Geneza

  • Odmienne drogi rozwoju gospodarczo-społecznego na Południu i Północy Stanów Zjednoczonych.
    • Zurbanizowana Północ rozwijała się szybko, stosunki społeczno-ekonomiczne układały się na gruncie klasycznego liberalnego kapitalizmu, gdzie praca była towarem, rolnictwo zaś oparte było na tradycyjnych gospodarstwach farmerskich.
    • Rolnicze Południe gospodarkę opierało na wielkich monokulturach bawełnianych i pszenicznych, uprawianych na gigantycznych plantacjach, gdzie siłą roboczą byli niewolnicy (przestarzałe struktury, brak mechanizacji wymagały olbrzymiego nakładu taniej pracy).
  • Związana z powyższymi sprzecznościami kwestia ceł – Północ gotowa była je wprowadzić dla ochrony swych wyrobów głównie przed towarami brytyjskimi, Południe zaś przeciwstawiało się im z obawy przed wprowadzeniem ceł na bawełnę wysyłaną do Anglii.
  • Kwestia niewolnictwa, legalnego na Południu, na Północy zgodnie potępianego. Spory dotyczyły tego, jaki charakter mają mieć nowe stany (niewolniczy czy wolny) oraz spraw incydentalnych, takich jak działalność Johna Browna (wojowniczego abolicjonisty, czyli przeciwnika niewolnictwa) czy wyrok w kwestii Dreda Scotta – zbiegłego na Północ eksniewolnika. Decyzją sądu Dred Scott został przywrócony do stanu niewoli. Oliwy do ognia dolało też powstanie Turnera (przywódca zbuntowanych niewolników) i wydanie Chaty wuja Toma (powieści o wydźwięku antyniewolniczym).
  • Wybór prezydenta, republikanina Abrahama Lincolna (1860), przeciwnika niewolnictwa – znienawidzonego na Południu zdominowanym przez demokratów.
  • Różnice zdań między Północą a Południem co do stosunków między władzą federalną a stanami. Południowcy dążyli do luźniejszych związków.

 

Przebieg

Elekcja Lincolna uruchomiła nieuchronny proces. Poszczególne stany opanowane przez demokratycznych ekstremistów kolejno ogłaszały secesję – w sumie było ich 11.

  • Utworzyły wkrótce, w lutym 1861 roku, państwo – Konfederację Stanów Ameryki (Confederate States of America) i wybrały na swego prezydenta Jeffersona Davisa.
  • W kwietniu 1861 roku południowcy zaatakowali Fort Sumter, bastion wojsk unijnych na terenie objętym secesją, czyli wystąpieniem z Unii. Działania wojenne przebiegały ze zmiennym szczęściem. Jako że spora część kadry oficerskiej wywodziła się z Południa, odnosiło ono początkowo pewne sukcesy, zanim Północ (Unia) nie doczekała się własnych wodzów. Na dłuższą metę konfederaci nie mieli większych szans. Północ przystąpiła do morskiej blokady Południa, co było wręcz zabójcze dla ekonomiki konfederatów, skazanych niemal na eksport. Stosunek sił również był niekorzystny. Uprzemysłowione, ludne stany północne, powoli acz systematycznie przestawiały się gospodarczo na tory wojny, która przybierała charakter totalny.
  • W 1863 roku dokonał się militarny przełom – wojska Unii odniosły sukces pod Gettysburgiem (lipiec 1863), a następnie zadawały konfederatom kolejne militarne ciosy pod Vicksburgiem, Chickamagua, Chattanooga, Atlantą oraz w dolinie Shanandoah.
  • 9 kwietnia 1865 roku głównodowodzący sił Południa, generał Lee, złożył broń pod Appomatox. Ostatnie punkty oporu padły w maju.

 

Skutki

  • Największe straty, jakie Stany poniosły w swej historii – około 750 tysięcy ofiar śmiertelnych.
  • Spustoszenie i ubezwłasnowolnienie Południa.
  • Faktyczne zjednoczenie państwa i narodu, zakończenie procesu rozpoczętego wojną o niepodległość.
  • Gwałtowny rozwój gospodarczy i zdobycie pozycji czołowej potęgi przemysłowej świata na przełomie stuleci (przesłanki ku zdobyciu przez USA rangi światowego mocarstwa).
  • Zniesienie niewolnictwa.
  • Koniec podboju Dzikiego Zachodu.

 

Zapamiętaj

  • abolicja – ustawa o wyzwoleniu niewolników uchwalona przez Kongres USA jeszcze w 1862 r., wprowadzona w życie od 1.01.1863 r.
  • ustawa o domostwach – ustawa uchwalona przez Kongres w okresie wojny secesyjnej, dająca za niewielką odpłatnością ziemie na zachodzie stanów, dla ochotników do armii Unii, czyli Północy
  • konfederaci – umowna nazwa południowców podczas wojny secesyjnej
  • jankesi – umowna nazwa zwolenników Północy czyli Unii podczas wojny secesyjnej
  • rekonstrukcja – faktyczna okupacja pokonanego Południa przez 12 lat po zakończeniu wojny secesyjnej, oficjalnie w celu przywrócenia tam porządku i pacyfikacji, stałą się okazją do wielu nadużyć
  • Ku Klux Klan – tajna początkowo organizacja południowców skierowana przeciwko równouprawnieniu Murzynów i porządkom wprowadzonym przez zwycięską Północ, założona w 1866 r.