Naturalizm jest tendencją końca wieku XIX, za jego literackiego ojca uważa się Emila Zolę. Był to nurt, który ukazywał ciemną stronę życia ludzkiego – nędzę, głód warstw niższych, chorobę, śmierć, a także fałsz, obłudę życia i charakterystykę tzw. marginesu społecznego wielkich miast – prostytucję, złodziejstwo, środowiska przestępcze.
Powieść naturalistyczna przedstawia losy ludzkie jak materiał badań, na wzór nauk biologicznych, eksponuje biologizm człowieka, bierze pod uwagę kwestię dziedziczności.
Cechy wskazujące, że masz do czynienia z nurtem
- Opisy nieukrywające drastycznych szczegółów: nędzy, choroby, fizjologii; omijane nawet przez realistów ze względów estetycznych.
- Temat dziedziczenia, genetyki, pokoleniowego przejmowania cech.
- Seksualność.
- Bliskość człowieka i natury – ale nie jako pięknego tła, ale pewnej matrycy naturalnych procesów, które dotyczą też człowieka.
Przykłady w lekturach
Stefan Żeromski, Moralność pani Dulskiej
- Naturalistyczny jest opis pani Dulskiej (zwróć uwagę na niechlujny szlafrok, odstręczające od niej szczegóły).
- Autorka podkreśla genetyczne dziedzictwo – „dulszczyzna” jest niejako zakodowana, dotyczy Zbyszka i córek Dulskiej.
- Cechą naturalizmu wykazują się dyskusje Meli i Hesi na tematy tabu, np. „skąd się biorą dzieci”, czy zachowania Zbyszka, kwestia ciąży służącej.
- Kompozycja – Moralność… jest przykładem dramatu naturalistycznego.
Stefan Żeromski
- Naturalistyczny opis biedoty warszawskiej w Ludziach bezdomnych.
- Opis życia górników w Zagłębiu (Ludzie bezdomni).
- W Rozdzióbią nas kruki, wrony… opisy zwłok Winrycha, zdechłego konia, ataku wron są typowo naturalistyczne.
Władysław Reymont
- W Chłopach – instynkt, seksualizm Jagny – bardziej biologiczny niż duchowy, ukształtowanie tej postaci, porównanie jej do płodnej ziemi – najważniejszy przejaw naturalizmu.
- Bliskość przyrody i jej naturalnych procesów – współuczestniczenie w życiu ludzkim.
- Drastyczne opisy, np. scena, w której Kuba obcina sobie nogę.
- Związek człowieka z naturą, przywiązanie chłopa do ziemi, wynikający z tego sposób życia – to także cecha typowa dla naturalizmu.
Zobacz:
Przedstaw założenia, twórców i przykłady naturalizmu w Europie
Odwołując się do Chłopów Reymonta i utworów Żeromskiego, wyjaśnij pojęcie naturalizmu.
Przedstaw założenia, twórców i przykłady naturalizmu w europejskiej literaturze II poł. XIX wieku.