Od września 1814 r. do czerwca 1815 r. obradował w Wiedniu kongres pokojowy, mający na celu ustalić nową organizację Europy. Przybyli nań prawie wszyscy władcy europejscy i liczni dyplomaci. Decydującą rolę odgrywały jednak Rosja, Prusy, Austria, Anglia i Francja. Pokój miał być oparty na przekreśleniu zmian, które wprowadziła rewolucja francuska. Wykorzystano w tym celu zasady legitymizmu i równowagi europejskiej.

  • Legitymizm opierał się na teorii nienaruszalności praw dynastii. Uznano za bezprawne wszelkie wystąpienia poddanych przeciwko panującym. Wszyscy dawni władcy mieli powrócić na trony.
  • Zasada równowagi europejskiej zakładała, że żadne państwo nie powinno mieć przewagi w Europie.
    Na tych dwóch zasadach oparto dzieło odtworzenia restauracji – przywrócenia dawnego porządku.

Święte Przymierze

Na straży nienaruszalności postanowień kongresu stanął specjalny związek między Rosją, Austrią i Prusami, zwany Świętym Przymierzem. Jego uczestnicy zobowiązali się okazywać sobie pomoc zarówno przeciw wszystkim naruszającym ustalenia Kongresu, jak i zakładającym porządek wewnętrzny. Przystąpiły do niego księstwa niemieckie i kilka większych państw europejskich.

Sprawa polska na kongresie

Aleksander I w podporządkowaniu ziem polskich widział drogę do wzmocnienia swej pozycji w Europie. Pragnął utrzymać całe terytorium Księstwa Warszawskiego, w zamian „dając” Prusom Saksonię. Spotkało się to z oporem Anglii, Austrii i Francji. Ostatecznie

  • z większości Księstwa utworzono Królestwo Polskie pod berłem cara, czyli pozostające w unii personalnej z Rosją;
  • z okolic Krakowa utworzono Rzeczpospolitą Krakowską – wolne miasto pozostające pod opieką trzech zaborców;
  • resztę Księstwa Warszawskiego wcielono do Prus;
  • z Wielkopolski utworzono Wielkie Księstwo Poznańskie korzystające z formalnej autonomii (namiestnik, własne godło, sejm prowincjonalny z głosem doradczym wobec administracji pruskiej).

Sprawa niemiecka
Kongres nie spełnił również nadziei Niemców na zjednoczenie. Utworzono jedynie Związek Niemiecki, składający się z 39 państw, pozostający pod formalnym przewodnictwem cesarza austriackiego.

Sprawa włoska
Nie doszło również do zjednoczenia Włoch. W dalszym ciągu istniało kilka państw na terenie Italii, przy czym Lombardia i Wenecja zostały włączone do Austrii.

Nie licząc się z dążeniami narodów do samodzielności utworzono również Królestwo Niderlandów z połączenia protestanckiej Holandii i katolickiej Belgii. Norwegię połączono ze Szwecją.