Oczywiście, że nie tylko literatura współczesna zainteresowała się zamierzchłą epoką wieków średnich. Która z epok ukochała średniowiecze najbardziej? Romantyzm! To romantycy czerpali pełną garścią ze skarbów literatury ludowej, średniowiecznych podań, legend, kronik. To cały prąd w romantyzmie nazywa się gotycyzmem. To romantycy wskrzeszali średniowiecznych bohaterów i w tejże scenerii umieszczali fabułę. Ruiny zamczysk romańskich, gotyckie katedry inspirowały romantyczną wyobraźnię.

  • Oto dowody:
    • Katedra Marii Panny w Paryżu – Victor Hugo,
    • Poezja ruin – (Chateaubriand, Norwid),
    • Zamek Otranto – Horatio Walpole (pierwsza literacka realizacja gotycyzmu),
    • Pieśni Osjana James Macpherson (jedna z największych fikcji literackich. Poeta sam napisał Pieśni, ale podał, iż odnalazł stary, średniowieczny rękopis!),
    • Rękawiczka – Friedrich Schillera (scena dworska, turniej, rycerz, dama).
  • Polskie:
    • Adam Mickiewicz – Konrad Wallenrod, Grażyna,
    • Juliusz Słowacki – Balladyna, Lilla Weneda, Zawisza Czarny,
    • Ignacy Kraszewski – Stara baśń.

A jednak romantyzm nie był jedyny. To nie tak, że w innych stuleciach panowała cisza na temat średniowiecza. Nawet gotycyzm korzeniami sięga XVIII wieku, wówczas swoje pięć minut przeżyła powieść gotycka.

  • Renesans – choć pogardliwie ocenił wieki średnie (i taką obdarzył je nazwą) sporo jeszcze z ich dorobku czerpał.
    • Przejął parenezę (typ świętego był kontynuowany), wielu tworzyło jeszcze po łacinie, w dziełach renesansowych wciąż pobrzmiewa fascynacja magią liczby, mistyka – i oczywiście, religijność.
    • Najważniejszym „odkrywcą i propagatorem” wieków średnich był William Szekspir. Dramaturg angielski z przełomu wieków XVI i XVII z pasją poszukiwał fabuł do swoich sztuk w średniowiecznych kronikach, legendach i podaniach. Odrzucił klasyczny typ tragedii – wprowadził do niej baśniowość i magię, pisał o średniowiecznych osobach – z tej właśnie epoki „wygrzebał” Makbeta…
  • Barok jest „krewniakiem” średniowiecza – przynajmniej duchowym. Umieszcza Boga w centrum wartości, za nic ma życie doczesne, drąży temat czasu, przemijania, śmierci i szatana. Poza tym rodzi dzieła takie jak:
    • Don Kichot Cervantesa – wskrzesza ideał rycerza średniowiecznego z całym jego kodeksem i kultem miłości dwornej
    • Cyd Pierre Corneille’a – rozgrywa się w średniowiecznej Hiszpanii, a główny bohater broni honoru nawet kosztem własnych uczuć
    • Jerozolima wyzwolona Torquato Tasso – przywołuje czasy i ludzi wypraw krzyżowych. Wśród rycerzy i tu napotykamy osoby wzorcowe, choćby Godfryda de Boillon. Atmosfera eposu, baśniowe i fantastyczne postacie silnie nawiązują do poetyki średniowiecza
    • Raj utracony Johna Miltona – epos angielski bliski jest średniowiecznym tematom, podejmuje motyw pierwszych rodziców, ich grzechu – a także motyw szatana.
  • Oświecenie różni się oczywiście od dawnych wieków średnich.
    • Powracano jednak do nich w fabułach utworów: oto na przykład właśnie w XVIII w. rozkwitła powieść gotycka – rozgrywająca się w scenerii średniowiecznych ruin lub w starych siedzibach, pełna tajemniczości, zdarzeń niewyjaśnionych, a nawet grozy.
    • W polskim oświeceniu po motyw średniowieczny sięgnął Ignacy Krasicki w Myszeidzie, która rozgrywa się za panowania księcia Popiela, o którym wiemy, że myszy nie lubił. Wiadomo właściwie dzięki Kronikom Wincentego Kadłubka – więc jakiś cień epoki w tym utworze można odnaleźć. Natomiast gatunek (poemat heroikomiczny!) jest absolutnie wzięty ze starożytności.
  • Pozytywizm zwrócił się ku średniowieczu głównie poprzez powieść historyczną: są nią Krzyżacy Henryka Sienkiewicza.
  • Młoda Polska przypomniała mit rycerza Zawiszy – dokładnie Stanisław Wyspiański w Weselu. Z kolei Stefan Żeromski – stare podanie o Walgierzu ujął w Powieść o Walgierzu Udałym. Poeci – podjęli motyw franciszkański (Jan Kasprowicz, Leopold Staff).
  • Dwudziestolecie międzywojenne zaowocowało powieścią Zofii Kossak-Szczuckiej dotyczącej wypraw krzyżowych Krzyżowcy, powieścią Teodora Parnickiego Srebrne orły.
  • Powieść powojenna też często wracała do tej epoki. Przykładem znakomitym mogą być Bramy raju Jerzego Andrzejewskiego, Czerwone tarcze Jarosława Iwaszkiewicza, Antoniego Gołubiewa Bolesław Chrobry.

Facebook aleklasa 2

Zobacz:

Nawiązania do średniowiecza w późniejszych epokach literackich

Przedstaw nawiązania do postaci Everymana w utworach literackich

Nawiązania literatury romantycznej do epoki średniowiecza

Udowodnij, że twórcy literatury romantycznej nawiązywali do epoki średniowiecza

Średniowiecze w poezji XX wieku