EPOKI LITERACKIE
Noce i dnie Marii Dąbrowskiej Tematem Nocy i dnie są dzieje rodziny Niechciców na przełomie wieku XIX i XX. Bogumił brał udział w powstaniu styczniowym – a finał powieści to wybuch I wojny światowej. Akcja trwa 30 lat – od roku 1884 do 1914. Niechcicowie są typową polską rodziną II połowy XIX w. – szlachecką, ale pozbawioną majątku (ziemie Niechcica skonfiskowano po powstaniu, a Ostrzeńscy swój majątek przehulali). Bogumił i Barbara muszą zatem utrzymywać się z własnej pracy –
Zdążyć przed Panem Bogiem Autor Hanna Krall Dziennikarka i pisarka, która straciła w czasie II wojny światowej wszystkich bliskich. Szczególnie często porusza problem zagłady Żydów, przedstawia losy zwykłych, prostych ludzi. Ważniejsze utwory: zbiory reportaży; Na wschód od Arbatu, Sześć odcieni bieli, powieść Hipnoza, Zdążyć przed Panem Bogiem, zbiór opowiadań Tam już nie ma żadnej rzeki (nominowany w 1999 do Nagrody Literackiej Nike). Dzieło Zdążyć przed Panem Bogiem – powieść (1977) Epoka Współczesność Tragiczne
Zwróć uwagę na: Wizytę Odyseusza w krainie śmierci – to często przytaczany fragment. Ważne jest spotkanie z matką, z którą rozmawia, ale nie może jej objąć, dialog z Achillesem, który powiada, że wolałby być najlichszym z ludzi, ale żyć… Takie fragmenty i wizja pośmiertnej krainy może być zestawiona z fragmentami Piekła z Boskiej komedii Dantego. W takim przypadku nie zapomnij, że oba dzieła i obu autorów różni podstawowa sprawa –
Epika średniowiecza Epos rycerski Pieśń o Rolandzie (cykl karoliński), XII w. Dzieje Tristana i Izoldy, XII w. Opowieści Okrągłego Stołu (cykl arturiański) Pieśń o Cydzie Słowo o wyprawie pułku Igora Poemat Powieść o Róży Wielki testament Villona, XV w. Boska Komedia Dantego Opowieść ramowa Opowieści kanterberyjskie Chaucera, XIV w. Hagiografia Złota legenda Jakuba de Voragine’a, XIII w. Historiografia kroniki Przykłady utworów średniowiecznych Przykład hagiografii Złota legenda Jakuba de Voragine Ten bardzo popularny przez długie
Rycerz I – Don Kichot z La Manchy Autor Miquel Cervantes to postać nietuzinkowa – wcale nie był cichym pisarzem, lecz żołnierzem, walczył dzielnie przeciw innowiercom i zaliczył sporo żołnierskich przygód. W jednej z nich stracił władzę w ręce. Nazwano go wówczas Jednorękim z Lepanto. Później został porwany przez piratów! Ci uczynili zeń niewolnika w Algierze, skąd uciekał kilkakrotnie i kilkakrotnie został złapany. Na szczęście wydano go w końcu za okup, bo inaczej świat nie znałby dziś Don Kichota!
Wolter Był synem paryskiego urzędnika naprawdę nazywał się François Marie Arouet. Przybrał pseudonim Wolter, utrzymywał, iż jest nieprawym synem pewnego księdza – czy to aby uatrakcyjnić swą biografię, czy też aby wyjaśnić patronat, który nad edukacją młodzieńca sprawował ów duchowny. Wolter był człowiekiem błyskotliwym i inteligentnym, o niezależnych poglądach, których zażarcie bronił. Był więźniem Bastylii (za przekonania), faworytem monarchów: przyjacielem pruskiego Fryderyka Wielkiego. Autorytetem doby oświecenia, ważną postacią, od jego nazwiska wywiedziono
Rozłączenie Juliusz Słowacki Znany liryk napisany nad jeziorem Leman w 1835 roku. Zwany jest też często poetyckim listem, dzięki początkowym wersom: Rozłączeni – lecz jedno o drugim pamięta; Pomiędzy nami lata biały gołąb smutku I nosi ciągłe wieści. Gołąb – symbol odwiecznej korespondencji. „Gołąb smutku” – wyszukana metafora. Efekt – początek stwarza pozór „duchowej korespondencji” – biały gołąb smutku nosi ciągłe wieści. Temat Jest to utwór o przeżyciach i psychice osób oddalonych od siebie, o tym,
Gloria victis Elizy Orzeszkowej To późna nowela Orzeszkowej, wydana dopiero w roku 1908. Tytuł oznacza „Chwała zwyciężonym”. Autorka składa w niej hołd powstańcom styczniowym. Co się dzieje? Tematem noweli jest epizod powstania styczniowego. Historia przyjaźni i śmierci dwóch młodych mężczyzn – powstańców z oddziału Traugutta. Przy jego boku walczyli między innymi Jagmin, bardzo waleczny i oddany ojczyźnie żołnierz, oraz Tarłowski, młody humanista, który choć był przeciwny rozlewowi krwi, ruszył do
Poezja powojenna Trzy nowe nurty w poezji współczesnej (po roku 1956) lingwistyczny (Miron Białoszewski, Tadeusz Karpowicz). turpistyczny (Stanisław Grochowiak), neoklasyczny klasycyzm współczesny (Jarosław Marek Rymkiewicz, Zbigniew Herbert) przełom lat 60. i 70. – tzw. Nowa Fala (Stanisław Barańczak, Ryszard Krynicki, Julian Kornhauser) Założenia poezji lingwistycznej Poezja lingwistyczna to silna orientacja w powojennej poezji. Nazwa jej pochodzi od słowa lingua (język). Jej założenie brzmi: poezja ma wypróbowywać i wykorzystywać językowe możliwości polszczyzny. Poezja „skonstruowana” z form mowy, z szablonów wypowiedzi,
W przypadku Iliady tłem fabuły jest wojna trojańska, której legendarnymi bohaterami są przede wszystkim: Achilles, Agamemnon, Parys, Helena. Iliada wywodzi się z mitu o jabłku niezgody. Inwokacja Homer zwraca się do Muzy, bogini, która podaje pieśń śpiewakom: Gniew, bogini, opiewaj Achilla, syna Peleusa, zgubę niosący i klęski nieprzeliczone Achajom, co do Hadesu tak wiele dusz bohaterów potężnych strącił, a ciała ich wydał na pastwę sępom drapieżnym Równoległość dwóch płaszczyzn Fabuła przebiega w świecie bogów
Typy bohaterów – wzorce parenetyczne Pareneza – to kształtowanie godnych do naśladowania wzorców osobowych. W średniowieczu istotne były szczególnie trzy z nich: wzorzec świętego ascety (św. Aleksy), chrześcijańskiego rycerza (Roland), doskonałego władcy (Karol Wielki, Bolesław Chrobry). Może być także swoistym przekaźnikiem etosu, formułującym zawarte w nim prawa. Dla średniowiecza pareneza to pojęcie niezwykle istotne, bo większość utworów poza stricte modlitewnymi ma właśnie taki charakter. Jednak jest to zjawisko nie tylko
Epos rycerski Pieśń o Rolandzie Biografia Roland uczestniczy w wojnie prowadzonej przez Karola Wielkiego przeciwko Saracenom. Wojna trwa już siódmy rok. Cesarzowi pozostało już tylko pokonać Marsyla, władcę Saragossy, aby odnieść całkowite zwycięstwo. Doradca Marsyla przekonuje go, by wysłał do cesarza poselstwo z bogatymi darami i obietnicą poddania się. Roland nie ufa posłom – opowiada się za tym, by walczyć z niewiernymi do ostatniej kropli krwi. Jego ojczym Ganelon chciałby jednak zaprzestania walki i jest
Nowe gatunki literackie romantyzmu są typowe dla tej epoki, ściśle związane ze światopoglądem, w związku z czym w literaturze późniejszych epok pojawiają się rzadko lub nawet wcale. Oczywiście nie znikają całkowicie klasyczne gatunki literackie. Nadal powstają ody, sonety czy hymny, nie są to jednak formy najbliższe duchowi romantyzmu. Gatunki literackie romantyzmu Cztery nowe, powstałe w romantyzmie gatunki: dramat romantyczny, powieść poetycka, ballada, poemat dygresyjny. Ich cechy wspólne Odrzucenie antycznych
Przyszła na świat w artystycznej rodzinie Kossaków: dziadek Juliusz i ojciec Wojciech byli malarzami scen batalistycznych i koni, w ich ślady poszedł też brat poetki, Jerzy. Literatką została też jej młodsza siostra, która pisała pod pseudonimem Magdalena Samozwaniec. Przez salon krakowskiej Kossakówki przewijała się cała ówczesna elita intelektualna; poetka rozwijała się w twórczej atmosferze, w środowisku największych indywidualności tamtych czasów. Sama wkrótce stała się taką znaną osobowością, zyskała miano polskiej Safony i mistrzyni poetyckiej miniatury. Związana z grupą
Trzy nowe nurty w poezji współczesnej (po roku 1956) lingwistyczny Miron Białoszewski, Tadeusz Karpowicz. turpistyczny Stanisław Grochowiak neoklasyczny klasycyzm współczesny Jarosław Marek Rymkiewicz, Zbigniew Herbert przełom lat 60. i 70. – tzw. Nowa Fala Stanisław Barańczak, Ryszard Krynicki, Julian Kornhauser Lingwizm Założenia poezji lingwistycznej Poezja lingwistyczna to silna orientacja w powojennej poezji. Nazwa jej pochodzi od słowa lingua (język). Jej założenie brzmi: poezja ma wypróbowywać i wykorzystywać językowe możliwości polszczyzny. Poezja „skonstruowana” z form mowy, z szablonów wypowiedzi, przysłów,
Biblia – mapa myśli Biblia, obok kultury antyku, jest jednym z najważniejszych źródeł naszej kultury. Na niej opiera się system wartości całego świata chrześcijańskiego. Z niej także wyrasta nasza kultura i sztuka, dla której przez wiele wieków była główną inspiracją i pozostała nią do dzisiaj. Biblia jest także księgą uniwersalną, zawierającą ponadczasowe, ponadkulturowe prawdy moralne – jak dekalog, czyli dziesięć przykazań Bożych. . Biblia – dzieło złożone Powstawała przez około
Hagiografia Był wiek XIII, gdy zakon żebrzący dominikanów przeniósł na grunt polski Złotą legendę Jakuba da Voragine’a, popularny w Europie zbiór żywotów świętych. Przepisywano go i dokładano biografie świętych polskich. U nas najstarsze zabytki tego rodzaju to pochodzące z początku XI wieku żywoty świętego Wojciecha. Obfitsza twórczość w tej dziedzinie przypada na XIII i XIV stulecie. W XIV wieku powstał między innymi Żywot świętej Kingi, żony Bolesława Wstydliwego. Wiek XV przynosi pierwsze próby żywotopisarstwa w języku polskim.
Klasycyzm To główny kierunek artystyczno-literacki, który ma swe źródła w kulturze antycznej (czyli klasycznej: grecko-rzymskiej, stąd nazwa prądu). Narodził się w połowie XVII w. we Francji, gdzie pojawiali się twórcy, którzy zamiast zachwycać się barokową ozdobnością, wyżej cenili sobie antyczny ład, harmonię i elegancję. Nazwa „klasycyzm” pochodzi od łacińskiego classicus – pierwszej klasy, wzorowy, doskonały. Sztuka klasycystyczna często nawiązywała do tradycji antyku, wykorzystując jego wzorce. To epoka spokojna, wyważona, elegancka. W literaturze natomiast przedstawiciele klasycyzmu
Filozofowie epoki Arthur Schopenhauer (Schopenhaueryzm) Filozofia pesymistyczna; zgodna z duchem epoki. Życie jest pasmem cierpień, dąży do katastrofy, tymczasem człowiek marzy o szczęściu – i wciąż spotyka go rozczarowanie. Ukojenie dają tylko: sztuka, natura, nirwana (niebyt) – motyw filozofii buddyjskiej. Dzieło: Świat jako wola i wyobrażenie Friedrich Nietzsche (Nietzscheanizm) Filozofia buntu przeciw zastanym wartościom, przeciw przeciętności i słabości człowieka. Nietzsche głosi wolę mocy oraz kult nadczłowieka – silnej jednostki, pełnej energii, uprawnionej do władzy nad
Ballady i romanse Czym są? Ballady i romanse to w pewnym sensie owoc sielskiego dzieciństwa na Litwie, gdzie poeta poznał wiele ludowych podań i legend. Pierwszy ważny, programowy, stanowiący swoiste credo poety zbiór – wywoła polemikę i stanie się początkiem nowej epoki. Pisząc go, Mickiewicz sięgał do zasłyszanych w dzieciństwie ludowych opowieści piastunki. Zostały wydane w 1822 roku, stanowią zbiór ballad Adama Mickiewicza. Ta data została uznana za początek polskiego
