wizja świata i człowieka. Źródła dobra i zła. Bóg i natura. Związki literatury z myś­lą filozoficzną. Wokół koncepcji stworzenia i struktury świata Myślicieli, filozofów od wieków frapuje tajemnica bytu, nurtują ich zagadnienia początku istnienia. Wiemy, że na takie pytania próbowała odpowiadać Biblia oraz grecka i rzymska mitologia. Na takie pytania odpowiadała również pradawna filozofia. Ważna wydaje się

Test wiedzy o średniowieczu z komentarzem

Test wiedzy o średniowieczu Daty wyznaczające początek i koniec epoki to: a. 1096-1292 – początek i koniec wypraw krzyżowych b. 1096-1492 – początek wypraw krzyżowych i odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba c. 476-1453 – upadek Cesarstwa Rzymskiego i zdobycie Konstantynopola Odpowiedź c. Komentarz Umowną datą rozpoczynająca epokę średniowiecza jest upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego. Miało to miejsce w 476 roku. Za datę końcową, również umownie, przyjmuje się upadek Konstantynopola, czyli koniec Cesarstwa

Kierunki w poezji współczesnej

„Współczesnością” lub „Pokoleniem ’56” nazwała krytyka literacka poetów, którzy debiutowali po 1956 roku. Patrząc na te debiuty z perspektywy współczesności, trudno mówić o formacji pokoleniowej, ponieważ poza zbliżoną datą zaistnienia – ich autorzy niewiele mają wspólnego artystycznie, biograficznie łączą ich zaś, choć różne, doświadczenia wojenne i inne przeżycia pokoleniowe. Wspólnota ich poezji ma charakter sytuacyjny.   Kto wtedy debiutował? Należący do pokolenia Kolumbów Miron Białoszewski i Zbigniew Herbert. Ich debiuty Kazimierz Wyka nazwał „pozornymi”,

Bunt przeciw tradycji romantycznej w literaturze XX wieku

Literatura romantyczna niewątpliwie najmocniej odcisnęła swe piętno nie tylko na poezji późniejszych epok, ale i na życiu wielu Polaków, przede wszystkim tych, którzy w różnych okolicznościach historycznych zmuszeni byli opuścić kraj. Ale byli też tacy, którzy za wszelką cenę usiłowali pozbyć się romantycznej schedy, pragnęli ostentacyjnie „zrzucić z ramion płaszcz Konrada” (Antoni Słonimski). Zbiorową antyromantyczną demonstrację urządzili futuryści – nawoływali do burzenia pomników, przewietrzania muzeów, kpili z „mickiewiczów i słowackih”. Futurystom nie podobało się wszystko,

Bogurodzica

Bogurodzica Bogurodzica dziewica, Bogiem sławiena Maryja! U twego Syna Gospodzina matko zwolena, Maryja! Zyszczy nam, spuści nam. Kyrieleison. Twego dziela Krzciciela, Bożycze, Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze. Słysz modlitwę, jąż nosimy, A dać raczy, jegoż prosimy: A na świecie zbożny pobyt, Po żywocie rajski przebyt. Kyrieleison . Na tle epoki Bogurodzica to pierwszy polski tekst poetycki. Powstała najprawdopodobniej na przełomie XIII i XIV wieku, choć niektórzy badacze mówią nawet o

Boccaccio – jeden z prekursorów renesansu

Boccaccio – twórca noweli nowożytnej Boccaccia nazywa się twórcą nowożytnej nowelistyki, gdyż Dekameron jest zbiorem nowel, skonstruowanych według wymogów tego gatunku. Klasyczną nowelą, która stała się wzorem późniejszych nowelistów, jest nowela pt. Sokół – od jej tytułu teorię dotyczącą budowy noweli, ściśle określającą wymagania tego gatunku, nazwano teorią sokoła. Sokół noweli to inaczej motyw, który stanowi oś kompozycyjną utworu. Często nadaje noweli tytuł. Tak jest we wzorcowej noweli – Sokół

Sienkiewiczowski model powieści historycznej

Źródła pozytywistycznej powieści historycznej Romantyczna fascynacja historią – model walterskotowski i dumasowski Wykształcony w romantyzmie model powieści historycznej odpowiadał charakterystycznej dla tamtej epoki fascynacji historią oraz romantycznej koncepcji historii jako procesu dziejowego. Tradycja tego rodzaju powieści ma swój początek w twórczości angielskiego romantyka Waltera Scotta; jego sławną powieścią jest Waverley z roku 1814. W powieściach Scotta perypetie fikcyjnych bohaterów towarzyszą faktom z narodowej historii i postaciom autentycznym. Wydarzenia historyczne były

Jądro ciemności – Joseph Conrad

Autor Joseph Conrad (1857-1924) – powieściopisarz angielski polskiego pochodzenia. Przez sporą część życia był marynarzem (dosłużył się nawet stopnia oficerskiego) i jego najbardziej znane utwory wiążą się z tematyką morską. Pisał utwory dotyczące ludzkiej kondycji, miejsca człowieka w świecie jawiącym się jako absurdalny żywioł. Spadkobierca ideałów romantycznych. Najważniejsze dzieła: Lord Jim Nostromo W oczach Zachodu Zwycięstwo Geneza utworu Jądro ciemności zostało wydane w 1902 r. w tomie zatytułowanym Młodość i inne opowiadania.

Lord Jim – Joseph Conrad

O czym traktuje Lord Jim? Właściwie wstęp do wszelkich kłopotów Jima, fakt, który określił całe jego późniejsze życie, miał miejsce na Patnie, starym statku przeciążonym pasażerami. Jim był tam pierwszym oficerem. Pewnej nocy uszkodzony statek zaczął tonąć. Nie było szans na uratowanie ludzi, zresztą dowództwo nawet o tym nie myślało. Wbrew zasadzie, że kapitan schodzi z pokładu ostatni – tylko kapitan i kilku białych oficerów opuścili sobie jedną jedyną łódź ratunkową. Wraz z nimi skoczył

Odyseusz, bohater Odysei

Odyseusz bohater Odysei Jedna z najpopularniejszych postaci cyklu trojańskiego – bohater Iliady i Odysei. Ta ostatnia zawdzięcza mu swój tytuł, opisuje bowiem przygody Odysa w drodze powrotnej spod Troi do ojczystej Itaki. Imię: greckie – Odyseusz lub Odys, łacińskie – Ulisses. Imiona rodziców: Antikleja i Laertes Stan cywilny: żonaty Żona: Penelopa. Kim jest? Królem Itaki, małej, skalistej wysepki na Morzu Jońskim. Synowie: z Penelopą Telemach; z Kirke Telegonos. Znaki szczególne: szrama na udzie (gdy jako młody chłopak

Historia Tristana i Izoldy

To obok Romea i Julii najpiękniejsza historia miłosna wszech czasów. Prawdopodobnie zrodziła się wśród plemion celtyckich, a spisana została w kilku wersjach jako romans starofrancuski. Przebieg zdarzeń Król ziemi lońskiej Riwalen przybywa przez morze z pomocą królowi Kornwalii – Markowi. Walczy dzielnie z wrogami Marka, w dowód wdzięczności król Marek oddaje Riwalenowi za żonę swą piękną siostrę – Blancheflor. Zaraz po ślubie Riwalen dowiaduje się, że jego wróg, diuk Morgan,

Mitologia TEST 5

TEST mitologiczny 1. Połącz parami: (6 punktów) A. morza i oceany B. ogień C. burza D. wiatr E. urodzaj F. królestwo podziemia 1. Hades 2. Eol 3. Demeter 4. Hefajstos 5. Posejdon 6. Zeus 2. Świat wywodzi się: (1 punkt) A. z Chaosu B. z Olimpu C. z niczego 3. Tezeusz wydostał się z labiryntu przy pomocy: (1 punkt) A. Pegaza B. nici Ariadny C. skrzydeł 4. Dusze do świata

Na Anioł Pański – Kazimierz Przerwa-Tetmajer

Na Anioł Pański  Budowa wiersza Rola dźwięku dzwonów w tym utworze. Na Anioł Pański biją dzwony, Na ten utwór duży wpływ miała fascynacja Tetmajera twórczością Charles’a Baudelaire’a. Ten wiersz składa się z 4 strof 12-16-wersowych i pięciokrotnie powtórzonego refrenu, który stwarza nastrój melancholii, smutku i pesymizmu. Równocześnie mamy wyraz uwielbienia Maryi i Boga. Apostroficzne pozdrowienie sugeruje modlitewny charakter wersów. niech będzie Maria pozdrowiona, niech będzie Chrystus pozdrowiony… Bijące dzwony wzywają na modlitwę wieczorną, znaną pod