Miłosne obyczaje związane z:

  • oświadczynami:
    • Krzyżacy Henryka Sienkiewicza – Zbyszko ratuje Danuśkę spadającą z ławy. Chwilę później się jej oświadcza i składa śluby rycerskie. Potem, gdy grozi mu śmierć, Danuśka ratuje go z rąk kata, narzucając mu nałęczkę na głowę.
    • W Panu Wołodyjowskim Henryka Sienkiewicza jesteśmy świadkami dość nietypowych w szlacheckich czasach oświadczyn – to dziewczyna oświadcza się kawalerowi, czyli Baśka wyznaje miłość panu Michałowi.
  • zaręczynami:
    • Zaręczyny Andrzeja Kmicica i Oleńki Billewiczówny w Potopie są zgodne z wolą rodziny.
    • Zaręczyny Michała i Krystyny w Panu Wołodyjowskim mają miejsce w czasie kuligu. Młodzi dają sobie słowo, ale ukrywają to na razie przed światem. Później jednak panna Krystyna zakochuje się w Ketlingu. Szlachetny pan Michał zgadza się na zerwanie zaręczyn.
  • ślubem:
    Ciche śluby dość często pojawiają się w literaturze. Odbywają się, jeśli na przeszkodzie ku szczęściu ukochanym stoją rodzice. Ojciec Danuśki Jurandówny nie zgadza się na ślub ze Zbyszkiem, bo obiecał sobie oddać córkę do klasztoru. Przeszkodą w szczęściu Romea i Julii jest niezgoda dwóch rodów: Montekich i Kapuletich.
  • weselem:
    • Wesele Jagny i Boryny z Chłopów Władysława Stanisława Reymonta jest bogate w opisy zwyczajów ludowych.
    • Dziwne wesele – ani nowoczesne, ani tradycyjne – opisuje Sławomir Mrożek w Weselu w Atomicach.

 

Miłość koniecznością

Czym byłby człowiek bez miłości? Jak puste byłoby jego życie, gdyby nie kochał? Każdy musi kochać – drugiego człowieka, przyrodę, zwierzę, ojczyznę, Boga… Inaczej jego życie jest pozbawione sensu, jak np. życie Scrooge’a z Opowieści wigilijnej. Był samotny, nielubiany przez nikogo, zupełnie sam. Na szczęście zrozumiał, że tak nie można żyć. W ostatniej chwili naprawił swoje życie.

Motyw miłości koniecznej w życiu podjął też Adam Mickiewicz w II części Dziadów. Jednym z przywołanych przez Guślarza duchów jest młoda dziewczyna, piękna pasterka Zosia, która nie umiała nikogo pokochać, a nawet więcej – drwiła z uczuć innych ludzi, wyśmiewała swoich wielbicieli. Po śmierci została ukarana. Musi błąkać się po ziemi, odczuwając potrzebę miłości. Teraz ona chce być kochaną, chce, by młodzieńcy uchwycili ją za ręce, ściągnęli na ziemię, ale niestety… kara jeszcze musi trwać, bo zgodnie z ludowym porzekadłem:

Kto nie dotknął ziemi ni razu
Ten nigdy nie może być w niebie.

 

Miłość w poezji

Zwróć uwagę na środki językowe, jakimi wyrażane jest uczucie miłości. Wydawać by się mogło, że już wszystkie zużyto w miłosnej poezji. Ale jednak wciąż powstają nowe utwory, które zaskakują czytelników figurami stylistycznymi, nietypowym ujęciem tematu. Do zapamiętania nazwiska:

  • Franciszek Petrarka – twórca poezji miłosnej w renesansowych Włoszech, autor klasycznego portretu człowieka zakochanego i obiektu uczuć – ukochanej kobiety. To on jako pierwszy zaczął pisać o objawach miłości, takich jak przyspieszone bicie serca, blade policzki u zakochanego, rumiane – u ukochanej, oczy pełne cierpienia u zakochanego, błyszczące – u ukochanej.
  • Jan Andrzej Morsztyn – barokowy mistrz poezji miłosnej, który tak naudziwniał z tą miłością w poezji, że aż do dziś musicie uczyć się o jego konceptach w szkole. Porównywał na przykład zakochanego do trupa, kończąc swoje rozważania pointą, że lepiej być trupem niż zakochanym. W jego wierszach pełno jest figur retorycznych: anafor, paradoksów, przeciwstawień, porównań.
  • Adam Mickiewicz – jego muzą poetycką była niejaka Maryla, która wzięła ślub z innym. Dzięki tej niespełnionej miłości mamy mnóstwo pięknych wierszy, takich jak Niepewność, Do M***.

 

Miłość udawana, nieprawdziwa

  • Bohaterowie romantycznych ballad (Wolfganga Goethego i Adama Mickiewicza) to często młodzieńcy, którzy wcale nie dbają o kochające ich dziewczyny. Naiwne kobiety dają się uwieść podstępnym paniczom, a potem zostają zdradzane i porzucane.
  • Tytułowa bohaterka Balladyny Juliusza Słowackiego postanowiła rywalizować ze swoją siostrą o prawo do poślubienia księcia Kirkora. Żądna władzy i bogactwa wcale nie kochała księcia. Aby osiągnąć swój cel, nie zawahała się nawet zabić Aliny.
  • Matka Dawida Copperfielda z powieści Dickensa dała się uwieść podstępnemu człowiekowi, który ożenił się z nią dla jej majątku. Okrutny pan Murdstone doprowadzi swoją żonę do rozpaczy i do śmierci.

Literackie pary

  • Oblubieniec i Oblubienica z biblijnej Pieśni nad Pieśniami,
  • Hades i Persefona z mitologii greckiej,
  • Odyseusz i Penelopa z Odysei Homera,
  • Romeo i Julia Williama Szekspira,
  • Don Kichot i Dulcynea z Don Kichota Miguela Cervantesa,
  • Tadeusz i Zosia z Pana Tadeusza Adama Mickiewicza,
  • Wacław i Klara z Zemsty Aleksandra Fredry,
  • Ona i On z Kamizelki Bolesława Prusa,
  • Mały Książę i Róża z Małego Księcia Antoine’a Saint-Exupery’ego,
  • Alek i Basia Kamienie na szaniec Aleksandra Kamińskiego.

Do kogo może być miłość?

  • Do ukochanej/ukochanego
  • Do rodziny
  • Do ojczyzny
  • Do Boga

Jaka jest miłość?

  • szczęśliwa – nieszczęśliwa
  • spełniona – niespełniona
  • budująca – niszcząca
  • prawdziwa – udawana
  • konieczna w życiu

Uczucia związane z miłością:

  • radość, szczęście;
  • cierpienie, ból.

Miłość w mitologii

  • Afrodyta (Wenus) – bogini miłości.
  • Amor – bożek miłości.
  • Najbardziej kochliwy bóg – Zeus.
  • Kobieta, przez którą wszczęto wojnę – Helena.

„Miłosne” gatunki

Dosyć często motyw miłości podejmowali poeci w:

  • sonetach (Petrarka, Szekspir, Jan Andrzej Morsztyn, Adam Mickiewicz)
  • we fraszkach (Jan Kochanowski, Jan Sztaudynger),
  • w balladach (Adam Mickiewicz).
  • Zwróć też uwagę na utwory sceniczne: tragedie (Romeo i Julia) i komedie (Zemsta).

 

Jak może być sformułowany takiego temat?

  • Uczucia ludzkie – jakie cenisz najbardziej, jak mówiono o nich w literaturze i sztuce? (Miłość pasuje tu jak najbardziej, ale można też dorzucić przyjaźń, lojalność, braterstwo).
  • Literatura, film, sztuka o miłości. Jakie utwory najbardziej podobały Ci się?
  • „Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu” – o jakich uczuciach powiedziałbyś w ten sposób? (cytat z „Małego Księcia” A. de Saint-Exupéry’ego).
  • Najpiękniejsze historie miłosne opowiadane przez artystów. Co w nich wzruszyło Cię najbardziej?
  • Czy historie miłosne muszą być smutne? Przedstaw swoje zdanie na podstawie znanych dzieł i dóbr kultury.
  • A przecież każdy chętnie by oddał życie za kochanie, tedy kochanie więcej jest warte od życia… To słowa Ketlinga z „Pana Wołodyjowskiego” H. Sienkiewicza. A jakie miejsce Ty przyznajesz miłości w swojej hierarchii wartości?

 

Cytaty:

Miłość cierpliwa jest, łaskawa jest.
Miłość nie zazdrości, nie szuka poklasku,
nie unosi się pychą (…)
wszystko znosi, wszystkiemu wierzy,
we wszystkim pokłada nadzieję,
wszystko przetrzyma.
Miłość nigdy nie ustaje (…)
List św. Pawła do Koryntian

Próżno uciec, próżno się przed miłością schronić,
Bo jako lotny* nie ma pieszego dogonić?
Jan Kochanowski O miłości
*lotny – Amor (bożek miłości)

Komum ja kwiateczki rwała,
A ten wianek gotowała?
Tobie, miły, nie inszemu,
Któryś sam mił sercu memu. (…)
Jan Kochanowski Pieśń Panny IV z Pieśni świętojańskiej o Sobótce

Gdy cię nie widzę, nie wzdycham, nie płaczę,
Nie tracę zmysłów, kiedy cię zobaczę;
Jednakże gdy cię długo nie oglądam,
Czegoś mi braknie, kogoś widzieć żądam
I tęskniąc sobie zadaję pytanie:
Czy to jest przyjaźń? Czy to jest kochanie?
Adam Mickiewicz Niepewność

Precz z moich oczu!… posłucham od razu,
Precz z mego serca!… i serce posłucha,
Precz z mej pamięci!… nie – tego rozkazu
Moja i twoja pamięć nie posłucha.
Adam Mickiewicz Do M***

Dawniej młoda panieneczka
Mile rzekła kochankowi:
„Daj mi, luby, kanareczka” –
A dziś każda swemu powie:
„Jeśli nie chcesz mojej zguby,
Krokodyla daj mi, luby!”
Aleksander Fredro Zemsta

Kochanie to niedola ciężka, bo przez nie człek wolny niewolnikiem się staje.
Henryk Sienkiewicz Pan Wołodyjowski

Nie widziałam cię już od miesiąca.
I nic. Jestem może bledsza,
trochę śpiąca, trochę bardziej milcząca,
lecz widać można żyć bez powietrza!
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska Miłość

– Powiedz mi, jak mnie kochasz.
– Powiem.
– Więc?
– Kocham cię w słońcu. I przy blasku świec.
Kocham cię w kapeluszu i berecie. (…)
Konstanty Ildefons Gałczyński Rozmowa liryczna

 

Zobacz:

Jaki obraz miłości odnajdziemy w literaturze romantycznej?

Miłość

https://aleklasa.pl/gimnazjum/c268-prace-pisemne/c306-motywy-do-prac-pisemnych/milosc-motyw

Miłość – jak o niej pisać?

Miłość w literaturze

Jak pisać o miłości?

Maturalna wiedza o romantyzmie

Test wiedzy o romantyzmie z komentarzem cz. 1

Test wiedzy o romantyzmie z komentarzem cz. 2