Omów problematykę średniowiecznej literatury o charakterze świeckim.
- Zacznij od legendy o Tristanie i Izoldzie, która jest przykładem średniowiecznego utworu o tematyce miłosnej. Tristan, osierocony przez rodziców, przebywał na dworze swego wuja – króla Marka. Otrzymał od niego misję przywiezienia mu żony – irlandzkiej królewny Izoldy Złotowłosej. Gdy Tristan i Izolda wsiadali na statek, matka królewny powierzyła służącej (Brangien) flakon z napojem miłosnym. Tajemniczy eliksir przeznaczony był dla narzeczonych – Marka i Izoldy. Jednak na skutek pomyłki wypili go Tristan i Izolda. Odtąd będzie łączyła ich miłość aż po grób.
- Epos rycerski
W Pieśni o Rolandzie sławny rycerz dowodzi tylną strażą oddziałów Karola. Na skutek zdrady Ganeleona zostaje otoczony przez armię Saracenów. Druh Rolanda, Oliwier, wzywa rycerza, by zadął w czarodziejski róg i wezwał w ten sposób na pomoc główne siły. Roland, uniesiony szczytnym szaleństwem wojennym, odmawia. Mimo bohaterskiej walki siły wojska słabną i wtedy dopiero Roland dmie w róg. Karol przybywa, ale jest już za późno. Może jedynie pomścić poległych.
- Nie można pominąć w wypowiedzi dziejopisarstwa, zwłaszcza że bujnie rozwijało się ono na ziemiach polskich. Pierwszym utworem tego gatunku jest Kronika Anonima zwanego Gallem. Kronikarz zamierzał opisać dzieje Bolesława Krzywoustego, z którego dworem był związany. Ze względu na świetność króla dokonał również prezentacji jego przodków i ojczyzny. Dzieło składa się z trzech Ksiąg zawierających opis historii Polski od czasów legendarnego księcia Popiela aż po zwycięskie walki Bolesława Krzywoustego w czasie najazdu niemieckiego (1109 – 1113). I – ciekawostka – nie ma tu ani jednej daty rocznej, a mimo to dzieło uchodzi za kronikę. Warto też zwrócić uwagę, że z utworu Anonima korzystali następni dziejopisarze, zwłaszcza Wincenty Kadłubek i Jan Długosz, autor Historiae Polonicae.
Co ująć w podsumowaniu?
Bogactwo i zróżnicowanie świeckiej literatury średniowiecza. Jej ponadczasowość: Dzieje Tristana i Izoldy do dziś stają się tematem adaptacji filmowych i teatralnych: w końcu XVIII wieku powstał słynny dramat muzyczny Wagnera, stanowią one inspirację dla XX-wiecznych twórców (Maria Kuncewiczowa Tristan 1946). Podobnie jest z historią Rolanda – w literaturze wątek związany z dziejami sławnego rycerza spotykamy w słynnym poemacie Ariosta Orland szalony, w muzyce Roland staje się bohaterem oper Vivaldiego, Händla, Haydna.
Zapamiętaj!
Literatura świecka to:
- twórczość miłosna (Dzieje Tristana i Izoldy),
- epika rycerska (Pieśń o Rolandzie),
- dziejopisarstwo (Kronika Galla Anonima),
- poematy obyczajowe (wiersz Słoty O zachowaniu się przy stole),
- Wielki testament francuskiego poety François Villona.
Zobacz:
O czym jest najsłynniejszy romans średniowiecza Dzieje Tristana i Izoldy?