Dwudziestolecie jest czasem wciśniętym między dwie wojny. A zatem – początek epoki przyniesie literaturę, która wyrasta z doświadczeń I wojny światowej, schyłek zaś prorocze wizje, przeczucia i ostrzeżenia.
- Wśród powieści ważna jest Na Zachodzie bez zmian – żarliwy protest niemieckiego pisarza Remarque’a przeciw wojnie i zabijaniu. Mord – wprawdzie nie jako wojna, lecz jako rewolucja – jest jaskrawo przedstawiony w Przedwiośniu Żeromskiego.
- Wiersz pt. Młody żołnierz Apollinaire’a przestrzega i ukazuje psychikę młodego człowieka, który przeżył wojnę. Jest starcem, wie, co to śmierć i zabijanie, lecz nie wie, co to, zwyczajne życie i nie umie żyć w warunkach pokoju.
- Poezja polska także podejmuje ten temat. Julian Tuwim w wierszu Do prostego człowieka wyraża poglądy antywojenne, ukazuje zakłamanie wojennej propagandy, nawołuje do buntu prostych ludzi, którzy muszą się zabijać w cudzym interesie.
- Żal Józefa Czechowicza jest proroctwem zła, jakie przyniesie wojna każdej istocie ludzkiej, bo śmierć człowieka zabitego będzie śmiercią mordercy. Czechowicz przeczuwa śmierć Człowieka (dziecka, kobiety, starca) w wielkim wybuchu śmiercionośnego żywiołu. Ostrzeżenia pisarzy nie zapobiegły wojnie. W 1939 roku jej wybuch wisiał w powietrzu.
- W przededniu wojny Władysław Broniewski napisał Bagnet na broń – słynny wiersz-apel o gotowość do obrony kraju, o to, by zapomnieć o waśniach i konfliktach wewnętrznych wówczas, gdy wrogowie „przyjdą podpalić dom”.
Wymieńmy te utwory:
- Remarque – Na Zachodzie bez zmian,
- Apollinaire – Młody żołnierz,
- Tuwim – Do prostego człowieka,
- Czechowicz – Żal,
- Broniewski – Bagnet na broń.
Zobacz:
Dwudziestolecie międzywojenne – TABELA
W jaki sposób literatura międzywojnia poszukiwała prawdy o człowieku?
Na Zachodzie bez zmian Ericha Marii Remarque’a jako okrzyk przeciw wojnie i zabijaniu.