Bóg nie raczył odpowiedzieć dumnemu Konradowi, lecz odpowiedział skromnemu duchownemu, który nazywa się sam „prochem i niczem” – księdzu Piotrowi. Ksiądz Piotr ma w swojej celi widzenie. To jest właśnie odpowiedź Boga – mistyczne uniesienie, w efekcie którego dane jest księdzu ujrzeć dzieje Polski – i jej przyszłość. Całość wizji jest romantyczną realizacją hasła mesjanizmu narodowego. Oto bowiem ksiądz Piotr widzi dzieje Polski ułożone na wzór dziejów Chrystusa, męczeństwo polskiego narodu ma zbawić inne ludy walczące o wolność. Cóż zobaczył ksiądz Piotr?
Najważniejsze obrazy z Widzenia księdza Piotra:
- Spojrzenie z lotu ptaka: szereg splątanych dróg, wiodących na północ, na nich tłum wozów, które wiozą Polaków na Sybir. „To nasze dzieci” – krzyczy ksiądz Piotr – i carat jawi się jako biblijny Herod – morderca dzieci.
- Wizja pojedynczego człowieka, który „uszedł” i będzie wskrzesicielem narodu. Imię jego: czterdzieści i cztery (mesjanizm jednostki).
- Naród „związany” i Europa, która „nad nim się urąga”. Wizja procesu na wzór losów Chrystusa. Gal (czyli Francja) ukształtowana jest na podobieństwo Piłata, który „umywa ręce”, lecz wydał wyrok.
- Droga krzyżowa – „Naród-Chrystus” dźwiga krzyż ukuty z trzech ludów (trzy zabory), a ramiona rozciąga na całą Europę.
- Ukrzyżowanie – u stóp, na wzór Matki Boskiej, opłakuje Naród matka Wolność. Rani go w bok żołdak Moskal.
- Wniebowstąpienie – Naród unosi się ku niebu w białej szacie, lecz przemienia się w portret wybawcy – namiestnika wolności. Znów wizja jest niejasna. Oto postać o trzech obliczach stoi na trzech stolicach i na trzech koronach – najwyraźniej pognębi zaborców. Powtarza się jego imię: czterdzieści i cztery. Ten obraz kończy Widzenie księdza Piotra.
Obrazy, które ujrzał ksiądz Piotr, nie są jasne i klarowne. Tak jak w objawieniach biblijnych (np. Apokalipsa św. Jana) pełno tu symboli, niedopowiedzeń, zagadek, choćby słynne „czterdzieści i cztery”. Szereg badaczy poszukiwało znaczenia tej liczby, sprawdzono mitologiczne znaczenia czwórek, wiek poety, podejrzewano, że ów czterdzieści i cztery to sam Mickiewicz lub Konrad. Jedno jest pewne: losy narodu polskiego ukazane są wyraźnie na wzór dziejów Jezusa Chrystusa – poszczególne elementy znajdują swoją analogię – i dlatego cała wizja jest literacką realizacją koncepcji: „Polska Chrystusem narodów”.
Zobacz:
W jakich utworach i jak realizują romantycy hasło mesjanizmu narodowego?
Na czym polega mesjanizm narodowy w Widzeniu księdza Piotra?
Przedstaw koncepcję mesjanizmu na przykładzie Widzenia księdza Piotra z III części Dziadów
Jakie wielkie tematy romantyczne porusza Mickiewicz w Wielkiej Improwizacji?
Jak wypada ocena społeczeństwa polskiego w świetle sceny Salon warszawski?
Przedstaw koncepcję mesjanizmu na przykładzie Widzenia księdza Piotra z III części Dziadów