Poezja międzywojnia to domena wielkich indywidualności i konkretnych grup poetyckich. Zacznijmy może od rejestru mniej lub bardziej awangardowych ugrupowań.
Oto one:
Skamander
Warszawskie ugrupowanie zorganizowane przez:
- Juliana Tuwima,
- Jana Lechonia,
- Kazimierza Wierzyńskiego,
- Antoniego Słonimskiego,
- Jarosława Iwaszkiewicza.
Program:
- bezprogramowość, młodość, radość.
- Poeta to – zwykły człowiek wciśnięty w tłum.
- Poezja – pole wszystkich tematów.
Futuryści
- W Warszawie Aleksander Wat i Anatol Stern
- w Krakowie Stanisław Młodożeniec i Bruno Jasieński.
Program:
- Futuryści zrywają z przeszłością i tradycją narodową, wierzą w maszynę, chcą powyrzucać „mumie mickiewiczów” i wreszcie skończyć z całą tą ortografią.
- Wiersz-manifest to But w butonierce Bruno Jasieńskiego.
- Główna działalność: lata 1919-1921.
Awangarda Krakowska
- najważniejszy – Tadeusz Peiper i skupieni wokół: Julian Przyboś, Jan Brzękowski, Jalu Kurek.
- Główny temat poezji: 3 x M (miasto, masa, maszyna).
- Główne założenia techniczne – „precz z watą słów!”, skrót i metafora jako najistotniejsze chwyty poetyckie. Konieczna aktywność intelektualna odbiorcy, jak przy wierszu Z Tatr Juliana Przybosia.
Awangarda Lubelska (tzw. Druga Awangarda)
- Druga fala awangardy przypadająca na lata 1927-1939.
- Nawiązuje do Awangardy Krakowskiej zamiłowaniem do metafory, lecz przywołuje też tradycyjne tematy, jak wieś, pejzaże, uczucia itp.
- Czołowym poetą grupy jest Józef Czechowicz (Przez kresy, Żal), który głosi muzyczną poezję snu, skojarzeń i miazgi psychicznej.
Żagary
- Grupa poetycka w Wilnie, działająca w latach 1931-1934.
- Jej skład to: Teodor Bujnicki, Aleksander Rymkiewicz, Jerzy Zagórski i Czesław Miłosz.
- Żagaryści głosili katastrofizm – czyli przeczucie zagłady świata i kresu istnienia ludzkiego. Poeci skupieni wokół pisma Żagary powracali do romantyzmu i symbolizmu.
Kwadryga
- Grupa jedenastu członków Koła Literackiego m.in. Stanisław Dobrowolski, Konstanty Ildefons Gałczyński, Lucjan Szenwald.
- Wydawali także pismo Kwadryga, organizowali w latach 1930-1931 popularne spotkania z publicznością (wzorując się nieco na Skamandrze).
Poeci niezależni
Oprócz poetów „zgrupowanych” literatura międzywojnia może poszczycić się istnieniem i twórczością wielkich indywidualności poetyckich:
- Leopold Staff – kontynuuje swoją twórczość.
- Bolesław Leśmian – debiutował w Młodej Polsce, lecz tworzył już w międzywojniu.
- Władysław Broniewski – poeta rewolucyjno-romantyczny, o specyficznej poetyce.
Trójca polskich awangardystów międzywojnia
- Witold Gombrowicz
- Bruno Schulz
- Witkacy
Badacze dostrzegają prekursorski wymiar ich dzieł – długo przed powojennymi dokonaniami tworzyli nowatorskie gatunki:
- Witold Gombrowicz – nouveau roman – nowa powieść (zasłynie w latach pięćdziesiątych),
- Witkacy – teatr absurdu (zaistnieje na dobre dopiero w czasach Becketta – lata sześćdziesiąte).
Zobacz: