LICEUM
Ars moriendi znaczy po łacinie dosłownie „sztuka umierania”. Motyw ars moriendi był swego rodzaju przepisem dotyczącym sztuki dobrego umierania. Autorzy popularnych podręczników „dobrego umierania” zawierali w nich praktyczne porady jak chrześcijanin powinien odpowiednio przygotować się do śmierci – a więc pożegnać się z bliskimi, wydać ostatnie zalecenia dotyczące majątku i przyszłości dzieci, oczyścić swą duszę z grzechów. Czy przypominasz sobie dziwnie rozwlekły opis śmierci Rolanda? Zamiast, jak we współczesnym filmie, po straszliwym ciosie
Alegorią nazywamy obrazowe przedstawienie jakiegoś pojęcia za pomocą umownych i stałych motywów. Umownych i stałych – to bardzo ważne – bo to przede wszystkim odróżnia alegorię od symbolu. Alegoria opiera się na skojarzeniu możliwie oczywistym i jednoznacznym, np. paw, przedstawiający, czyli alegoryzujący pychę. Alegoria nie podlega interpretacji – można najwyżej jej nie zrozumieć na skutek braku zdolności autora bądź niedostatków własnej wiedzy i wyobraźni. Przykładem alegorii może być choćby owa rozkładająca się pani owinięta
Św. Franciszek z Asyżu stworzył pogląd zwany franciszkanizmem, stanowiący niezwykłą, radosną filozofię wiary. Głosił wszechogarniającą miłość do świata, braterstwo wszelkich żyjących istot, uwielbienie świata i jego piękna, radosną wiarę w Boga oraz ideał ubóstwa. Występował przeciw okrucieństwu, nienawiści, zabijaniu i chciwości. Stworzył zakon wędrujący, a legendy dotyczące jego życia zawierają Kwiatki św. Franciszka z Asyżu – zbiór opowieści o świętym, jego życiu i nauce, przekazanych przez anonimowego autora. Poznajemy Kwiatki… w tłumaczeniu Leopolda Staffa, i choć mają zupełnie inną wymowę
Ci dwaj najwybitniejsi filozofowie średniowiecza stworzyli dwa, zupełnie różne, ale tak samo uznawane przez Kościół systemy. Różnił się charakter ich filozofii, u Augustyna bardziej mistyczny, mroczniejszy, u Tomasza zaś uporządkowany i racjonalny. Różnicę tę widać już, gdy spojrzymy na popularne określenia ich systemów doktryna Augustyna nazywana jest filozofią dramatyczną, doktryna Tomasza zaś – filozofią harmonijną. Różnice: Różniły się ich teorie poznania: Augustyn nie wierzył zmysłom i sądził, że prawdy postrzegamy dzięki boskiej iluminacji, Tomasz
Św. Tomasz z Akwinu (1225-1274) to drugi, największy obok Augustyna filozof średniowiecza. Swój system stworzył na podstawie myśli Arystotelesa, Plotyna i swego bezpośredniego mistrza, Alberta Wielkiego. Najbardziej chyba znane są jego dowody na istnienie Boga. Tomasz uważał bowiem, że istnienia Stwórcy należy dowodzić aposteriorycznie – czyli nie przez wiarę, ale za pomocą rozumu, wyprowadzać je nie z samej istoty Boga, lecz z Jego dzieł. Pięć dowodów na istnienie Boga: w świecie istnieje ruch, ktoś
Św. Augustyn (354-430) urodził się w Tagasta, w Afryce, jego ojciec był poganinem, matka zaś chrześcijanką. Do badań filozoficznych skłoniły go pisma Cycerona. Nie od razu jednak filozofował w duchu chrześcijańskim, najpierw był wyznawcą manicheizmu. Dopiero pod wpływem lektury dzieł Platona i żarliwych kazań biskupa Ambrożego nawrócił się do kościoła. Filozofia Augustyna stała się podstawą dla całej późniejszej myśli katolickiej, była doktryną, której Kościół nigdy się nie wyrzekł, co najwyżej
Filozofia dramatyczna św. Augustyna Św. Augustyn (354-430) urodził się w Tagasta, w Afryce, jego ojciec był poganinem, matka zaś chrześcijanką. Do badań filozoficznych skłoniły go pisma Cycerona. Nie od razu jednak filozofował w duchu chrześcijańskim, najpierw był wyznawcą manicheizmu. Dopiero pod wpływem lektury dzieł Platona i żarliwych kazań biskupa Ambrożego nawrócił się. W wieku dojrzałym, już jako biskup Hippony (także w Afryce), stał się fanatycznym wręcz obrońcą chrześcijaństwa, słynnym „młotem na heretyków”. Uważał, że prawdziwie wierzącym
Antyk stworzył bardzo wiele gatunków obecnych w literaturze także współcześnie. Przez wieki były one modyfikowane, rozwijane. Komediopisarze późniejszych epok korzystali z motywów obecnych u Plauta czy Arystofanesa (dowodzi tego np. twórczość Moliera), echa antycznej tragedii, choć już dawno dokonano reformy teatru, znaleźć łatwo i dziś (np. obecność chóru w Kartotece Tadeusza Różewicza). Tren – wzorcem są utwory Simonidesa, Pindara, Owidiusza. Nawiązania: Treny Jana Kochanowskiego (poeta ten wprowadził do literatury cykl trenów), Anka Władysława Broniewskiego (wiersz poświęcony
Średniowiecze kult Arystotelesa, Wergiliusza (jest przewodnikiem w Boskiej komedii Dantego); Renesans W szkolnictwie i na uniwersytetach czyta się wówczas dzieła greckiego filozofa Arystotelesa, z filozofów rzymskich popularni są Seneka i Cycero. Twórczość Kochanowskiego Odprawa posłów greckich – została oparta na tragedii starożytnej. motyw arkadyjski w Pieśni świętojańskiej o sobótce, tłumaczenia pieśni Horacego, nawiązania do filozofii epikurejskiej (Miło szaleć, póki czas po temu) i stoickiej, przywoływanie postaci mitologicznych (fraszka O miłości, Pieśń o dobrej sławie); Barok poezja, odwołująca się często dla
Nawiązywano do kultury starożytności w różny sposób Czerpano z zasobu motywów, wątków, symboli zawartych w mitach, eposie, tragedii i poezji. Tradycja antyczna znajduje także odbicie we współczesnej poezji i prozie, wciąż nawiązują poeci i pisarze do mitu ikaryjskiego (np. wiersz Stanisława Grochowiaka pt. Ikar, Ernesta Brylla pt. Wciąż o Ikarach głoszą, opowiadanie Jarosława Iwaszkiewicza pt. Ikar). Do antyku nawiązywali twórcy renesansowi jak np. Jan Kochanowski, twórcy oświeceniowi np. Ignacy Krasicki, a także dziewiętnasto- i dwudziestowieczni prozaicy np. Stefan Żeromski. Twórcy
Takich uniwersalnych uczuć i postaw, które stały się tematem twórców starożytnych i nadal są żywe, jest nieskończenie wiele. Można wymienić tu miłość macierzyńską (uosabia ją choćby bogini Reja) i miłość siostrzaną (Antygona). Ważne miejsce w mitologii i literaturze biorącej motywy z mitów jest miłość kobiety i mężczyzny – przykładem może być miłość Parysa i Heleny, warto także pamiętać, że Afrodyta była boginią miłości, że temat ten podejmowali lirycy greccy m.in. Safona. Patriotyzm i umiłowanie ojczyzny to następny uniwersalny motyw
Na przykład Marka Aureliusza i jego słynny cytat: „Raz już należy odczuć, jakiego świata jesteś cząstką”. Pochodzi z Rozmyślań Aureliusza, który był stoikiem, cesarzem-filozofem,człowiekiem wykształconym. Głosił, że cnotą jest umiar, że należy przyjąć i dobrze wypełniać rolę, jaką wyznaczyło człowiekowi życie, przestrzegał przed egoizmem, a każdą pracę nakazywał wykonać „jakby była ostatnią w życiu”. Inny filozof rzymski to Seneka. Żyć mu przyszło w czasach Klaudiusza i Nerona – był nauczycielem i opiekunem tego drugiego i przez pewien czas miał
Liryki Horacego można podzielić: ze względu na temat: liryki patriotyczno-obywatelskie, liryki refleksyjne, liryki biesiadne, liryki autotematyczne (podejmujące temat poezji); ze względu na ukształtowanie monologu poety: liryka inwokacyjna (w 2 osobie) – zwraca się do kogoś, liryka wyznania (w 1 osobie) – wyznaje swoje uczucia. Zapamiętaj! Horacy (65-68 r. p.n.e.) był synem wyzwolonego niewolnika. Ojciec zapewnił mu bardzo dobre wykształcenie. Gdy po zabójstwie Juliusza Cezara rozpętała się wojna domowa, wziął w
Exegi monumentum – oznacza: „stawiam sobie pomnik” – (trwalszy niż ze spiżu). Tak zaczyna się słynna oda Horacego, która podejmuje temat nieśmiertelności poety i poezji. Twórczość, poezja, dzieło życia daje poecie sławę i nieśmiertelność. „Non omnis moriar” – brzmi słynny cytat, który oznacza: „nie wszystek umrę” – bo pozostanie po mnie sława i poezja. Horacy zwraca uwagę na dwoistą naturę poety: śmiertelną i nieśmiertelną także w wielu innych utworach, np. w odzie: Niezwykłe i potężne uniosą nas
W swoich Carminach (pieśniach) wyznawał Horacy filozofię umiaru oraz złotego środka, czyli z obu nurtów, stoicyzmu i epikureizmu brał to, co wydawało mu się cenne. Propaguje on hasło „carpe diem” charakterystyczne dla epikurejczyków. Mknie rok za rokiem jak jedna godzina, więc łap dzień każdy, a nie wierz ni trochę w złudnej przyszłości obietnice płoche. (Carmen I, 11: Do Leukonoe) Wyznaje także stoicką zasadę okazywania w nieszczęściu równowagi ducha. Pomnij zachować umysł niezachwiany Pośród złych przygód
Filozoficzne inspiracje poezji Horacego. Nakreśl na początku w kilku słowach biografię twórcy. Horacy (po łac. Quintus Horatius Flaccus) żył w latach 65-8 p.n.e. i był najsławniejszym poetą lirycznym Rzymu. Mimo że urodził się jako syn wyzwolonego niewolnika, zdobył wykształcenie godne senatora – uczył się w Rzymie i w Atenach. To właśnie jego erudycja zadecydowała, że możemy odczytać w pozostawionych przez niego wierszach głębokie przemyślenia, znajomość filozofii myślicieli greckich – epikurejczyków i stoików. Inspiracje epikurejskie i stoickie w poezji Horacego
Najważniejsza w epigramacie jest pointa. Przeglądając epigramaty, mamy nieraz wrażenie, że właściwie cały epigramat zamknięty jest w poincie, jest pointą sam w sobie. Przykład? Oto utwór Lucyliusza z II w. p.n.e. pt. Na pewnego portrecistę. Eutychos, ten wielki malarz, dwudziestu synów spłodził. Ale nawet w nich nie osiągnął ani krzty podobieństwa. Chyba marny jest talent malarza Eutychosa. I tak bywa w życiu, że się okrzykuje „wielkim” artystą kogoś, kto wcale nie ma żadnych zdolności. Zobacz: Czym
To wierszyk, sentencja, złota myśl, którą starożytni wypisywali na posągach zmarłych i nagrobkach. Najważniejszą cechą epigramatu jest zwięzłość. Im bardziej lapidarna forma, tym lepszy epigramat. A jakie treści można umieszczać na nagrobkach? Oczywiście, coś o życiu, przemijaniu, wartościach. Kiedy epigramat poszerzył swój użytkowy charakter (nie występował już wyłącznie jako nagrobny wierszyk, lecz odrębny gatunek literacki), poszerzył się też jego zakres tematyczny. Zaczęły pojawiać się również epigramaty miłosne, biesiadne, satyryczne. Źródłem epigramatów jest Antologia
Wergiliusz – autor eposu Eneida. Żył za czasów Oktawiana Augusta. To Eneida (chociaż jej nie dokończył) przyniosła mu największą sławę, czasem był nazywany największym poetą starożytności. Wergiliusz napisał także Bukoliki (inaczej Eklogi) – sielanki przedstawiające szczęśliwy żywot pasterzy w cudownej krainie Arkadii. Jest też autorem Georgików – poematu sławiącego pracę na roli i życie wiejskie – napisanego na życzenie samego cesarza. Warto zwrócić uwagę na fakt, że Wergiliusz był uznawany za autorytet
Antygona Jako wolna jednostka mam prawo do swojej religii i jej obrządków! Siostrę obowiązuje miłość do brata i powinność odpowiedniego pochówku. Muszę pozostać wierna religii i tradycji, a te każą opłakiwać zmarłego i pomóc wędrówce duszy do Hadesu. Uczucia jednostki nie mogą zostać zdeptane przez ustawę lub bezduszny dekret. Władza winna służyć ludziom, a nie odwrotnie. Prawo boskie wyżej stawiam od państwowego. Kreon Polinejkes jest zdrajcą. Należy przykładnie go ukarać, by odstraszyć od zdrady innych. Muszę dbać
