Platon nakazał słuchaczom wyobrazić sobie jaskinię, w której siedzą ludzie, związani łańcuchami, nie mogący obrócić się za siebie. Za ich plecami płonie ogień. Ludzie wpatrzeni przed siebie widzą na ścianie tylko cienie, natomiast prawdziwych osób i przedmiotów, do których te cienie należą – nie widzą.
Jaskinia platońska ma udowadniać pogląd filozofa o istocie bytu. Oto istnienie jest jaskinią, wszystko, co widzimy, to cienie idei, jesteśmy bowiem jak ci związani ludzie w jaskini, za którymi płonie światło. Cienie idei, które dostrzegamy, to świat zjawisk względny. Natomiast idee stanowią wartość bezwzględną i prawdziwą.
Inna pomysłowa przenośnia Platona to porównanie duszy ludzkiej do rydwanu zaprzężonego w dwa konie. Jeden ma skłonności raczej przyziemne – ciągnie ku cieniom, ku zmysłowości, pożądaniu. Za to drugi – symbolizuje dzielność, poświęcenie, wyższe cnoty człowieka. Czasem zwycięża ten drugi. Czasem rozum-woźnica potrafi zachować równowagę.
Zobacz: