Część I

W średniowieczu wielkim powodzeniem cieszyła się poetycka historia o tragicznych kochankach Tristanie i Izoldzie i o ich wielkiej miłości. Dziś – proponujemy przeczytanie tego fragmentu starofrancuskiego romansu.

Dzieje Tristana i Izoldy

Zrazu Tristan umiał przekonać ludzi z Weisefortu, że on i jego towarzysze to kupcy z Anglii, przybyli tu, aby handlować spokojnie. Ale gdy ci osobliwi kupcy trawili dzień na grze w warcaby i szachy (…), uląkł się, iż go przejrzą, i nie wiedział, jak zacząć swe poselstwo.
Aliści jednego dnia o świcie usłyszał głos tak przeraźliwy, iż można było mniemać, że to głos samego czarta. Nigdy nie słyszał żadnego zwierzęcia, aby skowyczało w ten sposób, tak straszliwy i dziwny. Zagadnął kobietę jakąś, która przechodziła koło portu. Powiedzcie mi, pani – rzekł – skąd pochodzi głos, który oto słyszę? Nie ukrywajcie mi prawdy! – Panie, powiem bez kłamstwa. Pochodzi od bydlęcia srogiego, najszpetniejszego, jakie było kiedy na świecie. Każdego dnia wypełza z jamy i sadowi się u bram miasta. Nikt nie może tamtędy wyjść, nikt nie może wejść, póki nie wydadzą smokowi młodej dziewczyny; a kiedy ją już ma w pazurach, pożera ją śpieszniej, niżbyście zdołali odmówić jedną ojczenaszkę. – Pani – rzekł Tristan – nie dworujcie sobie ze mnie, ale powiedzcie, czy byłoby możliwe człowiekowi urodzonemu z niewiasty zabić go w bitwie? Zaiste, piękny, słodki panie, nie wiem: tyle wiem, iż dwudziestu doświadczonych rycerzy próbowało już tej przygody, król Irlandii bowiem obwieścił głosem herolda, iż da swą córkę, Izoldę Jasnowłosą, temu, kto zgładzi potwora; ale potwór wszystkich pożarł. Tristan pożegnał kobietę i wrócił na statek. Uzbroił się po kryjomu; i piękny to byłby zaiste widok patrzeć, jak z kupieckiego okrętu wynurza się tak cenny rumak bojowy i tak pyszny rycerz.

Potwór zbliżał się. Miał spiczastą głowę, czerwone oczy płonące jak rozżarzone węgle, dwa rogi na czole, długie i kosmate uszy, pazury lwa, ogon węża, ciało pokryte łuską jak u gryfa. Tristan spiął rumaka z taką siłą, że, mimo iż zjeżony strachem, skoczył jednak ku potworowi. Lanca Tristana uderzyła o łuskę i rozprysła się w kawałki. Natychmiast rycerz dobywa miecza, wznosi go i opuszcza na głowę smoka: ale nawet nie naruszył skóry. Wszelako potwór uczuł cios; wyciąga pazury ku pawęży, zatapia je i zrywa tarcz z rzemieni. Z odsłoniętą piersią Tristan godzi weń jeszcze raz mieczem i uderza w bok tak gwałtownym ciosem, że aż powietrze zagrzmiało. Na próżno – nie może go zranić. Wówczas smok wyzionął przez nozdrza podwójny strumień zatrutych płomieni: zbroja Tristana czernieje niby węgiel zetlały, koń wali się i kona. Ale w tejże chwili, skoczywszy na nogi, Tristan zatapia hartowną klingę w paszczy potwora, stal przechodzi na wskroś i przecina serce na dwoje. Smok wydaje po raz ostatni straszliwy krzyk i umiera.

 

1. Która informacja odnosi się do powyższego tekstu? (1 pkt)
A. narracja jest przykładem charakterystyki bezpośredniej bohatera
B. narrator występuje w trzeciej osobie
C. opowieść zawiera wiele wątków
D. we fragmencie występują elementy liryczne

2. Który z podanych utworów zawiera motywy charakterystyczne dla przedstawionego fragmentu? (1 pkt)
A. „Kwiat paproci”
B. „Legenda żeglarska”
C. „O tym, jak krawiec pan Niteczka został królem”
D. „Świtezianka”
E. „Legenda o smoku wawelskim”

3. Ile ciosów musiał zadać bohater, by zabić smoka? (1 pkt)
A. jeden
B. dwa
C. trzy
D. cztery
E. bardzo wiele

4. Informację o miejscowości, w której znajdował się wówczas Tristan, znaleźć można we fragmencie: (1 pkt)
A. „jego towarzysze to kupcy z Anglii”
B. „zagadnął kobietę jakąś, która przechodziła koło portu”
C. „król Irlandii obwieścił głosem herolda”
D. „Tristan umiał przekonać ludzi z Weisefortu, że on i jego towarzysze (…) przybyli tu, by…”
E. „Tristan pożegnał kobietę i wrócił na statek”

5. Przedstawiona w analizowanym tekście sytuacja ukazuje Tristana jako człowieka: (1 pkt)
A. mężnego, dzielnego, walecznego
B. tchórzliwego, pełnego obaw, niepewnego
C. zawadiackiego, skorego do zaczepek, aroganckiego
D. okrutnego, bestialskiego, wyrafinowanego

6. Galeria postaci reprezentujących w literaturze stan rycerski jest bardzo liczna, poznałeś już wielu bohaterów – rycerzy. Wymień 6 najważniejszych cech, charakteryzujących dla prawdziwego rycerza średniowiecznego: (6 pkt)
7. Co najłatwiej wykonać na podstawie fragmentu: (1 pkt)
A. opis portu, do którego zawitał Tristan
B. charakterystykę bohatera
C. opis wydarzenia (zabicie smoka)
D. rozprawkę na temat: „Dlaczego Tristan zabił smoka?”

8. Która z informacji odnosi się do „Potopu” H. Sienkiewicza? (1 pkt)
A. Powieść przedstawia obraz życia polskiej społeczności w czasach Jagiełły, jej zmagań z wrogim zakonem krzyżackim.
B. Powieść obejmuje lata najazdu szwedzkiego na Polskę w połowie XVII wieku.
C. Epopeja przenosi czytelnika na Litwę, w epokę napoleońską, a jej akcja rozgrywa się we dworze Sopliców i na zamku Horeszków.

9. Które z wymienionych poniżej postaci istniały w historii naprawdę, a które są fikcyjne? Prawidłową odpowiedź zaznacz w odpowiedniej kratce. (8 pkt)

10. Co oznaczają podane archaizmy? Spróbuj dopisać do nich współczesne odpowiedniki. (4 pkt)
A. grabież
B. pożoga
C. sakwa
D. hajdawery

11. Co oznaczają wyrażenia: śpiący rycerze i błędni rycerze? (2 pkt)

12. Przeczytaj fragment „Krzyżaków” H. Sienkiewicza, w którym Zbyszko z Bogdańca składa przysięgę Danusi, a następnie dokonaj jego parafrazy na język współczesny tak, by zrozumiał go każdy uczeń klasy ósmej. Dla ułatwienia zapoznaj się z objaśnieniami trudniejszych archaizmów, które zamieszczamy pod tekstem. (8 pkt)

„Ślubuję jej, iże stanąwszy w Krakowie powieszę pawęż na gospodzie, a na niej kartę, którą mi uczony kleryk foremnie napisze, jako panna Jurandówna najurodziwsza jest i najcnotliwsza między pannami, które we wszystkich królestwach bydlą. A kto by temu się przeciwił, z tym będę się potykał póty, póki sam nie zginę albo on nie zginie – chybaby w niewolę radziej poszedł. (…) A potem – uznawszy od pana Mikołaja z Długolasu, jako mać panny Jurandówny za przyczyną Niemca z pawim grzebieniem na hełmie ostatni dech puściła, ślubuję kilka takich pawich czubów ze łbów niemieckich zedrzeć i pod nogi mojej pani położyć.”
Wyrazy:

  • stanąwszy – zatrzymawszy się (po przyjeździe)
  • gospoda – dawniej karczma, dom zajezdny, ale także: mieszkanie, stancja, kwatera przeznaczona na krótki pobyt
  • kleryk – uczeń katolickiego seminarium duchownego,
  • kler – ogół duchowieństwa
  • urodziwa – wyróżniająca się urodą, dorodna, piękna
  • pawęż – długa i szeroka tarcza drewniana, obita skórą
  • uczony – człowiek mądry, wykształcony
  • foremny – mający właściwy, prawidłowy kształt, regularny, kształtny, zgrabny, ładny, piękny
  • cnotliwa – postępująca zgodnie z przyjętymi zasadami
  • bydlić – żyć, mieszkać, przebywać
  • radziej – prędzej, lepiej, bardziej, chyba
  • mać – matka
  • ślubować – składać uroczyste przyrzeczenie, obiecywać

13. Zwrot „zachować się po rycersku” oznacza: (1 pkt)
A. zachować się wobec kogoś w sposób prawy, szlachetny
B. zgodzić się z kimś w ważnej sprawie
C. zachowywać dawne zwyczaje, ubierać się jak rycerz
D. wszcząć bójkę, zaczepić kogoś

 

Część II

14. Połącz podane części wyrazów z grupy A z odpowiednimi częściami wyrazów z grupy B tak, by powstały wyrazy złożone. Tam, gdzie to konieczne, dodaj odpowiedni wrostek (o, i lub y). W każdym przypadku określ rodzaj wyrazu złożonego (złożenie, zrost czy zestawienie). (11 pkt)

Grupa A dodaj wrostek Grupa B

cudz dąb
pięta stok
wyrw noc
koni ziemiec
Biały pióro
Wielka Achillesa
praw krad
wieczne pisarz
panna skrzydłowy
wir młoda
bajk płat

15. Uzupełnij wykres, wstawiając litery w puste miejsca. (10 pkt)

16. Utwórz rzeczowniki o podanych znaczeniach i zapisz je, oddzielając podstawy słowotwórcze od formantów: (4 pkt)
Wzór: kiszka pasztetowa – pasztet-ówka
A. człowiek okrutny ……………………………….
B. łódź motorowa ………………………………
C. szkoła wieczorowa ………………………..
D. człowiek zarozumiały ………………………..

17. Pojęcia, dotyczące kultury, literatury, filozofii wpisz w odpowiednie kratki. Rozwiązanie (hasło) czytane poziomo po kolei od góry – wpisz w miejsce wykropkowane. (10 pkt)


Poziomo:
1. Nauka o pochodzeniu wyrazów
4. Poprawianie błędów, usuwanie usterek
6. Los, przeznaczenie
7. Żałobny utwór, np. „….o chłopcu polskim”
9. Opowieść o powstaniu świata, o bogach i herosach
10. Teoria i sztuka przemawiania, krasomówstwo

Pionowo:
1. Filozofia szczęśliwego życia, stworzona przez Epikura
2. Dłuższa wypowiedź jednej osoby
3. Słownictwo, zasób wyrazów
5. Pracownik muzeum, archiwum lub biblioteki
8. Odwrócenie szyku wyrazów w zdaniu

Hasło:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

18. Który z podanych związków frazeologicznych jest wyrażeniem? (1 pkt)
a. dolewać oliwy do ognia
b. o rzut kamieniem
c. Gdyby kózka nie skakała, to by nóżki nie złamała.

19. Które z podanych zestawień charakteryzuje rymy okalające? (1 pkt)
abba aabb abab abcd
A B C D

20. Do jakiej kategorii zaliczysz każdy skrót? (6 pkt)

WSPS PCK GOPR

CPLiA PKO
ZUS

21. Zdanie: „Znajdowały się tu osobiste pamiątki poety, jak miniatura portretu Maryli Wereszczakówny” jest: (1 pkt)
A. napisane poprawnie
B. napisane błędnie, powinno być: „(…) jak miniatura przedstawiająca Marylę”.
C. napisane błędnie, powinno być: „osobiste pamiątki poety, a wśród nich miniatura portretu Maryli…”.
D. napisane błędnie, a możliwości poprawy są dwie: albo: „jak miniatura, przedstawiająca Marylę”, albo: „jak portret Maryli”.

22. Dlaczego może nas razić (i śmieszyć) fragment piosenki: (1 pkt)
„Tyś pchła, tyś pchła / mnie do miłości tej”?

23. Przepisz podany tekst, zastępując wyrazy obce rodzimymi o tym samym znaczeniu. (8 pkt)
W naszej klasie gros uczniów przejawia ewidentne talenty aktorskie, a niektórzy permanentnie urządzają na lekcjach spektakle. Widać to szczególnie na matematyce, kiedy usiłują niwelować mankamenty wiedzy potokiem słów. Z zapałem dyskutują z nauczycielem na temat trudności, które nie pozwalają im na uzyskanie optymalnych wyników w nauce. Uważają, że są przemęczeni i przydałaby się im kuracja w domowych pieleszach. Dodają też, że ich absencja nie wpłynie źle na oceny z matematyki.

24. Uzupełnij, wstawiając brakujące litery: (5p.)
k…tałt; pł…tno; pró…niak; wr…bel; po…ądny.

 

Odpowiedzi

1. B. narrator występuje w trzeciej osobie
Celem narratora z pewnością nie będzie charakterystyka bezpośrednia. Przypomnijmy, że polega ona na bezpośrednim opisywaniu wyglądu postaci, sposobu jej zachowania. Tu zaś narrator opowiada o przygodzie dzielnego rycerza Tristana. Jeśli pokazuje nam charakter bohatera, to jedynie w sposób pośredni (charakterystyka pośrednia – przez czyny i wydarzenia). To opowieść jednowątkowa i nie występują w niej elementy liryczne.

2. E. „Legenda o smoku wawelskim”
Same tytuły podpowiadają odpowiedź, choć przydałaby się znajomość treści wyżej wymienionych tytułów legend i ballady „Świtezianka” (o niej zapomnieć po prostu nie można). Krakowska legenda o smoku wawelskim i warszawska o Bazyliszku – mają coś wspólnego z opowieścią o walce Tristana ze smokiem. W obu występuje główny bohater – przerażający potwór, który dyszy nienawiścią do wszystkiego, co żywe. W obu pojawiają się też dzielni młodzieńcy, którzy zwyciężają potwora.

3. D. cztery
Matematyka?! Niekoniecznie, bowiem polecenie wymaga przede wszystkim, spostrzegawczości i uważnego czytania ze zrozumieniem. A z owego śledzenia tekstu wynika, że Tristan musiał zadać aż cztery poważne ciosy, by zwyciężyć.

4. D. „Tristan umiał przekonać ludzi z Weisefortu…”
Znów konieczne jest dokładne analizowanie fragmentu wstępnego, a wynika z niego, że: Tristan i jego towarzysze (kupcy) przypłynęli z Anglii do portu w Irlandii (tę informację przekazują cytaty A, B, C, E). Dobra odpowiedź kryje się w punkcie D, bowiem tylko tu dowiadujemy się, że Tristan przebywa w Weisefort. Nietrudno o pomyłkę, prawda? Podobne polecenie (dotyczące miejsca pobytu Robinsona) znalazło się w kuratoryjnym „Teście osiągnięć ucznia” (pisanym w szkołach). Tam wybór odpowiedzi był trudniejszy. Najważniejsza okazuje się więc umiejętność koncentracji na podanym tekście.

5. A. mężnego, walecznego, dzielnego
Zadanie łatwe i przyjemne dla tych, którzy znają tekst. Nietrudno wydedukować, że Tristan to młodzieniec mężny i dzielny (to cechy każdego prawdziwego rycerza). Nie możemy posądzać go o okrucieństwo (okrutny jest smok) ani tchórzostwo. Zauważ, że Tristan zachowuje się w sposób kulturalny, widać, że jest obyty w świecie (świadczy o tym, m.in. rozmowa z niewiastą w porcie).

6. A. patriotyzm, wierność królowi i ojczyźnie
B. honor, przestrzeganie rycerskiego kodeksu
C. dążenie do zdobycia uznania, sławy
D. męstwo, tężyzna fizyczna (znajomość rycerskiego rzemiosła)
E. eleganckie zachowanie wobec kobiet, przestrzeganie etykiety dworskiej
To tylko niektóre ważne cechy rycerza, moglibyśmy jeszcze wymieniać, np. wiarę, przywiązanie do ziemi, która była podstawą materialnego istnienia rodów. Szlachta rycerska odznaczała się wielką szlachetnością myśli, czynów, była wrażliwa na krzywdę, miłowała prawdę. Ktoś powie – niemożliwe! To obrazek idealny! Faktycznie, ale czasem lepiej idealizować rzeczywistość niż narzekać, że wszyscy są „odrażający, brudni, źli”. Warto też być rycerzem na co dzień, w szkole, co nie wymaga od nas zbyt wiele starań. Wystarczy mówić: „proszę, przepraszam, dziękuję”, zachować się kulturalnie wobec koleżanki na zabawie, wyjść na spacer z psem. W XXI wieku nikt już nie wymaga od nas staczania pojedynków na śmierć i życie w imię honoru. Trzeba tylko być „w porządku”. I tak trzymać!

7. C. opis wydarzenia (zabicie smoka)
Mamy tu do czynienia z fabularną opowieścią o wydarzeniu. Narrator nie mówi czytelnikom, jak wyglądał irlandzki port. Można oczywiście napisać charakterystykę Tristana, ale najłatwiej – opisać wydarzenie. Rozprawka na temat: „Dlaczego Tristan zabił smoka”? sprowadziłaby się zaledwie do jednego argumentu: „ponieważ smok był groźnym potworem, który pożerał ludzi”.

8. B. powieść obejmuje lata najazdu szwedzkiego na Polskę w połowie XVII wieku
Zadanie wymaga ogólnej wiedzy na temat szkolnych lektur. Informacja (A) – odnosi się do powieści historycznej „Krzyżacy”, a (C) – do „Pana Tadeusza”. Przypominam, że znajomość treści wyżej wymienionych tytułów jest do egzaminu koniecznie (!) potrzebna, nie powinniśmy więc poprzestawać na obejrzeniu ich na wideo (warto najpierw przeczytać, a dopiero potem obejrzeć, inna kolejność nieco spłyca nasz odbiór dzieła).
9.

Henryk Sienkiewicz pomysły czerpał bardzo często z historycznych źródeł, archiwów, pamiętników. W powieściach znajdziemy wiele postaci autentycznych, które żyły i działały naprawdę, np. król Jagiełło, Jan Kazimierz, a nawet ksiądz Augustyn Kordecki. O tym ostatnim Sienkiewicz dowiedział się z pamiętnika, w którym Kordecki, przeor klasztoru w Częstochowie, opisuje obronę Jasnej Góry przed najazdem szwedzkim. Utwór zapoczątkował legendę o obronie klasztoru.
10.
A. grabież – rabunek, bezprawne zabranie cudzej własności,
B. pożoga – wielki pożar,
C. sakwa – torba podróżna, woreczek na pieniądze,
D. hajdawery – szerokie, bufiaste spodnie.
Archaizmy to wyrazy dawne, które powoli wychodzą z użycia. Zastępujemy je nowymi. Proces odchodzenia wyrazów „na emeryturę” przebiega zazwyczaj powoli, np. obecnie jeszcze mówimy o „grabieży” czy „pożodze”, ale częściej o kradzieży i pożarze.
11.
Śpiący rycerze – to, według legendy, zaklęci rycerze, śpiący w jaskiniach górskich i podziemnych grotach. Mają w odpowiednim momencie obudzić się, by walczyć za wiarę i wolność. Sam termin pochodzi od „Legendy o śpiących rycerzach”, szeroko rozpowszechnionej w Europie Zachodniej. Natomiast żartobliwe określenie „śpiącego rycerza”, które podaje „Słownik frazeologiczny”, to: „ślamazara i ospaluch”.
A błędni rycerze? Don Kichot, który walczył z …wiatrakami był właśnie błędnym rycerzem, średniowiecznym wędrowcem, poszukującym niezwykłych przygód. Czasem błędny rycerz wyruszał, by bronić uciśnionych albo damy swego serca.
12.
„Przyrzekam jej, że po przyjeździe do Krakowa powieszę na drzwiach gospody (karczmy, zajazdu) tarczę, a na niej kartkę, którą mi napisze wykształcony kleryk (duchowny, uczeń seminarium). Napiszę, że panna Danuta Jurandówna jest najpiękniejszą i najszlachetniejszą ze wszystkich panien, które żyją na świecie. Z tym, kto by się temu sprzeciwiał, będę walczył, dopóki albo ja sam nie zginę, albo on nie zginie. Potem, dowiedziawszy się od pana Mikołaja z Długolasu (dziś pewnie Długoleśnego), że przyczyną śmierci matki panny Jurandówny był Niemiec z pawim piórem (grzebieniem) na hełmie, obiecuję zedrzeć Niemcom z głów kilka takich pawich piór i złożyć je u nóg mojej pani.”
To było naprawdę trudne zadanie!!! Jeśli wykonałeś je poprawnie, masz powód do dumy! W trudnych przypadkach zawsze posłuż się specjalistycznym słownikiem, wszelkie pomoce odnajdziesz – w czytelniach naukowych, a niektóre na pewno są dostępne w szkolnej bibliotece.
13.
A. zachować się wobec kogoś w sposób prawy, szlachetny
Kolej na frazeologię. Zadanie nie jest trudne dla tych, którzy wiedzą cokolwiek na temat obyczajów rycerskich. Rycerz – to człowiek honoru, młodzieniec dbający o dobrą sławę. Podobno „najsłynniejszym między słynnymi” był Zawisza Czarny herbu Sulima z Garbowa. Uważano go za „zwierciadło cnót”, a jedno słowo nagany lub pochwały z jego ust, szybko rozchodziło się między rycerstwem Polski, Czech, Węgier i mogło stanowić o złej lub dobrej sławie rycerza. Warto dziś nie tylko przywoływać te piękne, szlachetne wzorce postępowania, ale także je naśladować.
14.

  • cudzoziemiec – złożenie
  • pięta Achillesa – zestawienie
  • wyrwidąb – złożenie
  • koniokrad – złożenie,
  • Białystok – zrost,
  • prawoskrzydłowy – złożenie,
  • Wielkanoc – zrost,
  • panna młoda – zestawienie,
  • wieczne pióro – zestawienie,
  • wiropłat – złożenie,
  • bajkopisarz – złożenie.

Dla odmiany – słowotwórstwo i wyrazy złożone. Pamiętaj, że złożenia powstają przez scalenie dwóch podstaw słowotwórczych wrostkiem (o, i lub y). Obie podstawy są sobie równorzędne. W zrostach jeden z członów jest zależny od drugiego, z którym się łączy. A w zestawieniach dwa wyrazy, chociaż łączą się ze sobą znaczeniowo, pisane i akcentowane są oddzielnie.
15.

Tworzenie rodzin wyrazów pokrewnych jest zadaniem łatwym, jeśli wiemy, że wyrazy zawierają ten sam rdzeń (ewentualnie rdzenie oboczne). Od czasowników mogą powstawać np. rzeczowniki odczasownikowe. Jak? Do podstaw dodajemy formanty (przedrostki lub przyrostki), np. -ak, -acz, -anie, -aczka, -arka, -isko…
16.
A. okrut-nik,
B. motor-ówka,
C. wieczor-ówka,
D. zarozumial-ec.
Rzeczowników odprzymiotnikowych jest bardzo wiele, a kto zna zasady – nie powinien mieć z nimi żadnych kłopotów.
17.

Hasło: reklama
Zadanie wymaga wiedzy teoretycznej, zakładam też, że żądni jej szperacze zakopali się w słownikach, leksykonach, encyklopediach. Warto sobie uświadomić, że powinniśmy nie tylko „umieć”, ale także wiedzieć, gdzie i jak szukać potrzebnych nam haseł, odpowiedzi na pytania. Niekiedy największa trudność tkwi w znalezieniu odpowiedniego źródła, z którego trzeba dopiero wyłowić potrzebną nam informację. Przyszłym licealistom radzę więc spacery po okolicznych księgarniach i zaopatrywanie się w niezbędne naukowe pomoce.
18.
B. o rzut kamieniem
Co oznaczają powyższe związki? Wyrażenie o rzut kamieniem (jest wyrażeniem, ponieważ nie zawiera czasownika) określa, że coś znajduje się bardzo blisko, niedaleko. Dolewać oliwy do ognia moglibyśmy przetłumaczyć na: „podsycać kłótnię, rozpalać spór”, a przestrogę, dotyczącą zachowania kózki – chyba wszyscy już znają. Dodajmy, iż w (A) występuje zwrot (z czasownikiem), a w (C) – fraza (zdanie).
19.
A. abba
Polecenie z poetyki mobilizuje do powtórzenia wiadomości o rymach. W (B) znalazły się rymy parzyste, w (C) – krzyżowe, a w (D) tkwiła pułapka, bowiem żeby można było mówić o rymach, muszą się powtarzać wyrazy o podobnym brzmieniu (w skrótach literowych oznaczone tą samą literą), a tutaj… po prostu nic się nie rymuje.
20.
WSPS – literowiec, PCK – literowiec, GOPR – głoskowiec, CPLiA – mieszany, ZUS – głoskowiec, PKO – literowiec.
Co oznaczają powyższe skróty? Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej, Polski Czerwony Krzyż, Centrala Przemysłu Ludowego i Artystycznego, Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Powszechna Kasa Oszczędności.
Istnieją trzy podstawowe sposoby skracania nazw oraz ich kombinacje. I tak: głoskowiec – tworzą pierwsze głoski wyrazów, literowiec – litery, zaczynające wyrazy, sylabowiec – pierwsze sylaby. Struktura mieszana – to kombinacja pozostałych typów.
21.
D. napisane błędnie, a możliwości poprawy są dwie: albo „jak miniaturka, przedstawiająca Marylę”, albo „jak portret Maryli”.
Na egzaminach, być może znajdziesz zdania z różnymi błędami: stylistycznymi, gramatycznymi. W tym przypadku uznajemy „miniaturę portretu” za przykład tzw. „masła maślanego”, ponieważ miniatura też jest portretem, tylko malutkim. Warto zwracać uwagę na takie niebezpieczeństwa i pułapki językowe, a trudniejsze przykłady notować i powtarzać. Tylko w ten sposób można uniknąć wpadki na egzaminie.
22.
W wierszyku mamy do czynienia nie z „pchłą” (rzeczownikiem: pchła), ale czasownikiem „pchnąć”. Należałoby powiedzieć: tyś pchnęła mnie. Czasownik „pchnąć” odmienia się podobnie jak cała seria innych czasowników o zakończeniu – nąć, np. kopnąć, dźwignąć, minąć, a więc mamy: szarpnęła, kopnęła (a nie kopła).
23.
W naszej klasie większość uczniów przejawia wyraźne talenty aktorskie, a niektórzy ciągle urządzają na lekcjach spektakle. Widać to szczególnie na matematyce, kiedy usiłują wyrównywać niedostatki wiedzy potokiem słów. Z zapałem dyskutują z nauczycielem na temat trudności, które nie pozwalają im na uzyskanie najlepszych wyników w nauce. Uważają, że są przemęczeni i przydałoby się im leczenie w domowych pieleszach. Dodają też, że ich nieobecność nie wpłynie źle na oceny z matematyki.
24.
kształt, płótno, próżniak, wróbel, porządny
A teraz – krótki sprawdzian z ortografii. Pamiętaj, że nie ma reguły bez wyjątków (takich jak, np. kształt). Pisownię wyrazów trudnych trzeba po prostu mieć w pamięci.

Zobacz:

Test 6

Test 8