Nie-Boska komedia jest rekonstrukcją abstrakcyjnej rewolucji i pytaniem: czym jest zjawisko walki klas?
Krasiński odpowiedź zamieszcza w dramacie. Oczywiście patrzy on na sprawę przez pryzmat swojego arystokratycznego pochodzenia. Budując obraz rewolucji, opiera się o faktyczne wzorce:
- przewrót Cromwella w Anglii,
- powstanie listopadowe w Polsce,
- a przede wszystkim Wielką Rewolucję Francuską we Francji.
Przecież Pankracy – wódz rewolucjonistów nosi cechy Cromwella, Dantona i Robespierre’a. Z kolei Hrabia Henryk jest rzecznikiem poglądów samego Zygmunta Krasińskiego. Należy jednak przyznać, że poeta tak zorganizował dramat, że obie strony konfliktu mogą przedstawić swoje argumenty.
- Oto racje rewolucjonistów: do buntu przeciw panom pchnął ich odwieczny ucisk, głód i nędza ludu przy przepychu, niemoralności i zbrodniach szlachty. W zamian za wielowiekowe upokorzenia głoszą dziś równość, wolność, powszechną własność i ateizm.
- Arystokraci także mają swoje argumenty: uważają się za odwiecznych obrońców i nauczycieli prostego ludu, budowniczych tradycji i historii wielu pokoleń. Teraz głoszą hasła honoru, obrony własności rodów i wiary chrześcijańskiej.
Wydaje się, że oba obozy mają swoje prawa, choć wyraźnie autor zwiększa siłę argumentów arystokracji. Trudno powiedzieć, że jedna z grup jest lepsza od drugiej.
- Oto rewolucjoniści – zdemoralizowany motłoch, głoszący apoteozę zbrodni, bluźnierstwa, grabieży.
- Oto arystokraci – pozornie pobożni i dumni, w chwili klęski tchórzliwi, podli, niebrzydzący się zdradą – Hrabia Henryk jest wśród nich wyjątkiem.
Czym jest rewolucja według Krasińskiego?
- Jest to sytuacja, w której zło walczy ze złem – a wówczas zwyciężyć może tylko zło… (element nie Boski, lecz czysto ludzki).
- Jest fałszem, bo głoszone ideały są tylko pretekstem, prawdą jest prawidłowość: „umarł król, niech żyje król” – zwycięski motłoch zajmie miejsce zwyciężonych panów i będzie robić to samo.
- Idea zła (rewolucji) nie ma przyszłości, skazana jest na zagładę. Rację bytu ma tylko idea dobra. Któż bowiem zwyciężył w rewolucji? Pankracy już czuł się zwycięzcą, już pokonał wroga – lecz wówczas Chrystus – idea dobra – zniszczył go swym blaskiem. Nie wygrała żadna ze stron – zwyciężyło dobro.
Uwaga!
Obok prowidencjalizmu głosił też Krasiński postulaty Hegla. Bardzo podobała mu się teza o przeciwieństwach, które są rzeczą naturalną, a z ich zderzenia rodzi się postęp. Np. wg Hegla „Z przeciwieństw wytwarza się synteza, która z kolei staje się tezą, a wtedy do niej przyłącza się antyteza – i tak trójrytmem rozwija się świat”. Krasiński upatrywał takiej reguły w starciu sił rewolucyjnych, a nawet stosował ją do polskiej poezji. Uważał, mianowicie, że Mickiewicz to teza, Słowacki – antyteza, a jego, Krasińskiego, dzieło – będzie syntezą.
Zobacz:
59. Jak ukazana jest rewolucja w Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego?
Jak Zygmunt Krasiński ukazał rewolucję? Przedstaw jego poglądy na podstawie Nie-Boskiej komedii.
Obraz rewolucji w Nie-Boskiej komedii. Zinterpretuj scenę finałową.
Trójgłos w sprawie rewolucji w Nie-Boskiej komedii – Pankracy, Hrabia Henryk, sam Krasiński.
Czym jest prowidencjalizm i jak jest realizowany w Nie-Boskiej komedii?
Czym jest prowidencjalizm i jak jest realizowany w Nie-Boskiej komedii?