Obraz szlachty w Panu Tadeuszu
- Obraz tej warstwy społecznej jest bardzo zróżnicowany – występują tu przedstawiciele:
- arystokracji (Hrabia), zamożnego ziemiaństwa (Soplicowie),
- szlachty sprawującej urzędy (Rejtan, Asesor, Gerwazy),
- szlachty zaściankowej (zaścianek Dobrzyńskich), której styl życia w niczym nie odbiegał od zwykłego, chłopskiego bytowania, poza tym, że szlachcianki pełły w rękawiczkach.
- Mimo wad i licznych przywar portret szlachty zawarty w Panu Tadeuszu jest jednak sielankowy.Trudno znaleźć wśród szeregu świetnie zindywidualizowanych osób postać wyraźnie negatywną, antypatyczną lub odpychającą.
- Na przykład Stolnik Horeszko – niby pyszny, zadufany w sobie magnat, a jednak patriota, wróg zaborcy.
- Podobnie mściwy Gerwazy – okrutny, lecz wierny swojemu panu, także patriota, waleczny i odważny.
- Asesor i Rejent – dwa okazy kłótliwości są w swoich psich afektach sympatyczni i nieszkodliwi.
- Telimena – kokietka z manią petersburską jest oryginalna, kobieca i bawi towarzystwo.
- Dziwak Hrabia – jest także romantykiem z manierą – budzi pobłażliwe współczucie i sympatię.
- W ostatecznym rozrachunku wychodzi na to, że dwie najlepsze postacie: Tadeusz i Zosia, w swojej doskonałości są po prostu najnudniejsze!
- Każda z postaci, mimo przynależności do tej samej kultury i tradycji, została obdarzona rysem indywidualizmu dzięki przypisaniu jej jakiegoś charakterystycznego rekwizytu, gestu czy powiedzonka.
- I tak na przykład Gerwazego rozpoznajemy po zwrocie „mopanku”.
- Hrabiego po białym surducie i dżokejach.
- Podkomorzy używa tabakiery, Jankiel gra na cymbałach,a nieodłącznym rekwizytem Wojskiego jest bawoli róg.
- Świat utworu wypełniają postacie niezwykle barwne, oryginalne. Mimo swoich wad budzą sympatię, sam narrator patrzy na nie z przymrużeniem oka, albowiem świat szlachecki, jaki oglądamy w Panu Tadeuszu, jest światem, który odchodzi, mija wraz ze swoją epoką, dlatego tak często używa autor w utworze słowa „ostatni”
- ostatni klucznik,
- ostatni woźny trybunału,
- ostatni, co tak poloneza wodzi,
- ostatni zajazd na Litwie.
Uwaga!
Mówiąc zaś o szlachcie, trzeba pamiętać, że występuje ona w Panu Tadeuszu jako główny zbiorowy bohater. Umieszczenie w tytule młodego Tadeusza jest zwodnicze. Nie jest on tu pierwszoplanową personą – jest reprezentantem całej szlachty polskiej i dlatego nosi tak mało cech indywidualnych.
Nie jest też szlachta monolitem. Jest wewnętrznie zróżnicowana, podzielona na grupy:
- magnateria (ród Horeszków),
- arystokracja (Hrabia),
- szlachta ziemiańska (Soplicowie),
- szlachta urzędnicza (Asesor, Rejent, Wojski, Gerwazy, Protazy),
- szlachta zaściankowa (Dobrzyńscy).
Uwaga! Obraz szlachty w Panu Tadeuszu można zestawić z jej portretami np. w:
- utworach Wacława Potockiego, np. Pospolite ruszenie
- Powrotem posła Juliana Ursyna Niemcewicza
- Do króla, Żoną modną i Pijaństwem Ignacego Krasickiego oraz jego powieścią Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki
- Pamiątkami Soplicy Henryka Rzewuskiego
- Grobem Agamemnona Juliusza Słowackiego
Zobacz:
Jaki obraz wyłania się z opisu Soplicowa w Panu Tadeuszu?
Pan Tadeusz Adama Mickiewicza jako portret szlachty polskiej.
Gdzie szukać wizerunku szlachty w literaturze po epoce baroku?
Jakie obrazy szlachty polskiej znalazłeś w literaturze polskiego romantyzmu?