Literatura polska w XX wieku

Literatura polska w lata 1900-1918

W roku 1900, gdy rozpoczynało się nowe stulecie, Europa właśnie z nostalgią żegnała belle epoque, zaś w literaturze polskiej niepodzielnie królowała estetyka młodopolska ze swoją pesymistyczną wizją ludzkiego bytu, ideologią „sztuki dla sztuki”, umiłowaniem przyrody i fascynacją nirwaną jako stanem pozwalającym na wyzbycie się wszelkich pragnień. A jednak mimo iż wedle stosowanej dziś periodyzacji epoka Młodej Polski miała potrwać aż do I wojny światowej, po roku 1900 dają się zauważyć wyraźne zmiany w nastrojach, tendencjach i nurtach

Międzywojnie – lata dwudzieste

Granice dwudziestolecia wyznaczyły dwa wydarzenia: zakończenie pierwszej wojny światowej i wybuch drugiej. Dzielący je pokój trwał krótko, ale w tym czasie zmieniło się i życie, i literatura. Ale na razie jesteśmy w latach dwudziestych. Najważniejsze wydarzenia Świat: 1920 – poemat 150 milionów Włodzimierza Majakowskiego – Na scenę literacką wkracza futuryzm 1921 – pierwszy tom powieści Droga przez mękę Aleksego Tołstoja (następne – 1926, 1941) arcydzieło epiki powieściowej ukazujące rewolucyjną Rosję.

Międzywojnie – lata trzydzieste

Lata trzydzieste to całkowita zmiana nastroju. Miejsce optymizmu zajmuje przeczucie nadciągającej katastrofy. Najważniejsze wydarzenia Świat 1930 – Samobójstwo Majakowskiego 1931 – Nocny lot Antoine’a Saint-Exupéry’ego – humanistyczne refleksje o ludzkiej wspólnocie – Film Chaplina Światła wielkiego miasta 1932 – William Faulkner, Światłość w sierpniu – nowoczesne techniki pisarskie: subiektywizm, retrospekcje 1933 – Tomasz Mann, pierwszy tom powieści Józef i jego bracia – czterotomowego dzieła ukończonego po II wojnie światowej; reinterpretacja wątków biblijnych –

Literatura polska w latach 1939-1945

Lata wojny i okupacji trudno uznać za odrębną epokę literacką. To raczej „stan wyjątkowy” literatury, który wpłynie na jej późniejszy rozwój. Atmosfera nie sprzyja eksperymentom formalnym – dzieła tego okresu są raczej dokumentami, świadectwami, króluje w nich realizm. Najważniejsze wydarzenia Świat 1939 – powieść Grona gniewu Johna Steinbecka – Victor Fleming kręci Przeminęło z wiatrem 1940 – Komu bije dzwon Ernesta Hemingwaya 1941– słynny film Orsona Wellesa Obywatel Kane –

Literatura polska w latach 1946-1955

Koniec wojny to westchnienie ulgi, śmiałe spojrzenie w przyszłość, ale też i rozrachunek z niechlubną przeszłością. Polska, ledwie otrząsnąwszy się z koszmaru okupacji, popada w nową niewolę. Najważniejsze wydarzenia Świat 1946 – powieść Grek Zorba Nikosa Kazandzakisa 1947 – Ukazuje się Doktor Faustus Tomasza Manna – zostaje wydana Dżuma Alberta Camusa – kwintesencja filozofii egzystencjalnej – powstaje Pod wulkanem Malcolma Lowry’ego – pesymistyczny obraz ciemnych stron ludzkiej natury 1948 – Młode lwy Irwina Shawa –

Literatura polska w latach 1956-1967

Jesteśmy w latach prawdziwego przełomu! Rok 1956 to historyczna bomba! Po nim: eksplozja talentów, najważniejsze polskie debiuty, najbardziej nowatorskie pomysły! Najważniejsze wydarzenia Świat 1956 – XX zjazd Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego. Referat I sekretarza KPZR Nikity Chruszczowa o zbrodniach stalinowskich. – Antykomunistyczne powstanie na Węgrzech i interwencja wojsk radzieckich – Ilia Erenburg, Odwilż – powieść rozrachunkowa – Albert Camus, Upadek 1957 – Końcówka Samuela Becketta – Jack Kerouac, W drodze 1958 – Charles de

Literatura polska w latach 1968-1979

Rok 1968 to kolejny przełom, kolejne zamieszki polityczne, zmiana rządu i kolejna fala emigracji. W literaturze do głosu dochodzi nowe pokolenie twórców, zbuntowanych przeciw władzy i systemowi. Najważniejsze wydarzenia Świat: 1968 – Przemiany polityczne w Czechosłowacji i inwazja wojsk Układu Warszawskiego na ten kraj – Walki uliczne między studentami a policją w Paryżu 1969 – Rewolta w Czechosłowacji zakończona. Rozprawa z opozycją. Student Jan Palach dokonuje samospalenia na placu św. Wacława w Pradze. – Amerykanie lądują na Księżycu

Literatura polska w latach 1980-1988

W nocy z 13 na 14 grudnia 1981 r. w całym kraju zamilkły telefony. Władze rozpoczęły aresztowania przywódców „Solidarności”. Rano w telewizji zamiast Teleranka widzowie ujrzeli ponurą twarz generała Jaruzelskiego obwieszczającego wprowadzenie w Polsce stanu wojennego. Najważniejsze wydarzenia Świat: 1981 – Ronald Reagan zostaje prezydentem USA. – zamach na życie papieża Jana Pawła II. 1982 – NATO wprowadza sankcje gospodarcze wobec Polski. – Prezydent Ronald Reagan proklamuje „dzień solidarności z

Literatura polska w latach 1989-2000

Rok 1989. Zmienia się oblicze świata. Upada berliński mur, przestaje obowiązywać podział Wschód – Zachód. Przed literaturą stają nowe wyzwania. Najważniejsze wydarzenia Świat 1989 – upadek rządów komunistycznych w NRD, Bułgarii, Rumunii, Czechosłowacji i na Węgrzech – początek procesu zjednoczeniowego Niemiec – ajatollah Chomeini, przywódca Iranu, wydaje wyrok śmierci na Salmana Rushidiego, autora Szatańskich wersetów 1991 – wojska sprzymierzone rozpoczynają ataki lotnicze na Irak – rozwiązanie Układu Warszawskiego – Nieudany pucz