Naturalizm

  • Kiedy?
    W drugiej połowie XIX wieku
  • Gdzie?
    We Francji, szybko obiega Europę.
  • Kto?
    We Francji: Zola, Maupassant,
    w Polsce: Reymont, Zapolska, Żeromski

 

O powieści naturalistycznej…

  • Cel – poszukiwanie praw rządzących człowiekiem i społeczeństwem.
  • Pisarz – badacz, eksperymentator, uczony.
  • Pracownia pisarza – laboratorium badań.
  • Bohaterowie – materiał badań i analiz.
  • Efekt – obnażanie fałszu i zła, obrazowanie czarnych stron rzeczywistości, koncepcje człowieka jako istoty biologicznej.

 

Najistotniejsze założenia:

  • pisarz naśladuje badawczą pracę naukowca;
  • powieść jest dokumentem, owocem obserwacji człowieka i procesów społecznych;
  • opis nie unika, a wręcz szczególnie penetruje ciemne strony życia i natury człowieka (choroby, fałsz, biologizm);
  • celem twórcy jest powieść eksperymentalna – czyli jakby swoisty eksperyment, badanie prowadzone na bohaterach i zjawiskach.

Emil Zola uważany jest za właściwego twórcę naturalizmu, choć „otworzyli” ten kierunek w literaturze bracia Goncourtowie (Edmond i Jules). Także Francuzi, którzy pragnęli być historykami teraźniejszości, i potrafili ze sobą współpracować. Historia, problematyka społeczno-obyczajowa i psychologia – to były główne dziedziny ich zainteresowań – obserwują i analizują swoich bohaterów, a proza zaczyna przypominać działalność naukową. Tę tendencję podchwyci naturalizm.

Zola był niezwykle płodnym pisarzem. Jego wielkie dokonanie to dwudziestotomowy cykl powieściowy – saga opisująca historię wielu pokoleń i odłamów rodziny Rougon-Macquartów. Członkowie rodziny znajdują się w różnych środowiskach, natomiast nad wszystkimi wisi groźba choroby psychicznej – matka rodu Adelajda Fouque była chora umysłowo. Zolę frapował dylemat dziedziczności, psychika i fizjologia istoty ludzkiej.

Wśród powieści cyklu bardzo znane są:

  • Germinal (środowisko górników, morderczej pracy, głodu i nędzy),
  • Nana (rzecz o luksusowej prostytutce, która z ulicy wspięła się na salony, lecz kończy tragicznie),
  • Bestia ludzka (ofiary katastrofy kolejowej),
  • Ziemia (środowisko wsi).

Miasto też jest obiektem obserwacji pisarza, trylogia: Rzym, Paryż, Lourdes obnaża wnętrze miejskich molochów. Zwłaszcza Lourdes – miasto cudów – dostarcza wstrząsających obrazów kalectwa, nadziei, tragedii ludzkiej. Swoje postulaty (jest przecież Zola teoretykiem naturalizmu) wyłożył w rozprawie pt. Powieść eksperymentalna.

Zobacz:

Wyjaśnij co to jest naturalizm

Przedstaw założenia, twórców i przykłady naturalizmu w Europie

Jak znaleźć i wskazać w tekście młodopolskim naturalizm?

Modernizm – życiorys kultury

Najważniejsi myśliciele modernizmu i ich poglądy

Modernizm, co to za czasy? Dokonaj charakterystyki epoki

Kierunki artystyczne i metody twórcze modernizmu