Druga połowa lat 70. XIX wieku to czas nowel. Stała się ona przejściową formą wypowiedzi między literaturą tendencyjną a dojrzałą powieścią realistyczną. Jeszcze głosiła tezy, zawierała pewną tendencję, lecz już na niej twórcy ćwiczyli ambitne, precyzyjne chwyty pisarskie.

Problematyka nowel

  • Problematyka społeczna wsi – obraz nędzy i zaniedbania ludu ukazują:
    • Szkice węglem, Janko Muzykant Henryka Sienkiewicza,
    • Antek Bolesława Prusa.
  • Problem nierówności społecznej – wyzysk robotników, biedę miast, nędzę bezrobotnych ukazują: (Szkice węglem Sienkiewicza, Kamizelka, Katarynka, Powracająca fala Prusa, A… B… C… Elizy Orzeszkowej).
  • Niedola dzieci, zwłaszcza wiejskich lub ze środowiska miejskiej biedoty, często utalentowanych, lecz niedopatrzonych, traktowanych okrutnie (Antek i Katarynka Prusa, Janko Muzykant Sienkiewicza, Dobra pani i Tadeusz Elizy Orzeszkowej, Nasza szkapa Marii Konopnickiej).
  • Postulat scjentyzmu, pracy u podstaw, czyli oświecania, nauczania wsi, niższych warstw społecznych (Antek Prusa, Janko Muzykant i Szkice węglem Henryka Sienkiewicza).
  • Problematyka moralna (w Powracającej fali Bolesława Prusa zarysowana szczególnie mocno jako teoria krzywdy, która, wyrządzona drugiemu człowiekowi, powraca niczym tytułowa fala).
  • Powstanie styczniowe – jest tematem noweli Gloria victis Elizy Orzeszkowej.
  • Problem żydowski – podejmuje Maria Konopnicka w noweli Mendel Gdański. Historia Mendla, który czuł się Polakiem, ale ze strony Polaków doznał krzywdy, doświadczył dyskryminacji, ma być przykładem, przestrogą i wołaniem o równouprawnienie mniejszości narodowej).
  • Tematyka patriotyczna
    (A… B… C… Orzeszkowej; Gloria victis Orzeszkowej – echo powstania styczniowego, walki i tragedii jego bohaterów).

Facebook aleklasa 2

Zobacz:

Jakim gatunkiem jest nowela? Wskaż cechy gatunku na wybranym przykładzie

Jaką problematykę poruszali pozytywiści w nowelach?

Oryginalne typy noweli

Rozwój noweli i jej cechy gatunkowe

Na czym polega nowatorstwo narracji w nowelistyce pozytywistycznej?

Jaką problematykę poruszali pozytywiści w nowelach?

Porównaj kompozycję poznanych nowel