Maria Konopnicka to dziwna osobowość. Niektórzy czytelnicy z ironią mówią o twórczości „zapłakanej Marysi”. Inni uznają ją za czołową poetkę pozytywizmu – piewczynię ludu, spadkobierczynię Lenartowicza i romantyków. Komu przyszłoby do głowy, że po wielu latach ziemiańskiego życia matka ośmiorga dzieci porzuci męża i dom i rzuci się w wir samodzielnego życia i tworzenia? Albo że z jej powodu (kobiety wówczas ponadpięćdziesięcioletniej) popełni samobójstwo młody mężczyzna? Tworzyła nie tylko wiersze.
Poezję Konopnickiej można ująć w następujące zagadnienia:
I Sfera zagadnień społecznych
– problematyka dominująca, najbardziej charakterystyczna dla poetki. Łatwo posegregować wiersze tego typu, jeśli ułożymy je według gatunków:
- „Obrazki” – wiersze scenki, wiersze portrety. Każdy utwór to konkretna ilustracja z życia nędzarzy miast i wsi. Często bohaterem obrazka jest dziecko (np. Wolny najmita, Jaś nie doczekał).
- Liryki ludowe – utwory budowane na wzór pieśni ludowych, często „mówi je” bohater chłopski, wypowiada swoją gorycz, bezradność i determinację. Przyroda i człowiek widzą w tych utworach świat podobnie – zachodzi tu zjawisko „współodczuwania” – wspólnych łez rosy, drzew, nieba i sieroty. Np. Wieczorne pieśni, Po rosie, Na fujarce.
- Poezje ukazujące nędzę, ciemnotę, demoralizację ludu. Poetka obciąża istniejący system za krzywdę chłopów, pokazuje bunt wobec opatrzności pozwalającej na zło – Poezje, seria I, II, III.
II Nurt liryki intymnej
Ten typ twórczości Konopnickiej cechuje dyskrecja i powściągliwość, subtelność uczuć opisywanych w poezji. Przykładem może być prześliczny wiersz Kubek.
III Utwory o poezji i poecie
Poeta według Konopnickiej to duchowy rzecznik narodu. Sprawa ojczyzny, walki z wynarodowieniem jest dla niej bardzo ważna. Konopnicka to poetka patriotka. Jest przecież autorką słynnego hymnu – Roty. W tej dziedzinie jest spadkobierczynią romantyków, jest gotowa przyznać im rację w kwestii mesjanizmu poety i walki o naród.
Kilka słów o Marii Konopnickiej
- Była poetką bardzo popularną w końcu XIX wieku i w międzywojniu, a współcześnie traktowaną raczej z pobłażliwością. Silne przesłanie społeczne, łzy nad sytuacją ludu nie przemawiają dziś do odbiorcy i chyba najchętniej czytane są jej utwory dla dzieci: O krasnoludkach i sierotce Marysi, Na jagody, Nasza szkapa.
- Życie tej poetki było burzliwe. To druga po Orzeszkowej dama polskiej literatury pozytywizmu i druga, która odważyła się odejść od męża. Ale odważne i gwałtowne decyzje zaczęła podejmować dość późno. Pochodziła z Suwałk, była jedną z pięciorga rodzeństwa wychowywanego przez surowego i religijnego ojca. Uczyła się na tej samej pensji co Orzeszkowa, potem wyszła za mąż. Małżeństwo trwało dziesięć lat, a Maria Konopnicka urodziła ośmioro dzieci! Nikt jeszcze nie podejrzewał – być może prócz niej samej – że drzemią w niej siły twórcze i talent poetycki. I oto po dziesięciu latach Konopnicka zabiera żyjące dzieci i przenosi się do Warszawy, by zacząć samodzielne życie.
- Zaczyna pisać. Jej sztuki są źle przyjęte, ale poezje bardzo dobrze. Zwłaszcza że porusza ważne dla narodu sprawy i w jej utworach pobrzmiewają tony romantyczne. Podejmuje też tematy patriotyczne, aby wciąż przypominać o cierpieniu ojczyzny i wzniecać ,,wiarę wbrew nadziei”. W roku 1890 wyjeżdża z Warszawy i zostawia rodzinę. Jest zmęczona rodzinnymi kłopotami (m.in. skandalami, które z upodobaniem wywoływała jej córka Helena), pragnie ciszy i spokoju, a także podróży zagranicznych. Tak jak Sienkiewiczowi Oblęgorek – tak Konopnickiej naród podaruje dwór w Żarnowcu. Zmarła we Lwowie, w 1910 roku.
Zobacz:
O czym jest wiersz Marii Konopnickiej pt. Contra spem spero?
O czym jest wiersz Marii Konopnickiej pt. Contra spem spero?