Oczywiście, że tak. Nie jest to jedyny motyw tematyczny utworu, lecz chyba najważniejszy. Spójrzmy na świat przedstawiony, zrekonstruowany w powieści przez Żeromskiego. Oparty jest na kontraście i odzwierciedla faktyczne antynomie społeczne Polski przełomu wieków XIX i XX.
- Oto z jednej strony poznajemy Warszawę inteligencką – salony lekarzy warszawskich, bogactwo, wręcz przepych, organizowane przyjęcia, piękne stroje i wykwintne maniery tego środowiska.
- Z drugiej strony natychmiast przenosimy się na tereny biedoty – oto ulica Ciepła i Krochmalna, oto fabryka cygar – wizja ludzi ubogich, wyniszczonych przez pracę lub bezrobotnych, chorych, żyjących w warunkach uwłaczających ludzkiej godności. Oto obraz ówczesnego proletariatu Warszawy.
- Gdy przenosimy się do wsi Cisy, znów uderza nas kontrast. Biedne i zaniedbane czworaki chłopskie w Cisach (podobnie zresztą jak sytuacja chłopów w Mękarzycach) – to jedna strona tego świata.
- Druga to życie Niewodzkich, to cisowscy goście, którzy przyjeżdżają do kurortu, by wypocząć lub leczyć wymyślone choroby.
- W Zagłębiu historia się powtarza – inny jest los robotników, a inny właścicieli kopalni, nędza i zaniedbanie silnie uderzają obok wygody i wystawności życia bogatych.
Świat warstw społecznych woła o reformę – i taka jest wymowa powieści Żeromskiego.
Problematykę społeczną potwierdza także historia życia doktora Judyma. Przecież nie wywodzi się on z arystokracji, lecz z biedoty i dzieciństwo jego upływało wśród nędzy warszawskiej ulicy. Przypadkiem upodobała go sobie, zabrała i wyedukowała ciotka – kobieta, która wprawdzie posiadała nieco pieniędzy, lecz z niepewnego źródła – najwyraźniej była osobą podejrzanej konduity. Judym żyje z piętnem swojego pochodzenia – z poczuciem winy wobec własnego środowiska i z pragnieniem „spłaty długu”, której może dokonać jako lekarz ubogich. Stąd też jego ostateczna decyzja ma wymiar społeczny – Judym poświęci swoje życie i szczęście, by oddać wiedzę, młodość i siłę na usługi biednym i pokrzywdzonym warstwom społecznym.
Kompozycja Ludzi bezdomnych
- epizodyczność,
- subiektywna, liryczna narracja,
- symbolizm,
- oś konstrukcyjna – psychika, przeżycia bohatera.
Zobacz:
Ludzie bezdomni – Stefan Żeromski
Przedstaw treść powieści Stefana Żeromskiego Ludzie bezdomni