EPOKI LITERACKIE
Miłość Miłość to wielki romantyczny temat i to ogólnoeuropejski – nie tylko polski. Zaczyna się od Cierpień młodego Wertera Goethego. Jego bohater: wrażliwy, nieszczęśliwie zakochany, wreszcie samobójca – stał się wzorem dla większości poetów i kochanków. Dziełko Goethego stało się najpoczytniejszą książką epoki, młodzież naśladowała strój Wertera, niestety również postawę – rozgoryczenia, rozczarowania światem, nierzadko – samobójczą śmierć z miłości. Byronowski Giaur także traci swoją ukochaną – niewolnicę tureckiego emira Leilę – i będzie
Nawiązania do antyku Antyk w literaturze i sztuce późniejszych okresów Jan Kochanowski w Trenach nazywa Urszulkę „Safo słowieńską”. W ten sposób podkreśla poetycki talent córki – porównuje ją z Safoną, poetką grecką. Później nazwano „polską Safoną” poetkę wieku XX – Marię Pawlikowską-Jasnorzewską. Jan Kochanowski napisał pierwszą polską tragedię: Odprawę posłów greckich. Treść dotyczy porwania pięknej Heleny przez trojańskiego królewicza Parysa. Pan Tadeusz Adama Mickiewicza, największe dzieło poety, jest też ostatnim eposem w naszej literaturze. Pisany na
Filozofia średniowiecza Myśl epoki zdominowały dwa systemy – najpierw św. Augustyna, który przeszczepił na chrześcijański grunt ideę Platona, potem św. Tomasza, który z kolei to samo uczynił z myślą Arystotelesa. Swoistą naukę wielkiej miłości głosił św. Franciszek z Asyżu. Nie stworzy, co prawda, systemu filozoficznego, ale funkcjonuje w naszej świadomości pełna pokory i zachwytu nad światem postawa franciszkańska. Święty Augustyn Augustynizm filozofia dramatyczna Człowiek jest istotą rozdartą między tęsknotą za niebem a ziemią… Dokonał połączenia
Pozytywiści wobec romantyzmu Młode pokolenie końca lat 60. XIX wieku, które widziało na własne oczy klęskę powstania styczniowego, powiedziało ideologii romantycznej nie. Młodzi byli już zniecierpliwieni irracjonalnymi koncepcjami, zrywami, które kończyły się śmiercią młodzieży, konfiskatą dóbr, zsyłkami lub emigracją. Zaczęli głosić przyziemne, praktyczne ideały. Do romantyzmu i postawy uduchowionego romantyka, wieszcza odnosili się niechętnie, stosując nieraz ośmieszenie, pogardę lub kpinę. Ale – nie uwolnili się do końca od wartości propagowanych przez
Treść Akcja opowiadania Sklepy cynamonowe (jak zawsze u Schulza) toczy się w prowincjonalnym miasteczku bez nazwy, w sennej atmosferze żydowskiej rodziny, w której wychował się autor. Opowiadanie jest wspomnieniem z dzieciństwa. Autor wspomina obraz ojca „zaprzedanego już tamtej stronie”. Jest tu opis wieczornego spaceru – rodzinnej wyprawy do teatru, w którym okazuje się, że ojciec zapomniał portfela. Matka wysyła po portfel chłopca i czytelnik staje się świadkiem wędrówki przez labirynty miasta. Przestrzenie, które przemierza bohater, ulegają odkształceniu
Tematy literatury współczesnej Wojna zdominowała literaturę XX wieku. Podejmowano tematy związane z II wojną zaraz po jej zakończeniu, i dużo później – np. Miron Białoszewski napisał Pamiętnik z powstania warszawskiego dopiero w roku 1970, a Początek Andrzeja Szczypiorskiego powstał w roku 1984. II wojna światowa była apokalipsą naszego stulecia – nic zatem dziwnego, że tak silne piętno odcisnęła na literaturze. Pisarze w twórczości swojej zapragnęli dać świadectwo tym strasznym czasom, pokazać, do czego zdolny jest człowiek, utrwalić
Literatura czasów wojny Kilka lat – czy to oddzielna epoka? Na pewno szczególny czas, lata II wojny światowej – niepodobne ani do entuzjastycznego międzywojnia ani do późniejszych lat wieku XX. A jednak w tym czasie powstawała literatura – przede wszystkim poezja. Trzeba odróżnić ją od literatury dotyczącej wojny – ale powstałej później. Trudno powiedzieć, że to oddzielna epoka literacka. Niektórzy badacze dołączają ją do dwudziestolecia międzywojennego, inni – do tzw. literatury
Mit ikaryjski Jest to opowieść o nierozważnej młodości, marzeniach, nieposłuszeństwie i tragedii. Ma dwóch bohaterów – Dedala i Ikara – ojca i syna. Dedal był niezwykle zdolnym konstruktorem, zbudował słynny labirynt dla Minotaura, był też genialnym rzeźbiarzem. Więziony przez króla Krety tęsknił za ojczyzną, a nie mógł inaczej uciec z wyspy jak tylko drogą powietrzną. Skonstruował skrzydła z ptasich piór zlepionych woskiem. Wraz z synem wzbili się w powietrze – realizując tym samym odwieczne marzenie człowieka o podniebnym locie na
Dlaczego to ważne dzieła? Iliada i Odyseja to pierwsze epickie utwory naszej cywilizacji – Iliada jest pierwszym znanym zapisem literackim, czyli najstarszą lekturą. Pokazują świat starożytny, poglądy ludzi tamtych czasów, ich ideały, obyczajowość. Poruszają zagadnienia uniwersalne, nieprzemijające – jak temat przyjaźni, wojny, miłości, prawości, zdrady. Kształtują typ bohatera – rycerza starożytnego. Od nich bierze początek rodzaj literacki zwany epiką. Eposy Homera dają początek gatunkom epickim – pisanym na wzór starożytnych
Historiografia – dzieje państwa (utwory napisane po łacinie) Kronika Galla Anonima Czas powstania: XII w. Autor to cudzoziemiec, przybyły może z Francji, może z Węgier, wykształcony mnich z zakonu benedyktynów, przebywający na dworze Bolesława Krzywoustego. Gallem nazwał go w XVI w. Marcin Kromer. Dzieło powstawało prawdopodobnie w latach 1113–1116. Zostało napisane po łacinie. Jest to jednak utwór polski, mówi bowiem o polskich dziejach, i to polskie źródła oraz polscy informatorzy należący do kancelarii książęcej dostarczyli dziejopisowi
Powieść Wiek XVIII to wielki start powieści w literaturze światowej. W stuleciu XVII dominowały jeszcze eposy i pamiętniki. Teraz proza powieściowa zacznie swą niezwykłą karierę, a jej ojczyzną jest XVIII-wieczna Anglia. Wielkie powieści angielskie: Daniel Defoe – Przypadki Robinsona Crusoe, Jonathan Swift – Podróże Guliwera, Henry Fielding – Historia życia Toma Jonesa, Inne: Jean Jakub Rousseau – Nowa Heloiza, Ignacy Krasicki – Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki. Uwaga! Twórcy powieści XVIII-wiecznej lubili przyjmować za oś budującą
Bohater romantyczny jako produkt swojej epoki Takie, a nie inne ukształtowanie postaci literackiej wynika z ideologii epoki. I tak: Pod wpływem bardzo ważnej cechy epoki – romantycznego indywidualizmu – w literaturze pojawia się specyficzny typ bohatera – człowiek wybitny, o bogatej psychice, przeżywający rozterki i gwałtowne emocje. Czasem egzaltowany, nadwrażliwy, przesadnie silnie reagujący na otaczający świat. Ten sam postulat indywidualizmu sprawia, że ważna jest przede wszystkim jednostka – dlatego bohater romantyczny stawia siebie
Skamander Poetycka grupa Skamander wywodzi się z grupy pikadorczyków – organizatorzy słynnych imprez „Pod Picadorem” w kilka miesięcy po rozwiązaniu ogłosili się poetycką grupą o nazwie Skamander i urządzili reklamowy wieczór przy ulicy Karowej. Skład grupy: Julian Tuwim, Antoni Słonimski, Jan Lechoń, Jarosław Iwaszkiewicz, Kazimierz Wierzyński. Postulaty: Programowa zapowiedź bezprogramowości. Poeci Skamandra nie chcą określać wspólnego programu. Łączy ich przyjaźń i ogólne poglądy na temat poezji, poza tym obierają różne techniki twórcze. Prawo do swobody
Wojna – jako temat i inspiracja dla twórców lat powojennych II wojna światowa była wydarzeniem historycznym tak ważnym, że zdominowała przez wiele lat powojennych pisarzy i poetów, twórców filmu i dramatu. Wiele lat po wojnie, w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, powstawały jeszcze utwory sięgające do tych wydarzeń. Zresztą – II wojna to zbyt ogólne stwierdzenie: jako zjawisko złożone w konsekwencji dała wiele tematów do przemyśleń czy refleksji. Literaturę dotyczącą lat
Kiedy się patrzy na rejestr dokonań Wyspiańskiego, aż trudno uwierzyć, że były dziełem jednego człowieka. Autor Wesela okazał się twórcą wszechstronnym, oryginalnym i nowatorskim. A jednocześnie artystą głęboko polskim. W swoich niesamowitych wizjach chciał uchwycić istotę polskości i objawić ją w symbolicznym skrócie. W środowisku artystycznej bohemy Krakowa z czasów fin de siécle’u cieszył się zasłużoną sławą. Rozlicznymi talentami, wszechstronnością zainteresowań, niepospolitą pracowitością zadziwiał i poruszał. Był w istocie artystą o
Powrót do tematyki średniowiecza, atmosfera grozy, fantastyczne postacie, baśniowe przestrzenie… Skąd to znamy? Oczywiście z romantycznej literatury. Otóż malarstwo tej epoki jest podobne – artyści z niechęcią patrzą na wymuskany klasycyzm i pragną czegoś więcej niż naśladowania rzeczywistości. Żądają praw dla świata wyobraźni. Caspar David Friedrich Mężczyzna i kobieta patrzący na księżyc; Opactwo w dębowym lesie Czy można wyobrazić sobie bardziej romantyczną scenerię niż na tych obrazach Friedricha, niemieckiego malarza epoki? Księżyc, noc, charakterystyczne dla
Poezja polskiego pozytywizmu Pozytywizm to czasy niepoetyckie Proza wzięła górę, bo też proza najlepiej nadawała się do realizacji pozytywistycznego programu. Przy tym poezja kojarzyła się nieodzownie z romantyzmem. Twórczość poetycka pozytywizmu to głównie dzieło dwóch osób, dwojga poetów, którzy pozostali w świadomości potomnych jako natchnieni reprezentanci niepoetyckich czasów pozytywizmu. Są to: Maria Konopnicka i Adam Asnyk. Ich wiersze dotarły do współczesnych i do potomnych. Nie były radykalnym zerwaniem z romantyzmem, lecz okazały się na tyle
Petrarka – prekursor epoki (Włoch – wiek XIV) Pisał sonety miłosne, kierował je do ukochanej, wybranki swego serca – Laury. Podobno spotkał ją w kościele św. Klary i zapałał do niej gorącym uczuciem. Przez stulecia podejrzewano, że muzą Włocha była niejaka Laura de Noves, mężatka i matka jedenaściorga dzieci, która zmarła podczas zarazy w roku 1348 . Dzisiejsi badacze twierdzą, że to nieprawda. Uważają oni, że Petrarka Laurę wymyślił, a jeśli nawet spotkał kobietę swego
Test z pozytywizmu 1. Patronat filozoficzny pozytywizmu tworzą miedzy innymi Herbert Spencer, John Stuart Mill, Hipolit Taine, Henry Thomas Buckle. Podane zostały nazwy określające ich światopogląd, które z nich przyporządkowano niewłaściwie? a) Herbert Spencer – ewolucjonizm b) John Stuart Mill – determinizm c) Hipolit Taine – utylitaryzm d) Henry Thomas Buckle – empiryzm 2. Które z wymienionych wydarzeń zapoczątkowało przełom pozytywistyczny w Europie? a) Wiosna Ludów (1848 r.) b) wojna
Najważniejszy twórca Awangardy Krakowskiej postulował nowy typ wiersza i nową tematykę. Teraz miasto, cywilizacja mają być tematem poezji. Kluczem jej – metafora, kondensacja słów. Poeta jest rzemieślnikiem, pracuje w materiale słowa. Tytuły tomików wierszy Przybosia to: Śruby, Oburącz, Z ponad, W głąb las, Równanie serca. Widać tu wyraźnie realizację hasła 3 x M i nawiązanie do techniki i cywilizacji. Z biegiem czasu Przyboś zaczął podejmować stare, tradycyjne motywy, takie jak uczucia, pejzaże, sztuka – lecz ubierał je
