Przekonanie o posłannictwie Polski wobec innych narodów było w romantyzmie bardzo popularne. Mesjanizm narodowy to wiara w to, że Polska jest narodem wybranym, że zabory – to jej męczeństwo, które odkupi winy innych krajów, że emigranci polscy to apostołowie wolności, za którą cierpi ich ojczyzna. Słowem, jest to słynne hasło: „Polska Chrystusem narodów”.
Różne ujęcia mesjanizmu narodowego znajdujemy w utworach romantycznych:
- Dziady Adama Mickiewicza. Tu hasło mesjanizmu narodowego zostało chyba najpełniej i najbardziej obrazowo zrealizowane. Mickiewicz – gorący zwolennik tej ideologii – zamieścił wizję Polski jako Zbawiciela w Widzeniu księdza Piotra (III część Dziadów). Ksiądz Piotr ujrzał historię Polski na kształt męki Chrystusa – poprzez sąd, Drogę Krzyżową, ukrzyżowanie i wniebowstąpienie. Proroctwo przyszłości, jaką ujrzał, jest zapowiedzią wyzwolenia. Taka właśnie interpretacja dziejów kraju jest najpełniejszą realizacją hasła mesjanizmu narodowego.
- Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego Adama Mickiewicza. Są stylizowane na wypowiedź biblijną, zawierają bezpośrednią wykładnię mesjanizmu narodowego. Znów dzieje Polski interpretowane są na wzór dziejów Chrystusa, jej niewola jako cierpienie za inne narody, a polscy emigranci (pielgrzymi) jako apostołowie wolności.
- Kordian Juliusza Słowackiego prezentuje nieco inne „wydanie” mesjanizmu narodowego. Tu Polska jest Winkelriedem narodów europejskich. Słowacki przywołał historię Winkelrieda – szwajcarskiego rycerza, który dla zwycięstwa poświęcił życie. Mesjanizm w tej postaci ma mniej boski wymiar, realia historyczne (powstanie listopadowe) znajdują bardziej polityczne niż religijne wyjaśnienie, lecz to także jest koncepcja poświęcenia za inne kraje.
- Marsz w przyszłość Ryszarda Berwińskiego, wiersz zawierający obraz Polski jako narodu wybranego, który przez „czerwone morze krwi” podąża do Ziemi Obiecanej. Jest to typowe ujęcie (na wzór Mickiewicza), nawiązujące do Biblii. Należy tylko zwrócić uwagę na rewolucyjne zakończenie utworu – wezwanie do walki nawet wbrew Bogu.
Zapamiętaj!
- Adam Mickiewicz: Polska – „Chrystusem narodów”;
- Juliusz Słowacki: Polska – „Wienkelriedem narodów”;
- Kazimierz Brodziński: Polska – „Kopernikiem Europ
Zobacz:
Przedstaw koncepcję mesjanizmu na przykładzie Widzenia księdza Piotra z III części Dziadów
https://aleklasa.pl/liceum/c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/romantyzm/c136-adam-mickiewicz/na-czym-polega-mesjanizm-narodowy-w-widzeniu-ksiedza-piotra
https://aleklasa.pl/liceum/c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/romantyzm/c138-synteza-reomantyzmu/jakie-utwory-romantyczne-poruszaja-temat-walki-o-ojczyzne