Zabór pruski

Tym razem najaktywniej w rytm europejskiej burzy politycznej, jaką była Wiosna Ludów, włączyły się w 1848 roku ziemie zaboru pruskiego, wyniszczone represjami i do tej pory omijane raczej przez powstania narodowe.

  • 20 marca 1848 r. powstał w Poznaniu Komitet Narodowy, w skład którego wchodzili: Gustaw Potworowski, Maciej Mielżyński, Walenty Stefański, Paweł Andrzejewski, Jan Palacz (dwaj ostatni to przedstawiciele ludu). Pojawiły się postulaty spolszczenia administracji i wprowadzenia autonomii. Ruch rozszerzył się na prowincję, sięgając aż po ziemię chełmińską. Utworzono oddziały zbrojne, na czele których stanął uwolniony z pruskiego więzienia Ludwik Mierosławski.
  • Początkowo rząd berliński tolerował poczynania Polaków. Kiedy porażką zakończyła się pojednawcza misja przyjaznego Polakom generała Willisena do Wielkopolski skierowane zostały wojska. Doszło do krótkich walk. Najgłośniejsze epizody to przegrana pod Książem oraz zwycięskie potyczki pod Miłosławiem i Sokołowem. 9 maja polskie oddziały złożyły broń.
  • Represje pruskie nie były nadzwyczaj surowe z racji ciągle niepewnej sytuacji politycznej w państwie (napięta sytuacja w Rosji). Polacy wzięli udział w kampanii wyborczej do parlamentu, wystawiając swoich kandydatów. Powstała też Liga Polska (Karol Libelt, August Cieszkowski).

Uwaga
Wiosna Ludów w Poznańskiem to przykład tego, jak wielkie znaczenie miały reformy na wsi. Chłopi, w większości uwolnieni od pańszczyzny i uwłaszczeni, masowo przyłączali się do ruchu narodowowyzwoleńczego.

Zabór austriacki

W Galicji, po wypadkach wiedeńskich, 17 i 18 marca we Lwowie i w Krakowie odbyły się manifestacje, podczas których zawiązały się Komitety Narodowe. Radykalizm osłabiała pamięć o krwawej rabacji oraz potęgujący się konflikt z Ukraińcami, podgrzewany przez austriackie władze. Domagano się autonomii, chociaż wśród postulatów w petycji do cesarza pojawiły się i postulaty odbudowy państwa polskiego.

  • Rozpoczęła się walka o rząd chłopskich dusz. Planowane przez szlachtę uwłaszczenie uprzedził gubernator Stadion, wprowadzając w życie 22 kwietnia 1848 r. dekret uwłaszczeniowy.
  • W końcu kwietnia Austriacy rozwiązali komitet krakowski, a w październiku – lwowski.

Polacy bardzo aktywnie włączyli się w ruch rewolucyjny w Europie. Walczyli we Włoszech, Niemczech, Francji i na Węgrzech. Nie bez znaczenia jest także fakt, że po raz pierwszy przeprowadzono, wprawdzie na razie tylko w Galicji, reformę uwłaszczeniową. Nowością, i to ze wszech miar pozytywną, stał się liczny udział chłopów w polskim ruchu wolnościowym w Wielkopolsce.

Podsumowanie

Wiek XVIII i I połowa XIX w. to okres burzliwych przemian, zarówno na świecie, jak i w Polsce. Powstają nowe kraje – Stany Zjednoczone Ameryki, tworzy się nowy porządek społeczny. Rewolucja goni rewolucję. Stary ład, reprezentowany przez kongres wiedeński, ściera się z nowym, którego przejawem jest Wiosna Ludów. Przez Europę przetacza się fala wojen – najpierw napoleońskich, potem narodowowyzwoleńczych. Także Polska, która w wyniku zaborczej polityki sąsiadów utraciła swoją niepodległość i znikła z map świata, podejmuje pierwsze próby wyzwoleńcze, które nie przynoszą jednak jeszcze większych rezultatów. Ale dzięki tym narodowym zrywom świat przekonał się, że Polacy nie złożyli broni.