Herakles jest postacią o niezwykle barwnej biografii, pełnej przedziwnych przygód, co dostrzegli producenci seriali filmowych. W efekcie można oglądać na ekranach TV dzieje Heraklesa dzielone na odcinki. Ale na pewno nie tylko z tego źródła znamy jego dzieje. Do tej postaci – dzielnej, silnej, godnej podziwu – nawiązywali nasi wielcy wieszczowie:
Dzieckiem w kolebce kto łeb urwał Hydrze,
Ten młody zdusi Centaury,
Piekłu ofiarę wydrze,
Do nieba pójdzie po laury.
Tak pisał w Odzie do młodości Adam Mickiewicz, a wiele pokoleń uczyło się powyższych strof na pamięć.
Zrzuć do ostatka te płachty ohydne,
Tę – Dejaniry palącą koszulę:
A wstań jak wielkie posągi bezwstydne,
Naga – w styksowym wykąpana mule,
Tak z kolei woła do ojczyzny Juliusz Słowacki (Grób Agamemnona), odwołując się do innego epizodu z dziejów Heraklesa.
Do mowy potocznej weszło dość popularne pojęcie, z tego samego źródła, mianowicie: „stajnia Augiasza”. Co ono znaczy?
Oto Herakles był synem Zeusa – spłodzonym z królową Alkmeną. Naturalne więc, że przez całe życie nienawidziła go i prześladowała prawowita żona Zeusa – Hera (zwłaszcza że podstępem nakarmiono Heraklesa pokarmem Hery, w wyniku czego stał się nieśmiertelny). Kiedy chłopiec i jego bliźniaczy brat spali jeszcze w kolebkach – niecna bogini podesłała ku nim dwa węże. Maleńki Herakles zadusił obie bestie. Jako młodzieniec – zabił hydrę, potwora o dziesięciu głowach, potem centaura – pół konia, pół człowieka (do tego nawiązuje Mickiewicz). Te młodzieńcze czyny należały już do owych słynnych ,,dwunastu prac”, które musiał wykonać na polecenie wyroczni. Jak do tego doszło? Oczywiście, wmieszała się w szczęśliwe życie Heraklesa Hera. Zesłała na nieszczęśnika obłęd, a ten w szale zabił swoją rodzinę. Kiedy odzyskał rozum – rozpaczał, po czym udał się do wyroczni delfickiej, stamtąd zaś skierowano go na służbę do króla Eurysteusza, który (ze strachu zresztą i aby się go pozbyć) wymyślał jak najcięższe zadania. Oprócz zabicia hydry i Minotaura, lwa nemejskiego itd. piątą pracą było oczyszczenie stajni Augiasza. A były to stajnie niezwykle zapuszczone, przywalone wieloletnimi warstwami gnoju, śmierdzące i będące źródłem zarazy – król Augiasz miał wiele trzód, ale stajnie nie były wcale sprzątane. Co zrobił Herakles? Otóż wyburzył w dwóch miejscach mur i przez powstałe otwory skierował do stajni nurty dwu potężnych rzek. Nie męcząc się zbytnio – oczyścił Augiaszowe stajnie.
Dwanaście prac Heraklesa wykonanych na polecenie króla Eurysteusza:
- zabicie lwa z Nemei,
- zgładzenie hydry lernejskiej, dziewięciogłowego węża wodnego,
- sprowadzenie łani kerynejskiej o złotym porożu i spiżowych racicach,
- upolowanie wielkiego dzika, który pojawił się w okolicach Erymantos w Arkadii,
- oczyszczenie niesprzątanej od 30 lat stajni Augiasza, króla Elidy,
- wytępienie koło miasta Stymfalos zagrażających ludziom ptaków o dziobach i piórach z żelaza,
- ujarzmienie byka z Krety,
- uprowadzenie cudownych klaczy króla Diomedesa,
- zdobycie pasa Hipolity – królowej Amazonek,
- uprowadzenie wołów Geryona,
- dostarczenie złotych jabłek z sadu pilnowanego przez Hesperydy,
- porwanie z podziemi psa Cerbera.
Nie oznaczało to jeszcze końca jego przygód. Przypomnijmy tu historię z Dejanirą. Herakles poślubił piękną królewnę (oczywiście, pokonując rywali). Szczęście ich zmącił centaur Nessos, który porwał Dejanirę i chciał ją zgwałcić. Herakles zdążył go ustrzelić. Umierający, niby skruszony Nessos, zdradził Dejanirze sposób na utrzymanie wiecznej miłości męża: przepis na miksturę z jego krwi i nasienia, którą trzeba nasączyć koszulę Heraklesa. Naiwna Dejanira uczyniła to, lecz koszula okazała się jadem, wżarła się w ciało jej małżonka, powodując nieopisane męki herosa do tego stopnia, że rzucił się w ogień. Przerażona Dejanira popełniła samobójstwo. Heraklesa uwolnili od mąk bogowie i obdarzyli go nieśmiertelnością. Z tej historii pozostała ,,paląca koszula Dejaniry” – symbol okrutnych tortur i męki, którą przywoływał w wierszu Słowacki, oczywiście, jako przenośnię.
Zobacz:
Wymień słynne mity greckie, które poznałeś, i krótko je scharakteryzuj