Treny jest to słynne dzieło Jana Kochanowskiego, poświęcone zmarłej córce Urszuli, wydane w roku 1580. Tworzył je poeta po śmierci ukochanej, kilkuletniej córeczki, która miała być „spadkobierczynią lutni”, czyli talentu poetyckiego Kochanowskiego. Bohaterką jest nie tylko Urszulka – choć zbolały poeta często ją wspomina. Tematem głównym Trenów stają się uczucia rozpaczającego ojca, jego bunt, wreszcie uspokojenie – stanowią one zatem analizę własnych odczuć i własnej duszy, konfrontację z wcześniejszymi poglądami filozoficznymi.
- Pierwsze dwa treny zawierają usprawiedliwienie ojca, który musi wypowiedzieć swój ból.
- Następne wyrażają rozpacz rodzicielską, narastanie cierpień i zwątpienia aż do Trenów IX i X, które stanowią punkt szczytowy, można rzec nawet – przesilenie, bo są wyrazem buntu przeciwko Bogu, maksymalnej rozpaczy i poczucia niesprawiedliwości. To te treny poddają w wątpliwość sens całego życia i dotychczasowych przemyśleń, podważają nawet istnienie Boga i nieba, poeta bowiem woła do zmarłej córki
„Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest…!”
- Treny następne przynoszą uspokojenie i pogodzenie się z losem. Pojawia się motyw poszukiwania pociechy, wyznanie winy zwątpienia w Boga i ukorzenie się przed Nim w Trenie XVIII aż po Tren XIX – inaczej Sen. Jest to tren końcowy, który opisuje sen poety; w nim pojawia się matka Kochanowskiego z Urszulką na ręku, przynosi pociechę i stoickie napomnienie „Ludzkie przygody, ludzkie noś”.
Treny Kochanowskiego są wybitnym osiągnięciem twórcy, gdyż:
- po pierwsze stanowią całościowe, zespolone, kunsztowne dzieło,
- po drugie zawierają ogromny ładunek emocji uczuć człowieka dotkniętego nieszczęściem,
- po trzecie – po raz pierwszy w literaturze bohaterem trenu, osobistością szczerze i głęboko opłakiwaną jest dziecko, nie zaś godna, zasłużona osoba, jak wódz wojsk lub polityk. Bohaterką jest Urszulka.
- Oto Tren V, ze słynnym porównaniem homeryckim „jako oliwka mała pod wysokim sadem…”, opisuje jej przedwczesną śmierć,
- Tren VI chwali jej talenty poetyckie,
- w innych trenach poeta wspomina wygląd córki, stroje, charakter.
Z drugiej strony – równie ważnym bohaterem jest sam ojciec – jego cierpienie, refleksja nad życiem, rozterki duchowe, poczucie zagrożenia i samotności, które niejako zapowiadają następną epokę – barok.
Zapamiętaj!
- Treny traktujemy całościowo, jako cykl.
- Treny mają dwoje bohaterów: Urszulkę i jej ojca – poetę.
- Treny są traktatem filozoficznym – konfrontacją dotychczasowej filozofii harmonii z osobistą tragedią.
- Do Trenów nawiązywali późniejsi twórcy. Znany jest wiersz Bolesława Leśmiana pt. Urszulka Kochanowska. Wypowiada się w nim sama Urszulka – najbardziej znana trzyletnia muza naszej poezji. W niebie jest dobrze – bo ma dom urządzony tak jak w Czarnolesie. Czeka jednak na rodziców. To piękny głos poetycki o przywiązaniu człowieka do ziemskich wartości, uczuć i urody życia.
- Liryka funeralna – to liryka żałobna. Możesz spotkać się z pytaniem o przynależne do niej gatunki. Są to oczywiście te pisane na cześć zmarłych osób. Zatem do liryki funeralnej należą tren i elegia.
Zobacz:
Czym są Treny Jana Kochanowskiego?
Treny Jana Kochanowskiego – tematyka i okoliczności powstania
Treny Jana Kochanowskiego – tematyka i okoliczności powstania