Do Justyny. Tęskność na wiosnę

Adresatką tego utworu jest Marianna Borselówna, pierwsza miłość poety, uboga szlachcianka, do której Karpiński wzdychał, ale się z nią nie ożenił. Utwór jest zdaje się najbardziej znanym spośród owych wzdychań, uznawanym też za jego najpiękniejszy liryk.

Czytając go, zauważ zestawienia obrazów przyrody ze stanami uczuć ludzkich – to zabieg bardzo charakterystyczny dla sentymentalizmu. Tu: bogate w plon pole – w duszy ubóstwo, tu hałaśliwy gaj – „a mój mi ptaszek nie śpiewa”, tu powódź kwiatów – „a mój mi kwiatek nie schodzi”. Podmiot liryczny występuje jakby w roli gospodarza ogarniającego wzrokiem swoje pola, łąki i gaje – zarazem zdradzając niepokoje uczuć. Nie zwraca się bezpośrednio do Justyny, choć wiemy, że to wiersz dla niej i o niej, ale zwraca się do Wiosny: „wróć mi urodzaj kochany”, z czego możemy wnioskować, że kochankowie są właśnie w chwili rozstania (być może po kłótni), ale że jest nadzieja na spotkanie, zgodę i szczęście. Powtarzalność zestawień i porównań przywodzi na myśl pieśni ludu, i one to zapewne były inspiracją do napisania wiersza.

Laura i Filon

Ich historia pod jaworem jest dosyć znana i śpiewana – a badacze podkreślają muzykalność utworu Karpińskiego. Wypowiadają się bezpośrednio postacie – najpierw Laura, która biegnie spóźniona na miejsce schadzek, pod jawor. Jej wypowiedź zdradza wielkie emocje i raczej gwałtowny charakter, zauważ „biegnę bom spóźniona – nie ma miłego – pewnie mnie zdradził – już nawet wiem z kim, z Doryną, o Filonie (!), mam nauczkę, wracam do domu – a może to jednak jakiś przypadek, zostawię wiadomość – nie, to zdrada, porwę wieniec, stłukę, powyrzucam i podepczę owoce”. I tak się stało, Filon wybiegł zza krzaków i przyznał się do pewnego podstępu: oto był wcześniej, schował się, by usłyszeć, co też Laura o nim powie. Chciałoby się powiedzieć: i usłyszał. Pośpiesznie jednak zapewnił ją o swej wierności, zwłaszcza jeśli chodzi o ciemnooką Dorys, której wdzięki niczym są przy Laurze. I, oczywiście, kochankowie pogodzili się, a nawet lepiej zrozumieli swe uczucia. Tak, myśli Laury byłyby niezłym materiałem dla psychologa, zmienność uczuć i przekonanie o zdradzie mają najwyraźniej oddawać niepokoje i przeżycia kochającego serca. Stłuczony koszyk i porwany wianek świadczą raczej o porywczości – nie wróżymy Filonowi spokojnego bytu, raczej… urozmaicony. Sam zresztą jest sobie winien, bo mógł zapytać wprost, zamiast podsłuchiwać, tylko że wtedy nie byłoby tej sielanki. Bo Laura i Filon to sielanka pasterska (bohaterowie są pasterzami), rzecz rozgrywa się w otoczeniu natury, jest tu i księżyc, i maliny, i na koniec zwycięża szczęśliwe i szczere uczucie. Jak w sielance.

Zobacz:

Franciszek Karpiński – poeta arkadii

Cechy twórczości Franciszka Karpińskiego ­jako głównego twórcy sentymentalnego w Polsce.

 

Czym charakteryzuje się polski sentymentalizm? Wymień nazwiska przedstawicieli tego nurtu.

Franciszek Karpiński jako przedstawiciel polskiego sentymentalizmu