Bolesław Leśmian był absolutną indywidualnością epoki, twórcą o oryginalnej filozofii i poetyce. Debiutował w 1912 r. (więc jeszcze w Młodej Polsce), lecz cała jego dojrzała twórczość zawiera się w dwudziestoleciu międzywojennym. Mieszkał na prowincji, w Hrubieszowie, i nie związał się z żadną z grup poetyckich, zresztą poezja jego wyrasta z poprzedniej epoki, a izolacja jest cechą charakterystyczną tego poety.
- Oto tytuły tomików, które wydał Leśmian:
- 1920 – Łąka,
- 1936 – Napój cienisty,
- 1938 – Dziejba leśna – było to już wydanie pośmiertne, gdyż poeta zmarł w 1937 roku.
- Wśród wierszy Leśmiana możemy wyróżnić dwa nurty:
- Utwory opisujące przyrodę, ludzkie przeżycia i uczucia.
- Wiersze filozoficzne i refleksyjne, przesycone baśniową poetyką.
- Wśród cech typowych dla poezji Leśmiana wymienić trzeba:
- neologizmy (błyszczydła, Dusiołek, samo nazwisko poeta sobie „upoetyzował”, gdyż w rzeczywistości nazywał się Lesman),
- szczegółowość i konkretność obrazowania,
- motywy ludowe, baśniowe, fantastyczne.
Leśmian był przeciwnikiem sfery codzienności i szarego człowieka jako tematów poezji.
- Ciekawa jest filozoficzna koncepcja poety, która zaznacza się w wielu utworach. Oto szczególnie zajmuje się Leśmian relacją Człowiek – Bóg.
- Poeta postrzega rzeczywistość jako podwójną, złożoną z dwóch sfer: realnej, materialnej – czyli człowieczej, oraz wiecznej, duchowej – czyli boskiej.
Czyli że Człowiek i Bóg stoją na zupełnie przeciwnych biegunach.
- Człowiek jest tak zanurzony w kręgu swoich ziemskich spraw, że nie może i nie chce z nich się wydobyć.
Widząc kondycję ludzką, pyta Leśmian o sens i o absurd ludzkiego losu.
- Człowiek – bohater poezji Leśmianowskiej rzuca Bogu wyzwanie, chce udowodnić swoją odrębność, inność wobec Boga – swoją ludzkość.
Dlatego poeta eksponuje ułomność, słabość i kalectwo człowieka – to „emblematy”, które są czysto ludzkie, kalectwo bowiem nie może być przymiotem Boga.
- Heroiczny humanizm w poezji Leśmiana polega na bohaterstwie istnienia, poczuciu godności i odrębności człowieka. Z faktu, że człowiek jest świadom swojej śmiertelności i podejmuje trud życia – wynika jego siła i duma.
Leśmianowskie inspiracje:
- folklor – twórczość ludowa,
- filozofia Bergsona,
- filozofia Wschodu,
- baśnie.
Leśmianowski język
Jest tak oryginalny, że poezja ta staje się nieprzetłumaczalna na języki obce. Głównie dzieje się tak za sprawą licznych neologizmów spokrewnionych z językami słowiańskimi, stworzonymi na podstawie skojarzeń brzmieniowych i znaczeniowych. Za pomocą słowa poeta przemienia świat. Najlepszym przykładem – nazwisko poety. Z twardobrzmiącego Lesmana przeistoczył się w Leśmiana, a tym samym upodobnił się nieco do postaci ze swojej poezji.
Cechy twórczości Leśmiana
- symbolizm;
- związki z folklorem (balladowa forma, postaci);
- radosny powrót do natury i pierwotnej ludowości (pierwsze utwory);
- motywy nicości i śmierci (późna twórczość);
- obsesyjne zainteresowanie rozkładem ludzkiego ciała, pośrednimi formami egzystencji;
- baśniowość;
- orientalizm (w baśniach);
- odkrywczość językowa (neologizmy!).
Leśmianowskie tematy
- relacja Człowiek – Bóg;
- zderzenie marzeń z rzeczywistością;
- pochwała aktywności ludzkiej, heroiczny humanizm;
- śmierć i miłość;
- fantastyczne pejzaże i postacie (świat wyobraźni);
- kalectwo, ułomność ludzka – jako istota człowieczeństwa.
Leśmianowskie postacie
Można je spotkać tylko w krainie tej poezji. Czy to ludzie, czy „ludzieńki”, czy człekopochodne stwory? Kto wie?
- Pan Błyszczyński – wielki kreator obdarzony błyszczydłami.
- Dusiołek – stwór, który dręczył człowieka, kłębek lęków, uosobienie zmór.
Inni: Znikomek, Srebroń, Śnigrobek, Świdryga, Midryga.
Najważniejsze dzieła Leśmiana:
zbiory poetyckie
- Sad rozstajny, 1912;
- Łąka, 1920;
- Napój cienisty, 1936
- Dziejba leśna, 1938;
proza baśniowa:
- Klechdy sezamowe, 1913,
- Przygody Sindbada Żeglarza, 1913.
Zobacz: