Realizm szczegółu w Iliadzie, na przykładzie opisu tarczy Achillesa

Epos Homera zawiera bardzo interesujący opis tarczy, którą na prośbę matki bohatera wykuwa dla Achillesa Hefajstos. Tarcza ta składa się z nałożonych na siebie pięciu okrągłych płyt o coraz mniejszej średnicy. Widoczne pasy ich obwodu zdobi boski kowal dziesięcioma scenami przedstawiającymi wyobrażenie kosmosu, rzeki Okeanos i różnych scen z życia ludzi.

Hefajstos rzucił na ogień hartowną miedź oraz cynę,
złoto kosztowne i srebro, a potem prędko pochwycił
Ciężkie kowadło. Na pniu je postawił i porwał do ręki
Młot wielkiej mocy, a drugą ręką wziął chwytne obcęgi.
Najpierw wykuwać rozpoczął tarczę ogromną i mocną,
Całą kunsztownie zrobioną. (…)

Co zwraca uwagę w tym opisie?

Tarcza Achillesa została przedstawiona w momencie tworzenia się – stąd dynamika podkreślona jeszcze przez skojarzenie tańczącego korowodu z ruchem koła garncarskiego. Opis jest wyjątkowo dokładny, plastyczny, nie trzeba wiele trudu, by sobie wyobrazić scenę ukazaną na tarczy.

Jeszcze na tarczy wyrzeźbił wsławiony sztuką Kulawiec
Łąkę w uroczej dolinie ze srebrzystymi owcami.
Stały szałasy tam, stajnie, zagrody dachem pokryte.
Na łące piękny korowód dał sławny sztuką Kulawiec,
Bardzo podobny do tego, który był w Knossos szerokiej
Kunsztem Dedala stworzony dla pięknowłosej Ariadny.
Chłopcy tam oraz dziewczęta bogato wyposażone
Wzajem za giętkie ramiona trzymając się wiedli tany.
W szatach przejrzystych tańczyły dziewczęta, a chłopcy w chitonach
Tkanych misternie i lśniących miękkim połyskiem oliwy.
W wieńce urocze dziewczęta były przybrane, a chłopcy
Mieli mieczyki złociste na srebrem kutych rzemieniach.
Korowód zwijać się zaczął pląsającymi stopami
Łatwo i lekko. Tak garncarz wypróbowuje swe koło,
czy mu swobodnie wiruje w sprawnych do pracy ramionach.

Homer charakteryzuje krajobraz, łąki i owoce w sadach, także szczegóły stroju. Dzięki takim realistycznym opisom wiemy, jak się wówczas bawiono i czym zajmowano. Dla nas, ludzi żyjących tyle wieków później, ma to dodatkowe znaczenie – pozwala poznać bliżej realia życia w czasach Homera. W cytowanym opisie łatwo także zauważyć elementy stylistyczne charakterystyczne dla autora Iliady: powtarzalne formuły, mające uzasadnienie w przekazywaniu eposu drogą ustną („wsławiony sztuką Kulawiec”).

W Iliadzie wiele też jest rozbudowanych porównań, nazywanych homeryckimi. Jak łatwo zauważyć, jeden człon porównania zostaje rozbudowany do rozmiarów samodzielnego obrazu czy epizodu. Taki zabieg stylistyczny powoduje spowolnienie toku opowieści i odejście od wątku zasadniczego.

I tak jak orzeł, ptak górski, najszybszy wśród uskrzydlonych,
spada i lekko dopędza z chmur gołębicę spłoszoną –
Ona wymyka się, pierzcha, lecz orzeł z wrzaskiem straszliwym
Z bliska uderza, w drapieżnej duszy zdobyczy spragniony –
Tak z zaciętością Achilles
pędził, a Hektor uciekał (…).

Facebook aleklasa 2

Zobacz:

https://aleklasa.pl/gimnazjum/c267-lektury-do-egzaminu/lektura-na-egzaminie-iliada

https://aleklasa.pl/liceum/c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/antyk/c408-antyk-3/podaj-cechy-eposu-na-podstawie-iliady

https://aleklasa.pl/gimnazjum/c268-prace-pisemne/c239-praca-domowa/iliada-podaj-przyklad-porownania-homeryckiego