Cała powieść to droga ku dorosłości. Na przeżycia i charakter Dawida wpływ miało wielu ludzi – dobrych i złych. Tych ostatnich, jak na dziecko, spotkał zdecydowanie zbyt wielu. Dawid z każdym dniem się zmienia, pod wpływem różnych wydarzeń zaczyna coraz doroślej spoglądać na świat.

 

Oto etapy dzieciństwa Dawida

Wczesne dzieciństwo

Wroni Bór – dom pani Copperfield, hrabstwo Suffolk, Anglia.

Dawida poznajemy w dniu jego urodzin. Jest pogrobowcem (urodził się po śmierci ojca), pochodzi ze średnio zamożnej szlacheckiej rodziny.

W dniu narodzin Dawida w domu pojawia się ekscentryczna ciotka Betsey Trotwood. W młodości popełniła kilka błędów (wyszła za mąż za nieuczciwego człowieka), starość spędza samotnie, w domu na odludziu. Jest zdecydowaną przeciwniczką związków małżeńskich. Pragnie zająć się wychowaniem oczekiwanego dziecka, pod warunkiem że będzie to dziewczynka. Kiedy rodzi się Dawid, ciotka czuje się oszukana, całą złość wyładowuje na niani Peggotty i doktorze. Obrażona, bezpowrotnie znika.

Pierwsze lata życia Dawida to czas zabaw z matką i Peggotty. Chłopcu wydaje się, że nic nie może zakłócić ich rodzinnego szczęścia.

Ale oto pojawia się pan Murdstone – stanowczy, groźny mężczyzna, który z łatwością zdobywa uczucie osamotnionej, łatwowiernej pani Copperfield. Dawid nie ufa panu Murdstone. Podobnie jak i Peggotty nie wierzy w jego dobre intencje. Poza tym jest zazdrosny o uczucia matki.

A Dawid?

Do chwili pojawienia się pana Murdstone nie ma powodów do zmartwień. Może wydawać się zbyt rozpieszczony.

Postacie pozytywne

  • Matka – niesamodzielna, młoda, piękna kobieta. Po śmierci męża cały obowiązek prowadzenia domu przekazuje Peggotty, a sama zajmuje się synem. Niestety, nie wychowuje go, ale rozpieszcza. n Peggotty – niania i gospodyni. Prosta, dobra kobieta, która całe swe życie poświęca tym, których kocha. Odważnie przeciwstawia się panu i pannie Murdstone.
  • Ciotka Betsey – z pewnością to dziwaczka, ale ma bardzo dobre serce. Bez ogródek mówi to, co myśli. Lubi rządzić innymi.

Postacie negatywne

  • Pan Murdstone – przerażający typ. Nie kieruje się miłością, ale jedynie chęcią zawładnięcia młodą kobietą (a także jej majątkiem). Ma wielu znajomych, równie antypatycznych.

 

Pobyt na łodzi pana Peggotty

Wybrzeże Yarmouth
Pani Copperfield zgadza się poślubić pana Murdstone. Robi to jednak w tajemnicy przed Dawidem. Na kilka tygodni chłopiec wyjeżdża do rodziny swej niani. Państwo Peggotty to mądrzy prości ludzie. Wszyscy mieszkańcy łodzi zostali skrzywdzeni w życiu – Ham i Emilka to sieroty przygarnięte przez pana Peggotty, pani Gummidge jest wdową po marynarzu. Udało im się stworzyć nowy, kochający i otwarty dla wszystkich dom. Żyją bardzo skromnie, na granicy ubóstwa, ale nigdy na nic się nie skarżą, cieszą się każdym wspólnie spędzonym dniem.

Dawid uczy się szacunku dla pracy, zdobywa przyjaciół. Po kilku tygodniach pełen tęsknoty za matką, ale i niepokoju wraca do domu. A tam zastaje już zupełnie niewesołą atmosferę…

A Dawid?
Teraz wie, jak powinno wyglądać prawdziwe domowe ognisko i wzajemny szacunek kochających się ludzi.

Postacie pozytywne

  • Pan Peggotty – stary rybak. Opiekuje się dwojgiem sierot i wdową po przyjacielu marynarzu. To całkowite przeciwieństwo pana Murdstone.
  • Emilka – rówieśnica Dawida, ulubienica stryja (pana Peggotty), wrażliwa, kochająca.
  • Ham – młody chłopak, prawa ręka pana Peggotty, pracowity, skromny.
  • Pani Gummidge – prowadzi dom, czasami zbytnio użala się nad sobą, ale mimo to wszyscy ją bardzo kochają.

 

Rządy pana Murdstone

W domu rządzi pan Murdstone wraz ze swoją siostrą. To naprawdę mało przyjemni ludzie – nie tylko dla ośmioletniego chłopca. Matka pozostaje pod całkowitym wpływem męża, odebrano jej możliwość decydowania o sprawach gospodarczych (klucze od spiżarni zabrała panna Murdstone). Nauka Dawida odbywa się pod czujnym okiem rodzeństwa Murdstone, karą za nieprzygotowanie się do lekcji jest wysmaganie batem (jak tu się przygotowywać w takiej atmosferze?). Chłopcu zabroniono kontaktować się z Peggotty (pan Murdstone obawiał się, że mądra i odważna niania może zbuntować chłopca).

Dawid jest zastraszony – wydaje mu się, że za ugryzienie w rękę bezlitośnie bijącego go pana Murdstone trafi do więzienia lub zostanie powieszony! Wmówiono mu, że jest złym, zepsutym dzieckiem, które nie zasługuje na dobroć. W takiej atmosferze rozpoczyna kolejny etap życia – naukę w szkole…

A Dawid?
Jest przerażony, i trudno mu się dziwić. Czuje się obco we własnym domu, nie może zrozumieć zachowania własnej matki, ale nadal bardzo ją kocha.

Postacie pozytywne

  • Peggotty
  • Matka – chociaż trudno akceptować jej słabość, brak odwagi w przeciwstawianiu się krzywdzie syna.

Postacie negatywne

  • Pan Murdstone
  • Panna Murdstone – zgorzkniała, złośliwa stara panna. Uważa się za bardzo religijną, ale krzywdzi wszystkich ludzi. Z łatwością podporządkowuje sobie matkę Dawida.

 

Szkoła pana Creakle

Salem Hause, przedmieścia Londynu
Dawid trafił tu jeszcze w czasie wakacji, aby dostosować się do czekających go wymagań (w rzeczywistości był to pretekst – pan Murdstone chciał się go po prostu pozbyć z domu). Metody nauki w szkole pana Creakle były wręcz barbarzyńskie, a ich cel stanowiło nieustanne gnębienie chłopców – każdego dnia kilku uczniów otrzymywało chłostę, a na początku pobytu Dawid otrzymał upokarzający nakaz noszenia na plecach tabliczki z napisem: „Uwaga! Kąsa!”.

A Dawid?
Zawiera pierwsze przyjaźnie, dorośleje. Swymi wieczornymi opowieściami szybko zyskuje sympatię chłopców. Niestety, zdarzają mu się jeszcze niezbyt chwalebne, dziecinne zachowania (zdrada tajemnicy nauczyciela Mella).

Postacie pozytywne

  • Nauczyciel Mell – ubogi, zdziwaczały, przyjazny chłopcom, wyrozumiały. Niestety, nikt w szkole nie liczy się z jego zdaniem.
  • Traddles – sympatyczny, pogodny chłopiec; niesłusznie karany za przewinienia innych chłopców znosi to pogodnie.
  • Steerforth – współlokator w internacie szkolnym. Ma nienaganne maniery i dużo uroku. Pewny siebie, zawsze otoczony gronem wielbicieli. Wobec Dawida zachowuje się przyjaźnie, chociaż chłopiec nie zdaje sobie sprawy, że jest przez starszego kolegę wykorzystywany (Steerforth sugeruje, aby Dawid oddał mu „na przechowanie” pieniądze, później w nieuczciwy sposób wykorzystuje informacje o matce nauczyciela Mella).

Postacie negatywne

  • Pan Creakle – nie nadawał się na dyrektora, był bezlitosny, nie miał żadnego doświadczenia pedagogicznego. Postanowił założyć szkołę, aby się wzbogacić – wcześniej prowadził niezbyt legalne interesy, za które groziło mu nawet więzienie. Terroryzował nie tylko uczniów, także swoją rodzinę.
  • nStróż Tungay – prawa ręka pana Creakle, postrach wszystkich chłopców.

 

Ostatni pobyt w domu

Umiera matka Dawida i jego nowo narodzony braciszek. Dawid przyjeżdża na pogrzeb. Oczywiście, teraz pan Murdstone absolutnie nie kryje, że nic go nie obchodzi los chłopca. Dlatego nie ma zamiaru płacić za szkołę i wyprawia Dawida do pracy w Londynie. Chłopiec został bezprawnie pozbawiony środków do życia (pan Murdstone zatrzymuje sobie posiadłość pani Copperfield). Teraz także niania Peggotty musi opuścić Wroni Bór…

A Dawid?
Teraz jest już całkiem sam, zdany na łaskę okrutnego ojczyma. Boi się przyszłości.

Postacie pozytywne

  • Peggotty
  • Pan Barkis – skryty i małomówny woźnica, wkrótce mąż Peggotty.
  • Pan Omer – właściciel zakładu pogrzebowego. Mimo iż wykonuje ponury zawód, jest bardzo pogodny. Okazuje Dawidowi współczucie, serdecznie się nim opiekuje.

Postacie negatywne

  • Pan Murdstone
  • Panna Murdstone

 

Praca

Londyn
Dawid trafia do przedsiębiorstwa „Murdstone i Grinby” zajmującego się handlem winem. Musi zbierać i myć butelki. Pracuje kilkanaście godzin dziennie. Jest głodny i przemęczony. Wyraźnie też widać różnicę między Dawidem i otaczającymi go prostymi, niewykształconymi ludźmi.

A Dawid?
Ma dopiero dziesięć lat, a wykonuje obowiązki dorosłego człowieka. Czuje się osamotniony i boi się obcych, często nieuczciwych ludzi, których pełno jest w ubogich dzielnicach miasta. Uczy się walczyć o przetrwanie, a przede wszystkim nie ufać ludziom.

Postacie pozytywne

  • Pan Micawber – chociaż nie żyje zbyt uczciwie, to bardzo dobry człowiek. Nieustannie ukrywa się przed wierzycielami (osobami, którym winien jest pieniądze), ale jednocześnie wplątuje się w nowe, zgubne interesy. Jest bardzo dumny ze swej licznej rodziny. Wynajmuje Dawidowi kąt do spania.
  • Mick Walker i „Mączysty Kartofel” – chłopcy pracujący razem z Dawidem.

Postacie negatywne

  • Pan Quinion – nadzorca w „Murdstone i Grinby”, bliski znajomy pana Murdstone. Wykorzystuje do pracy chłopców, płaci im skandalicznie małe pieniądze, tak że z trudem wystarcza im na jeden posiłek dziennie.

 

Ucieczka

Dawid pomaga panu Micawber, który za długi trafił do więzienia. Zyskuje oddanego, szczerego przyjaciela. Po kilku miesiącach spędzonych w Londynie chłopiec postanawia uciec. Chociaż boi się gniewu pana Murdstone, planuje odnaleźć daleką ciotkę Betsey – jedyną krewną, która mogłaby się nim zaopiekować i pomóc zdobyć wykształcenie. Wyrusza, nie znając adresu ciotki. Po drodze spotyka wielu złych ludzi – samotnie wędrujące dziecko nie wzbudza litości, lecz chęć wykorzystania go.

A Dawid?
Jest ostrożny i nieufny, ale ma dopiero dziesięć lat, więc czasem daje się oszukać.

Postacie negatywne

  • Tragarz – młody dryblas, który pierwszego dnia podróży ukradł Dawidowi walizkę i zaoszczędzone pieniądze.
  • Pan Dolloby, zdziwaczały kupiec, blacharz – sami są ubodzy, a mimo to zamiast zrozumieć i pomóc Dawidowi, wykorzystują jego słabość.

 

Dom ciotki

Wybrzeże Dover
Tu nareszcie Dawid znajduje spokojny kąt. Chociaż ciotka jest zdziwaczałą starszą panią, to wychowaniem kuzyna zajmuje się mądrze – dając mu możliwość decydowania o własnym losie, a jednocześnie czuwając nad każdym jego krokiem. Dawid kontynuuje naukę, tym razem w szkole, w której nie krzywdzi się uczniów. Ciotka rozprawia się także z rodzeństwem Murdstone – odważnie wygarnia im, jak nikczemnie postąpili wobec Dawida i jego matki. Zabrania im kontaktować się z chłopcem – teraz jest jego prawną opiekunką.

A Dawid?
Jest już spokojny. Teraz będzie chciał jak najszybciej zapomnieć o strasznych chwilach i poczuć się jak szczęśliwe kochane dziecko.

Postacie pozytywne

  • Ciotka Betsey Trotwood – mieszka ze służącą i panem Dickiem w niewielkim domku z dala od ludzi. Jest bardzo stanowcza i uparta. Jej największym kłopotem są turyści podróżujący na osłach po okolicy – zawsze gdy pojawiają się przed jej domem, rzuca się na nich z wściekłymi okrzykami.
  • Pan Dick – można wątpić w siłę jego umysłu, ale nie serca. Dobrotliwy doradca ciotki Betsey całe życie poświęcił pisaniu memoriału o trudnej do określenia treści. Buduje dla z okolicy dzieci latawce.

 

To jeszcze nie koniec historii!

  • Dawid – ukończy szkołę, rozpocznie studia prawnicze, spędzi kilka lat, podróżując po Europie. Powieść kończy się w momencie, gdy jest już dojrzałym mężczyzną, znanym pisarzem.
  • Pan Murdstone – nie zaszkodzi już Dawidowi. Niestety, ponownie ożeni się i będzie tak samo gnębił nową żonę jak wcześniej panią Copperfield.
  • Ciotka Betsey, Peggotty – długo jeszcze będą szczęśliwie żyły.
  • Steerforth – stanie się niedobrym człowiekiem (uwiedzie i skrzywdzi Emilkę), ale Dawid do końca zachowa o nim ciepłe wspomnienie.
  • Poznany w Londynie pan Micawber nieraz wplącze się jeszcze w wiele zgubnych interesów, ale w końcu wyemigruje do Australii i tam rozpocznie uczciwe, pomyślne życie.
  • Do Australii wyemigruje również rodzina pana Peggotty.
  • Pan Creakle zostanie naczelnikiem więzienia – to dla niego bardzo odpowiednie zajęcie.

 

Zobacz:

Dawid Copperfield – Karol Dickens

Dawid Copperfield na egzaminie

Opowieść wigilijna – Karol Dickens