Podział błędów

Zastanawiałeś się kiedyś, co znaczą tajemnicze skróty rzecz., jęz. czy styl. na marginesie Twojej pracy? To skróty oznaczające rodzaje błędów, które popełniłeś. Na pracy klasowej obniżają ocenę, na egzaminie gimnazjalnym – odbierają punkty. Poznaj dokładnie klasyfikację błędów, zapamiętaj je i postaraj się unikać ich jak ognia!

 

Błędy pisowni

Tych błędów najłatwiej uniknąć. Dlaczego? Ponieważ zasady polskiej pisowni i interpunkcji powinny być Ci doskonale znane!

Błędy ortograficzne

  • używanie niewłaściwych liter i połączeń literowych w zapisie – np. gura (zamiast góra), żeka (zamiast rzeka);
  • niewłaściwa pisownia łączna lub rozłączna albo niewłaściwe użycie łącznika – np. napewno (zamiast na pewno); województwo zachodnio-pomorskie (zamiast zachodniopomorskie);
  • niepoprawne użycie wielkich i małych liter.

Błędy interpunkcyjne

  • brak lub zbędne użycie znaku interpunkcyjnego (najczęściej przecinka);
  • użycie niewłaściwego znaku interpunkcyjnego

 

Błędy merytoryczne

Błędy rzeczowe

  • To błędy, które dotyczą treści pracy. Polegają na podaniu błędnych czy niesprawdzonych wiadomości. Kiedy napiszesz np.
    Mały Książę przybył na Ziemię z Księżyca
    popełnisz błąd rzeczowy. Dlaczego? Ponieważ to nieprawda! Mały Książę przybył na Ziemię z planety B-612. Jeśli nie byłeś tego pewien, mogłeś napisać:
    Mały Książę przybył na Ziemię z kosmosu.
    Takie uogólnienie to dobry sposób na uniknięcie błędu rzeczowego – choć nie zawsze można je zastosować.
  • Błędy rzeczowe możesz popełnić przy podawaniu nazwisk i imion autorów i bohaterów utworów czy przy innych nazwach własnych (np. tytułach, nazwach miejscowych). Nawet błędny zapis będzie potraktowany jak błąd! Na tego typu błędzie złapie Cię też nauczyciel, gdy będziesz próbował opowiedzieć treść lektury, której nie przeczytałeś.
  • Błąd rzeczowy popełnisz też, kiedy użyjesz niewłaściwie pojęcia (dlatego nie przytaczaj wyrazów, których znaczenie nie do końca rozumiesz!).
  • Uważaj również z formułowaniem wniosków w przypadku, gdy nie rozumiesz istoty faktów i wydarzeń lub związków i zależności między nimi – powstrzymaj się wtedy od sądów!

Błędy logiczne
To nieumiejętność jasnego i logicznego wyrażania myśli.
Spójrz na zdanie:
Stary Baryka to jest myślenie Żeromskiego.
To zdanie jest nielogiczne, błędnie sformułowane, choć można domyśleć się, o co w nim chodzi. Jak powinno brzmieć poprawnie?
Stary Baryka reprezentuje sposób myślenia Żeromskiego.

Jak uniknąć tego typu błędów? Formułuj jasne i proste zdania, bez niepotrzebnych udziwnień.

Błędy stylistyczne

Polegają na złym wyborze środków językowych, czyli:

  • użyciu elementów języka potocznego w oficjalnej wypowiedzi – np.
    Dlatego zwracam się z uprzejmą prośbą, aby komisja, która na pewno jest fajowska, rozpatrzyła pozytywnie moje podanie.
  • użyciu elementów oficjalnych w wypowiedzi potocznej – np.
    Na obiad skonsumowałem frytki z keczupem.
  • niepotrzebnym stylizowaniu wypowiedzi – np.
    Onegdaj byłem najlepszym zawodnikiem naszej drużyny.

Błędy gramatyczne

Błędy fleksyjne
To błędne (z punktu widzenia gramatycznego, nie znaczeniowego) użycie wyrazu, w szczególności:

  • wybór niewłaściwej formy wyrazu – np. łabądź zamiast łabędź, ten pomarańcz zamiast ta pomarańcza
  • nieodmienienie wyrazu – np.
    W radio mówiono o premierach kinowych (zamiast w radiu),
    Ten wspaniały obraz pędzla Jana Matejko wisi w Muzeum Narodowym (zamiast Jana Matejki);
    Pamiętaj, żeby odmieniać nazwiska – obce też!
  • niepoprawna forma wyrazu – np.
    Mały Książę marzył o swojej gwiaździe (zamiast gwieździe),
    W klasie jest trzydzieści pięć uczniów (zamiast trzydzieścioro pięcioro uczniów)
  • niewłaściwe stopniowanie przymiotników – Poziom gry naszych piłkarzy był coraz bardziej niski (zamiast coraz niższy)

Błędy składniowe
To niewłaściwe połączenie wyrazów, czyli:

  • Niewłaściwe użycie imiesłowowego równoważnika zdania – np.
    Opalając się, pogryzły mnie komary (zamiast Gdy się opalałem, pogryzły mnie komary).
    Pamiętaj o podstawowej zasadzie – podmiot zdania nadrzędnego i podrzędnego musi być ten sam!
  • Niepoprawny szyk zdania – np.
    Szybkimi krokami egzamin gimnazjalny zbliża się (zamiast Egzamin gimnazjalny zbliża się szybkimi krokami).
    Pamiętaj o uporządkowaniu wyrazów w zdaniu!
  • Złe użycie przyimka lub wyrażenia przyimkowego np.
    Siedzieć na kasie (zamiast siedzieć przy kasie), przed i po lekcjach (zamiast przed lekcjami i po lekcjach).
  • Brak powiązań pomiędzy poszczególnymi częściami zdania lub nieumiejętność wyznaczania granic zdania (jego początku i końca) np.
    Ta książka była bardzo interesująca, w bibliotece trzeba było się zapisywać na listę, żeby ją wypożyczyć, trzeba było czekać nawet dwa miesiące, w końcu mi się udało, książka okazała się warta tak długiego czekania.

    Pamiętaj! Zdanie zaczyna się wielką literą i kończy kropką!
    Unikaj zdań pojedynczych nierozwiniętych, ale nie przesadzaj ze zdaniami wielokrotnie złożonymi – łatwo popełnić w nich błąd!
  • Powtarzanie wyrazów w zdaniu np.
    Poszliśmy na ten mecz, bo ten mecz od dawna był zapowiadany jako mecz bardzo ciekawy i taki był.
  • Użycie niewłaściwych związków wyrazowych (zgody, rządu lub przynależności) np.
    Do kina przyszła Marta i Majka
    (zamiast Do kina przyszły Marta i Majka);
    Używam dobre kosmetyki (zamiast Używam dobrych kosmetyków);
    Większy jak ty (zamiast Większy od ciebie).

Usterki graficzne

Wygląd pracy też jest ważny! Nie znaczy to oczywiście, że musisz wykaligrafować całe wypracowanie, chociaż…

  • Pisz na tyle wyraźnie, żeby nauczyciel nie miał żadnych wątpliwości, co napisałeś – to ważne chociażby ze względu na błędy gramatyczne. Żaden nauczyciel nie będzie się domyślał i dopatrywał, czy w danym wyrazie napisałeś „ż” czy „rz”.
  • Do usterek graficznych zalicza się też brak akapitów. Pamiętaj! Nowa myśl – nowy akapit!
  • Bądź też czujny przy formach, które mają skonwencjonalizowaną budowę. Podanie czy list rządzi się ścisłymi zasadami dotyczącymi formy: nagłówek, data, podpis – wszystko to ma swoje miejsce! Jeśli o tym zapomnisz, to także będzie błąd!

Błędy leksykalne

Błędy wyrazowe (słownikowe)
Najprościej mówiąc, polegają na użyciu niewłaściwych wyrazów. Wynikają z:

  • mylenia wyrazów podobnie brzmiących, ale znaczących zupełnie co innego – np. metropolia i nekropolia, adaptacja i adopcja, efektywny i efektowny
  • posługiwania się pleonazmami (tzw. masło maślane, czyli łączenia wyrazów, które mają prawie takie samo znaczenie) – np. akwen wodny, cofnąć się do tyłu, kontynuować dalej
  • niezrozumienia słów: – np. Fircyk miał niezwykle żywą osobistość (zamiast osobowość)
  • nadużywania modnych słów – np. super, kreować, fajnie
  • zbędnych zapożyczeń – np. Ten szop był otwarty całą dobę (zamiast sklep)

Wnioski? Unikaj powtórzeń, nadużywania wyrazów, których znaczenia nie jesteś pewien, a nie będziesz się martwił, że popełnisz błąd leksykalny!

Błędy frazeologiczne
Pamiętaj, że nie możesz zmieniać znaczenia czy budowy stałego związku frazeologicznego.
Nie możesz więc:

  • łączyć elementów pochodzących z dwóch związków frazeologicznych – np.
    Naukowcy ponieśli duże zasługi (można ponieść straty!)
  • przekształcać frazeologizmów – np.
    To była typowa kurka domowa (zamiast kura domowa)
  • skracać lub rozszerzać związków frazeologicznych – np.
    Wypić jednym duszkiem (zamiast wypić duszkiem);
    Przeczytać do deski (zamiast przeczytać od deski do deski)
  • używać związku, którego znaczenia nie rozumiesz dokładnie – np.
    To był znakomity spektakl i wszystkim, którzy maczali w nim palce, należą się ogromne gratulacje.

Błędy słowotwórcze
Popełnisz je, gdy zastosujesz niewłaściwy formant – np. głupość (zamiast głupota); matkowy (zamiast matczyny)

 

Ostatnia rada!

Ostatnia, ale wcale nie najgorsza! Wprost przeciwnie – wbij ją sobie do głowy raz na zawsze i przestrzegaj podczas pisania każdej pracy! To bardzo prosta zasada – jeśli nie jesteś czegoś pewien, jeśli choć troszkę się wahasz, pomiń ten wyraz lub fragment zdania! Wyraz, którego pisowni nie jesteś pewien, zamień na inny, bliskoznaczny. Niepewne formy zamień na te, co do których nie masz wątpliwości. Niesprawdzone informacje czy związki frazeologiczne, co do których nie masz pewności, czy są poprawne, po prostu pomiń. Nie warto ryzykować popełnienia błędu!

I jeszcze jedno, powtarzane do znudzenia przez nauczycieli – przed oddaniem pracy dokładnie ją przeczytaj! Brzmi banalnie i często machasz na tę radę ręką – niesłusznie! Przy planowaniu pisania musi znaleźć się choć 10 minut na ostateczne przejrzenie pracy! „Na gorąco” możesz przegapić błędy lub usterki językowe, które powinieneś wychwycić podczas spokojnego czytania. Oddając więc pracę bez jej sprawdzenia, sam sobie szkodzisz…

Zobacz:

Wyrazy obce – błędy

Jak powstają błędy frazeologiczne?

Błędy w pracy pisemnej

Błędy językowe