Sofokles nawiązuje do mitu Labdakidów. Antygona jest córką Edypa, a siostrą Polinejkesa i Eteoklesa oraz Ismeny. Sofokles umieszcza akcję tragedii w chwili, gdy obaj bracia już nie żyją. Walcząc o władzę, doprowadzili do wojny – Eteokles nie dopełnił umowy i po roku panowania nie odstąpił tronu bratu Polinejkesowi, a Polinejkes, uzyskawszy w królestwie Argos pomoc, napadł na Teby, aby dochodzić swoich praw. Obaj bracia giną, a władzę obejmuje Kreon. Eteoklesa nakazuje pochować jako bohatera, ze wszelkimi honorami. Jeśli chodzi o Polinejkesa – Kreon zakazuje pogrzebu zdrajcy. Tematem tragedii jest czyn Antygony, która przeciwstawia się rozkazowi króla i dokonuje pochówku brata. Kreon jest konsekwentny. Mimo że przestępstwa dokonała narzeczona jego syna – utrzymuje wyrok w mocy i skazuje Antygonę na powolną śmierć w lochu. Finisz tragedii to seria samobójstw: zabija się Antygona, zrozpaczony Hajmon i Eurydike – jego matka, a żona Kreona.
Uwaga! Akcja Antygony oparta jest na konflikcie tragicznym.
Jak do niego doszło?
Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy sięgnąć do historii rodu Labdakidów, albowiem do tego mitu nawiązuje Sofokles w utworze. Oto w Tebach po śmierci króla Edypa rozgorzała walka o tron pomiędzy braćmi Eteoklesem i Polinejkesem. Eteokles nie dotrzymał zawartej wcześniej umowy, po roku sprawowania władzy nie chciał odstąpić tronu Polinejkesowi. Ten sprowadził więc na Teby obce wojska, aby odzyskać koronę. W efekcie obaj bracia zginęli na murach miasta w bratobójczej walce. Władzę objął ich stryj Kreon. Wydał natychmiast rozkaz zakazujący grzebania zwłok Polinejkesa, ponieważ uważał go za zdrajcę. Eteoklesowi nakazał urządzić pogrzeb bohaterski, pochować go z wszelkimi honorami. Jeśli chodzi o Polinejkesa – Kreon zakazuje pogrzebu zdrajcy.
Tematem tragedii jest czyn Antygony, która przeciwstawia się rozkazowi króla i dokonuje pochówku brata. Kreon jest konsekwentny. Mimo że przestępstwa dokonała narzeczona jego syna – utrzymuje wyrok w mocy i skazuje Antygonę na powolną śmierć w lochu. Finisz tragedii to seria samobójstw: zabija się Antygona, zrozpaczony Hajmon i Eurydike – jego matka, a żona Kreona.
Uwaga! Czyn Antygony zarysowuje w tragedii sytuację konfliktu tragicznego.
Spróbuj rozpoznać treść pojęcia tragizm, analizując sytuację Antygony.
Na czym polega tragizm Antygony?
Antygona zostaje postawiona w sytuacji tragicznego wyboru, z góry skazanego na klęskę. Musi rozstrzygnąć, czemu powinna się podporządkować?
- Czy prawu religijnemu, które, od wieków niezmienne, nakazuje grzebanie zmarłych bez względu na ich ziemskie uczynki, a jeśli się tego nie zrobi, dusza zmarłego nie zazna po śmierci spokoju i zemsta może dosięgnąć członków rodziny,
- czy rozkazowi króla, który, karząc w ten sposób zdrajcę, kieruje się przede wszystkim racją stanu?
Każdy z wyborów, jakiego dokona, skończy się dla niej tragicznie:
- jeśli wypełni prawo boskie, poniesie karę ze strony panującego władcy,
- jeśli natomiast podporządkuje się jego rozkazowi, ocali własne życie, ale nie zazna spokoju sumienia obciążona balastem winy za sprzeniewierzenie się religii, targana niepokojem, że duszę jej ukochanego brata nękają surowi i nieprzejednani bogowie.
Na tym polega właśnie tragizm Antygony. Uwikłanie bohaterki w sytuację tragiczną, która nie ma pomyślnego rozwiązania, ukazuje jednocześnie uzależnienie ludzkiego życia od Fatum, od przeznaczenia z góry wyznaczającego człowiekowi jego los. Antygona dokona wyboru zgodnego z własnym sumieniem, pochowa zwłoki brata i poniesie tego konsekwencje – śmierć. Kreon, chociaż odniesie triumf jako władca, zostanie ukarany przez los – straci syna i żonę.
Czy Kreon to także bohater tragiczny?
Tak, gdyż Kreon musiał wybierać pomiędzy działaniem, które nakazywało mu sumienie i uczucia rodzinne, a decyzją konieczną do utrzymania autorytetu władzy.
- Wydając rozkaz królewski zabraniający pochowania Polinejkesa miał na celu dobro społeczne, gdyż uznawał czyn Polinejkesa, który zaatakował Teby, wchodząc w sojusz z królem Adrastosem, za czyn zdrajcy.
- Z drugiej strony, Antygona była członkiem rodu królewskiego i narzeczoną syna Kreona – Hajmona.
- Mając na celu dobro jednostki – tzn. swego syna i Antygony, Kreon mógł cofnąć rozkaz, lecz nadszarpnąłby swój autorytet i mógł zostać posądzony o niesprawiedliwość i kumoterstwo.
- Wybierając zaś dobro społeczne, utrzymanie silnej władzy i interesy państwa, naraził się bogom, bo pogwałcił prawa religijne nakazujące pochować zwłoki zmarłego.
Zobacz: