Środki poetyckie

  • Anafora – powtórzenie tego samego słowa lub zwrotu na początku kolejnych zwrotek, wersów, zdań.

Życie to nie teatr, ja ci na to odpowiadam;
Życie to nie tylko kolorowa maskarada;
(Edward Stachura)

iłość nie zazdrości,
nie szuka poklasku,
nie unosi się pychą;
nie dopuszcza się bezwstydu,
nie szuka swego,
nie unosi się gniewem,
nie pamięta złego;
(Hymn o miłości)

  • Animizacja – to inaczej ożywianie rzeczy martwych
    • wiatr wyje,
    • temperatura skacze,
    • biegnący potok,
    • uśpiony las,
    • konający dzień,
    • jęczący wicher
  • Antropomorfizacja, personifikacja (uosobienie) – rodzaj przenośni, polegającej na nadaniu cech ludzkich przedmiotom martwym, zwierzętom, zjawiskom przyrody:
    • los uśmiechnął się,
    • wierzby płaczące,
    • chmura płacze,
    • drzewa idą w pochodzie,
    • roześmiało się niebo
    • Ojczyzny mojej stopy okrwawione (Cyprian Norwid)
  • Apostrofa – jest bezpośrednim i uroczystym zwrotem, głównie do bóstwa, muzy, osoby lub zjawiska (miłość, kraj ojczysty itp.), utrzymany w tonacji wykrzyknikowej. Uwaga! Rozbudowaną apostrofą jest inwokacja.
    • Litwo! Ojczyzno moja! – (Adam Mickiewicz Pan Tadeusz)
    • Gniew, Bogini, opiewaj Achilla, syna Peleusa. – (Homer Iliada)
    • Wysokie góry i odziane lasy! – (Jan Kochanowski Do gór i lasów)
  • Epitet – to poetyckie określenie przedmiotu (rzeczownika) wskazujące na jego właściwości. Używa się go w celu podkreślenia, uwydatnienia jakiejś charakterystycznej cechy czy właściwości.
    Epitetami są najczęściej:

    • przymiotniki lub imiesłowy przymiotnikowe, o które pytamy: jaki?
      • dorodny owoc,
      • lodowaty podmuch,
      • pełzający potwór
      • wiosenne słońce
    • lub rzeczownik
      • morze łez
  • Elipsa – polega na opuszczeniu części zdania, której można się domyślać na podstawie poprzednich zdań albo kontekstu wypowiedzi.
    • – Co robisz?
    • – (robię) Pracę domową.
      W przykładzie w odpowiedzi na pytanie występuje elipsa orzeczenia (robię) pracę domową.
    • Ja pójdę górą, a ty (pójdziesz) doliną.
  • Hiperbola – rodzaj metafory zwany przesadnią. Jej zadanie to przejaskrawione przedstawionego zjawiska, aby celowe wyolbrzymić jego cechy. Celem hiperboli jest zwykle wywarcie silnego wrażenia na odbiorcy lub ukazać siłę danego zjawiska.
    • wypłakać może łez;
    • pękać ze śmiechu,
    • umierać z miłości;
    • morze bezbrzeżne.
  • Metafora (przenośnia) – to niezwykłe połączenie wyrazów, tworzące (razem) zupełnie inne znaczenie niż każde z nich z osobna.
    • jesień życia – starość;
    • pirat drogowy – niebezpieczny kierowca;
    • ognista kula – słońce.
  • Porównanie – jest to konstrukcja polegająca na stwierdzeniu, że coś jest jak coś albo że ktoś robi coś jak ktoś. Wskazanie podobieństwa między dwoma zjawiskami, najlepiej bardzo różnymi.
    • Zimą kocham cię jak wesoły ogień
      (Gałczyński Rozmowa liryczna)
    • Kiedy trzeba na śmierć idą po kolei
      Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec
      (Juliusz Słowacki, Testament mój)
  • Metonimia (zamiennia) – wyrażenie, gdzie jakiś wyraz zastępuje wyraz inny, pominięty:
    • czytać Mickiewicza – w znaczeniu „czytać wiersze Mickiewicza”.
  • Oksymoron – połączenie dwóch przeciwstawnych wyrazów (cech), pozornie zupełnie bez sensu, nielogiczne, w rezultacie daje nową poetycką całość:
    • gorący lód,
      żywy trup.
    • niech nas dobije twoja dobroć (dobroć nie może dobijać)
    • niech zgubi nas okrutna litość – ((Herbert, Do Ateny) (litość nie może zabijać)
  • Onomatopeja – słowa, układ słów, który naśladuje dźwięki, wyraz dźwiękonaśladowczy:
    • trzask, szelest, turkot, dudnienie, świst.
  • Peryfraza – zastąpienie nazwy jakimś dłuższym opisem
    • tęcza – barwny łuk na błękicie.
    • Jeszcze mi ciągle z jasnych oczu
      Spływa do warg kropelka słona.
      („kropelka słona – łza” Julian Tuwim Przy okrągłym stole)
  • Rym – powtórzenie takich samych lub podobnych układów głosek na końcu wersu lub zdania.
  • Eufemizm – określenia łagodzące drastyczne znaczenie wypowiedzi (np. zamiast:
    kłamać – mijać się z prawdą).
  • Pytania retoryczne – to inaczej pytania pozorne, nie wymagające odpowiedzi.
    Używane są w celu podkreślenia przekonań mówiącego.
    Czyż nie kocha się swoich dzieci.
  • Przerzutnia – zabieg, polegający na przerzuceniu części zdania do kolejnego wersu.

 

Środki stylistyczne

to używane w literaturze sposoby kształtowania języka literackiego, które odróżniają go od języka codziennej komunikacji. Mają też na celu wywołać u czytelnika określone emocje, pobudzić jego wyobraźnię. Są wyrazem dbałości o świeżość, niezwykłość oraz sugestywność wysłowienia.

Chwyty te mogą dotyczyć różnych warstw utworu, np.:

  • słownictwa,
  • składni zdania,
  • warstwy brzmieniowej,
  • wyrażanych znaczeń.

 

Środki składniowe

– nie tworzą nowych znaczeń, tylko są związane z budową zdania.
Zaliczamy do nich:

  • powtórzenia,
  • refren,
  • anaforę,
  • apostrofę,
  • elipsę,
  • antytezę,
  • pytanie retoryczne,
  • wykrzyknienie.

Facebook aleklasa 2

Zobacz:

Środki stylistyczne

Najważniejsze figury stylistyczne (tropy poetyckie)

Środki poetyckie TEST

Pojęcia z poetyki