Walka Kapetyngów z Plantagenetami

Z chwilą podboju Anglii przez księcia Normandii – Wilhelma Zdobywcę, stworzyła się we Francji skomplikowana sytuacja. Książę Normandii, będąc lennikiem króla Francji, był mu jednocześnie równy jako król Anglii. Sytuacja stała się dla Kapetyngów (dynastii francuskiej) jeszcze bardziej niebezpieczna, gdy drogą małżeństwa tron angielski wraz z Normandią dostał się feudałom francuskim Plantagenetom, władającym m.in. księstwami Akwitanii i Gaskonii, czyli prawie całą zachodnią Francją, od Kanału La Manche po Pireneje. Ich posiadłości były 8 razy większe od domeny (ziem własnych) Kapetyngów. Odebranie lenn Plantegenetom stało się głównym celem polityki królów Francji. Filip II August (1180-1223), przy poparciu miast francuskich w latach 1202-1214 odebrał królowi Anglii Janowi bez Ziemi Normandię, Andegawenię i hrabstwa północnej Francji. Ziemie te wcielono do domeny królewskiej. Jan próbował je odzyskać przy pomocy cesarza Ottona IV, ale ich wojska zostały rozgromione przez Filipa II Augusta pod Bouvines (czyt. Buwin) w 1214 r.

Zjednoczenie Francji południowej z północną

Kapetyngowie dążyli do podporządkowania sobie południowej Francji – Langwedocji. Była ona lepiej rozwinięta gospodarczo i kulturalnie od północnej Francji. Uległa w starożytności bardziej gruntownej romanizacji, posługiwano się tam językiem różniącym się od tego używanego na północy. Filip II August zorganizował szereg krucjat przeciw szerzącemu się tam ruchowi albigensów, uznanemu przez Kościół za herezję. W ich wyniku (1209-1229) do Francji zostało włączone hrabstwo Tuluzy. Resztę Langwedocji wcielił do posiadłości Kapetyngów w 1250 r. Ludwik IX Święty (1226-1270).
Do ostatecznego zjednoczenia ziem francuskich doszło w wyniku wojny stuletniej (1337–1435) z Anglią.

Centralizacja państwa

W miarę rozrastania się domeny królów francuskich, w ich otoczeniu pojawili się legiści – znawcy prawa, nie tylko obowiązującego, ale przede wszystkim prawa rzymskiego. Wysnuli oni z prawa rzymskiego teorię suwerenności monarchii francuskiej. Znaczyło to, że z jednej strony król francuski nie podlega żadnej władzy obcej, z drugiej nikt wewnątrz państwa nie może uszczuplać władzy królewskiej. Konsekwencją tego było podporządkowanie całej ludności państwa rozkazom królewskim. Filip II August i Ludwik IX przeprowadzili centralizację państwa. Na czele poszczególnych prowincji postawili urzędników królewskich, wywodzących się spośród legistów. Urzędnicy byli powoływani i odwoływani przez króla.

Społeczeństwo stanowe we Francji

Przezwyciężenie rozdrobnienia feudalnego i zburzenie hierarchii lennej doprowadziło do nowej organizacji społeczeństwa francuskiego. Dzieliło się ono na stany, różniące się między sobą uprawnieniami i funkcją społeczną. W obrębie stanu jego członkowie podlegali tym samym prawom i posiadali takie same przywileje.

  • Stanem pierwszym było duchowieństwo, podlegające sądom kościelnym i wolne od podatków.
  • Stan drugi to szlachta, w której skład weszli świeccy feudałowie. Przynależność do tego stanu była dziedziczna.
  • Stan trzeci stanowili mieszczanie i chłopi.

Stany Generalne

W 1302 r. z inicjatywy Filipa Pięknego zwołano Stany Generalne. Było to zgromadzenie przedstawicieli wszystkich trzech stanów. Stany Generalne stały się w ustroju monarchii francuskiej stałą instytucją, którą królowie zwoływali, by uzyskać od niej zgodę na nowe podatki. W ten sposób stany wpływały na kierunek polityki państwa. Francja, jako scentralizowane państwo, w którym król dzielił władzę z reprezentacją stanów. stała się w XIV w. monarchią stanową.

Datownik

1180-1223 – panowanie Filipa I I Augusta 1214 – bitwa pod Bouvines
1226-1270 – panowanie Ludwika IX Świętego
1302 – zwołanie pierwszych Stanów Generalnych
1337-1453 – wojna stuletnia z Anglią