Wypracowanie egzaminacyjne
Czy dziełem, którego dotyczyć będzie temat wypracowania, może być Iliada? Jak najbardziej. To lektura obowiązkowa (z gwiazdką*), więc autorzy pytań mają prawo wymagać znajomości utworu. Obszar odwołań – to z pewnością mitologia grecka i „Odyseja”. Jakie fragmenty przywołają autorzy testu? Tego nie wie nikt. Słynny jest pojedynek Hektora z Achillesem, opis tarczy Achillesa, pożegnanie Hektora z Andromachą. Kuszący dla twórców testu może wydać się poniższy dialog – dwóch rycerzy, wrogów, których łączy… Właśnie co? Wyobraźmy sobie, że to będzie ten tekst.
Pryjam zaś głosem błagalnym tak do Achilla powiedział:
Wspomnij na ojca swojego, do bogów podobny Achillu.
W moich on latach jest teraz i stoi na progu starości.
[…]
Ale i on gdy o tobie, że jeszcze żyjesz usłyszy,
Radość ma w sercu i potem każdego dnia się spodziewa
Syna miłego zobaczyć wracającego spod Troi.
Mnie już pocieszyć nie zdoła nic, bo z mych synów walecznych
W Troi rozległej zrodzonych – żaden mi już nie pozostał.
[…]
Jeden, co z wszystkich mi został, osłaniał miasto i Trojan –
Ty go niedawno zabiłeś, Hektora, gdy swojej ojczyzny
Bronił. Dla niego przybyłem dziś pod okręty Achajów,
Aby wyzwolić go, okup przynosząc ci niezmierzony.
Bogów uszanuj Achillu, i miejże litość nade mną,
Wspomnij o ojcu swym własnym. Jam jest godniejszy litości –
Nikt ze śmiertelnych nie doznał tego, co ja dziś doznaję,
Kiedy do ust swych podnoszę rękę zabójcy mych dzieci”.
Rzekł tak – i ojca wspomnieniem w Achillu żałość obudził.
Obu wspomnienia objęły. Ten – przypominał Hektora,
Wrogów pogromcę – i płakał u nóg boskiego Achilla.
Tamten o ojcu rozmyślał i utraconym Patroklu,
Łzy wylewając. Ich głośne szlochania dom napełniły.
[…]
Achilles […]
Powstał i starca Pryjama dźwignął za ręce z podłogi –
Głowa go siwa i broda zbielała do głębi wzruszyły.
A więc się zwrócił do niego i rzekł te słowa skrzydlate:
„Starcze nieszczęsny! Twe serce straszliwe ciosy przeżyło.
Jakże ty miałeś odwagę przyjść pod okręty Achajów,
Aby tu stać oko w oko z tym, co tak licznych i dzielnych
Synów ci zabił. Zaprawdę żelazne jest w tobie serce.
Brankom Achilles rozkazał, aby obmyły Hektora
I namaściły tajemnie, nim Pryjam zwłoki zobaczy.
[…]
Kiedy już ciało obmyte i wonnościami natarte
W chiton odziały służebne i tkaninami okryły,
Achill sam dźwignął je z ziemi, na mary kładąc Hektora.
Możliwy temat:
Czy prawdziwy rycerz przebacza wrogowi? Na przykładzie przytoczonego fragmentu opisz emocje, jakie towarzyszą obu bohaterom i wyjaśnij jaką postawę ludzką pochwala Homer. Odwołaj się do portretów innych rycerzy z „Iliady”.
Pamiętaj!
Schemat postępowania zawsze jest podobny:
- Dobrze przeczytać temat – odpowiedzieć sobie na pytanie: czego konkretnie wymaga.
- Spokojnie przeczytać przytoczony fragment lektury.
- Odpowiedzieć na pytania tematu w oparciu o tekst i lekturę.
- Przytoczyć odwołania – jeśli temat tego wymaga.
- Zadbać o podniesienie poziomu pracy (czyli popisać się większą wiedzą).
- Sformułować efektowne zakończenie.
Instrukcja pisania pracy
1. Początek
Utwórz swoją tezę. Pomyśl, jak ją udowodnisz. Zanotuj to sobie w brudnopisie. O co pyta temat?
Nie tyle o to, czy rycerz wybacza – bo wiemy z „Iliady”, że tak – ile o co z tym przebaczeniem chodzi. Czy jest to cecha godna pochwały według Homera? Emocje łatwo będzie prześledzić w tekście, innych rycerzy „Iliady” trzeba przywołać z pamięci, a wniosek wymyślić samemu, ale też łatwo odczytać go z tekstu. To przecież piękna scena, której dwaj zażarci wrogowie odsuwają nienawiść i pragnienie zemsty, w obliczu śmierci potrafią zapomnieć urazy i uszanować wzajemnie swój ból.
Jak zacząć?
Zapamiętaj dwa sposoby:
- Masz w temacie pojęcie – zdefiniuj je po swojemu albo – jeśli pamiętasz – przytocz związaną z nim sentencję. To zawsze ładnie wygląda i dobrze nastraja sprawdzających.
PRZYKŁAD 1 – wstęp
Przebaczenie to piękna postawa, ale chyba niełatwa. Wyraźnie widać, że Homer pochwala ideę wybaczenia, ale łatwiej o tym czytać niż rzeczywiście wybaczać.
- Nie masz innego pomysłu – nawiąż do przytoczonej sceny – po prostu spisz „jej dane” – kto, co, gdzie – co się dzieje we wskazanym fragmencie, gdzie jesteśmy, kto występuje. To daje gwarancję, że nie popełnisz błędu.
PRZYKŁAD 2 – wstęp
Przytoczony fragment „Iliady” ukazuje scenę niezwykłą. Jesteśmy świadkami chwili, kiedy rozstrzygnęły się losy pojedynku. Już wiadomo – Achilles pokonał Hektora, pomścił Patroklesa. I co się dzieje? Do obozu wroga przychodzi Priam – zbolały ojciec – prosić o wydanie zwłok syna. Stanie twarzą w twarz z wodzem wrogich wojsk i zabójcą syna…
2. Rozwinięcie:
Zadaj sobie pytanie: o czym napiszę?
Na przykład: Przedstawię obu bohaterów – i jak chce temat – emocje jakie im towarzyszą.
- Portret Priama – kim był, co się stało. Jego uczucia: rozpacz, upokorzenie, szacunek do Achillesa, miłość do syna. Do czego się odwołuje? Do synowskich uczuć Achillesa, do bogów, swojego upokorzenia, wielkiego okupu.
- Portret Achillesa – kim był, co się stało. Jego uczucia: podziw dla odwagi Priama, wspomnienie własnego ojca, wzruszenie, szacunek. Decyzja o pogrzebie Hektora – co więcej by oszczędzić bólu Priamowi, nakazuje płaczkom obmycie i przystrojenie zwłok Hektora.
Co łączy obu rycerzy?
- Żałoba, wspomnienie bliskich, szacunek dla miłości
- ojcowskiej, szacunek dla siebie wzajemnie.
Inni rycerze znani z Iliady: Hektor, Odyseusz.
Inni rycerze znani Ci z literatury: Roland, Jurand ze Spychowa.
Wnioski: Rycerz walczy uczciwie, wygrywa z honorem, ale szanuje swojego wroga. Jego cechą jest też wielkoduszność i przebaczenie.
3. Jak zakończyć?
Wnioskiem podsumowującym. Wskazówki są w temacie. Najprościej: odpowiadasz na główne pytanie i piszesz, co pochwala Homer:
PRZYKŁAD 1
Tak – prawdziwy rycerz przebaczy wrogowi, uszanuje jego ból. Co więcej szacunek, jaki mu okaże, jest w pewnym sensie szacunkiem do siebie samego. Wszyscy jesteśmy ludźmi, kochamy, cierpimy po stracie bliskich. Homer pochwala ideę przebaczania i wielkoduszności – są to według niego cechy nie tylko rycerskie, ale świadczą o człowieczeństwie.
PRZYKŁAD 2
Trochę trudniej – ale jeśli znasz pojęcie humanizm, wykorzystaj to!
Obraz przebaczenia, jaki nakreślił w powyższej scenie Homer, to nie tylko przykład postawy rycerskiej i szacunku dla żałoby. To postawa humanizmu, zrozumienia bólu drugiego człowieka i wybaczenia mu, nawet gdy jest wrogiem. Homer zawarł w swoich eposach myśl głęboko humanistyczną: człowiek powinien umieć przebaczyć człowiekowi, zrozumieć jego cierpienie i uszanować ból w obliczu śmierci. Poległemu należy okazać cześć, jego rodzinie współczucie. Wobec śmierci staniemy wszyscy – zwycięzcy czy pokonani, dlatego pokora, wielkoduszność są postawami ponadczasowymi.
Trudności
Pojawiają się, gdy temat wymaga odwołania się do szerszej wiedzy. Wówczas przypomnij sobie filmy, książki i wiersze, jakie mogą się przydać, nawet jeśli nie czytałeś ich w całości, ale wiesz, że podejmują zagadnienie.
Przykłady:
Nawiąż do innych utworów antyku:
- W „Antygonie” Kreon nie chce przebaczyć Polinejkesowi, który najechał Teby, by walczyć o swoje prawo do tronu. Antygona reprezentuje odmienną postawę – szacunek dla zwłok brata, bez względu na to, czy był wrogiem miasta, czy nie. Dokonuje pochówku wbrew rozkazowi króla. Mimo faktu, że obie strony mają swoje racje – chór i bogowie przyjmują stronę Antygony. Widać w dramacie myśl starożytnych pochwalającą pogodzenie się i szacunek dla wroga w obliczu śmierci.
Nawiąż do innych tekstów kultury: Innymi słowy, kto jeszcze przebaczył wrogowi?
- Jurand ze Spychowa – bohater „Krzyżaków” Henryka Sienkiewicza. Bardzo piękny przykład rycerskiego i chrześcijańskiego przebaczenia. Rzadko kto został tak skrzywdzony jak Jurand przez Krzyżaków. A jednak gdy w końcu może dokonać zemsty na swoim wrogu Zygfrydzie – puszcza go wolno. Jakby chciał powiedzieć, że pomnażanie zła i okrucieństwa nie ma sensu.
- Kmicic i Wołodyjowski w Potopie Henryka Sienkiewicza.
Sformułowania:
Na początek:
- Lubię pisać (rozmyślać) o bohaterach literackich / rycerzach / osobach z dawnych czasów,
- Literatura antyku jest właściwie obca nam/współczesnej młodzieży. Mimo to podejmuje tematy, które są nam bliskie!
Nawiązanie do tematu:
- Twierdzenie (pytanie) zawarte w temacie pracy…
- Przywołuje w mojej pamięci pewną scenę…
- Kojarzy mi się z bohaterem literackim…
- Rodzi pewne wątpliwości / refleksje, skojarzenia…
- Temat poddaje w wątpliwość…
- Teza zawarta w temacie jest/każe zastanowić się nad…
Między myślami:
- Kolejny ciekawy przykład literacki (filmowy, teatralny):
- Podobny przypadek porusza pisarz w…
- Z odmiennym przykładem mamy do czynienia w…
- Zupełnie inną postawę prezentuje…
O sobie:
- Kiedy zastanawiam się nad tym zagadnieniem…
- Dochodzę do wniosku, że …
- Moja opinia jest następująca:…
Przywołaj autorytet:
- Wspomniał o tym Kochanowski w „Trenach”…
- Przytoczę słowa myśliciela (poety, filozofa, artysty z innej epoki…
- Temat pojawia się w literaturze wielokrotnie. Na przykład Sienkiewicz pisze o tym następująco…
Na zakończenie:
- Powrócę do pytania postawionego w temacie…. Moja odpowiedź brzmi tak:…
- Na koniec refleksja:…
- Zakończę swoje rozważania sentencją…
Zobacz:
https://aleklasa.pl/gimnazjum/c268-prace-pisemne/c313-jak-napisac-wypracowanie/4-przepis-na-dobra-prace-po-co-ci-konspekt