Na oczy królewny angielskiej
Twe oczy, skąd Kupido na wsze ziemskie kraje, (2)
Córo możnego króla, harde prawa daje, (1)
Nie oczy, lecz pochodnie dwie nielitościwe, (3)
Które palą na popiół serca nieszczęśliwe.
Nie pochodnie, lecz gwiazdy, których jasne zorze (4)
Błagają nagłym wiatrem rozgniewane morze.
Nie gwiazdy, ale słońca, pałające różno, (5)
Których blask śmiertelnemu oku pojąć próżno.
Nie słońca ale nieba, bo swój obrót mają (6)
I swoją śliczną barwą niebu wprzód nie dają.
Nie nieba, ale dziwnej mocy są bogowie, (7)
Przed którymi padają ziemscy monarchowie.
Nie bogowie też zgoła, bo azaż bogowie
Pastwią się tak nad sercy ludzkimi surowie?
Nie nieba: niebo torem jednostajnym chodzi; (8)
Nie słońca: słońce jedno wschodzi i zachodzi;
Nie gwiazdy, bo te tylko w ciemności panują;
Nie pochodnie, bo lada wiatrom nie hołdują.
Lecz się wszytko zamyka w jednym oka słowie:
Pochodnie, gwiazdy, słońca, nieba i bogowie (9)
Na oczy królewny… to utwór zaliczany do nurtu dworskiego, o kunsztownej, eleganckiej budowie.
Nadawca wypowiedzi wyraża tu zachwyt nad oczyma królewny angielskiej – adresatki wiersza. Jednak o porażającej urodzie tych oczu nie dowiadujemy się niczego konkretnego: czy to były duże oczy? Czy zdobiły je długie rzęsy? – tego nie dowiemy się z utworu. Możemy się domyślać, że były to oczy niebieskie (skojarzenie ich z niebem).
- [1] Apostrofa do królewny, adresatki wiersza, „córy możnego króla”.
- [2] Apostrofa do oczu królewny, określonych jako miejsce, skąd Kupido włada światem… Piękne oczy królewny sprawiały więc, że w dziewczynie zakochiwało się wielu mężczyzn. Ale nie wiemy, czy to prawda, czy jedynie piękny dworski komplement.
- [3] Pierwsze zaprzeczenie – nie oczy, lecz palące pochodnie; oczy królewny są więc pełne żaru.
- [4] Drugie zaprzeczenie i gradacja (stopniowanie) – te oczy nie są jednak pochodniami, lecz gwiazdami, które świecą jeszcze jaśniejszym blaskiem.
- [5] Trzecie zaprzeczenie i gradacja: nie gwiazdy, ale słońca.
- [6] Czwarte zaprzeczenie i gradacja: nie słońca, ale nieba.
- [7] Piąte zaprzeczenie i gradacja: nie nieba, lecz bogowie.
- [8] Odwrócenie gradacji poprzez kolejne zaprzeczenia: ani bogowie, ani nieba, słońca, ani gwiazdy, ani też pochodnie – żaden z tych elementów nie jest odpowiedni, by oddać niezwykłe piękno oczu królewny.
- [9] Puenta wiersza, na którą składa się wyliczenie: pochodnie, gwiazdy, słońca, nieba i bogowie zamykają się w jednym słowie – oko (niezwykłej piękności). Mamy tu do czynienia z figurą sumacji.
Ważne pojęcia związane z tym wierszem
- MARINIZM – kierunek w poezji zapoczątkowany i rozwinięty na przełomie XVI i XVII w. we Włoszech. Jego twórcą był włoski poeta Giambattista Marino. Poezja miała zaskakiwać kunsztem, niezwykłością formy, olśniewać i zaskakiwać czytelnika. Wiersz miał przypominać wytworne cacko. W tej poezji pojawiały się wyszukane metafory, błyskotliwe ujęcia tematu. Była to poezja salonowa, której tematy najczęściej były lekkie.
- KONCEPTYZM – kierunek w poezji barokowej, ukształtowany w literaturze hiszpańskiej i włoskiej, oddziałujący na całą Europę, także na Polskę – np. na twórczość Jana Andrzeja Morsztyna i Daniela Naborowskiego. Konceptyzm zakładał olśnienie i zadziwienie czytelnika za pomocą niezwykłego pomysłu, na którym opiera się wiersz. KONCEPT to wyszukany pomysł determinujący budowę utworu. Często wykorzystywane środki to: antyteza, analogia, kontrast, paralelizm, paradoks, oksymoron, a także zaskakująca puenta i gra słów.
Zapamiętaj!
Na oczy królewny angielskiej – ten niezwykle efektowny wiersz to rozbudowany komplement dworski, pochwała pięknych oczu, które od wieków są jednym z najważniejszych elementów kobiecej urody. Oparty jest na figurach gradacji i sumacji. Ponieważ jednak o oczach królewny dowiadujemy się z tego wiersza w gruncie rzeczy niewiele – tylko tyle, że trudno oddać słowami ich blask i piękno, możemy ten wiersz odczytywać bardziej nowocześnie. Nie jako rozbudowany komplement, lecz jako utwór o niewystarczalności języka, jego bezsilności wobec niektórych zjawisk – choćby takich jak uderzająco piękne oczy…
Zobacz:
Daniel Naborowski – Na oczy królewny angielskiej (analiza wiersza)
Dokonaj interpretacji wiersza Daniela Naborowskiego Na oczy królewny angielskiej…