Literatura biograficzna, autobiograficzna

Zacznij:
(Auto)biografia to podstawowe tworzywo pisarskie w literaturze polskiej XX w. Sporo wątków autobiograficznych zawiera twórczość choćby Tadeusza Konwickiego czy Kazimierza Brandysa.

Formy literatury biograficznej to:

  • dziennik (pisany dla samego siebie lub z myślą o publiczności literackiej),
  • pamiętnik, pamiętnik mówiony (np. rozmowa, długi wywiad),
  • alfabet, niby-dziennik (autobiograficzna hybryda).

Rozwiń:

  • Dziennik to zbiór notatek, refleksji, zapisków prowadzonych zwykle przez długi czas. Nie jest wynalazkiem XX w., ale dopiero wtedy stał się tak bardzo popularny (wcześniej ustępował miejsca pamiętnikowi). Dzienniki pisane dla samego siebie są zwykle dość osobiste, tworzone z myślą o dopiero pośmiertnej publikacji (np. dzienniki Jarosława Iwaszkiewicza, Marii Dąbrowskiej, Zofii Nałkowskiej). Natomiast dziennik (także) dla czytelników publikowany jest często w czasopiśmie (np. Dzienniki Witolda Gombrowicza, Dziennik pisany nocą Gustawa Herlinga-Grudzińskiego). Obejmuje na ogół długi czas – kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt lat, czasem tylko prowadzony jest w krótszych okresach (np. Dziennik 1954 Leopolda Tyrmanda).
  • Pamiętnik zaś nie jest pisany na bieżąco – to książka wspomnieniowa, w której wydarzenia ukazywane są z perspektywy lat i w związku z tym nie zawiera dat dziennych (np. Rodzinna Europa Czesława Miłosza, Książka moich wspomnień Jarosława Iwaszkiewicza).
    Pamiętnik mówiony zaczął być popularny, gdy technika nagrywania stanęła na wystarczająco wysokim poziomie (np. Dominique de Roux z Witoldem Gombrowiczem, Stanisław Bereś z Tadeuszem Konwickim, Czesław Miłosz z Aleksandrem Watem).
  • Odmianą pamiętnika jest alfabet (abecadło) stworzony z ułożonych alfabetycznie ułożonych haseł poświęconych znajomym i wrogom autora (np. alfabet Antoniego Słonimskiego).

Zakończ:
Niby-dziennik był modny w latach 70. i 80. XX w. Opatrzony często datami dziennymi, choć jego związek z teraźniejszością bywa dość luźny. Jest mieszaniną rozmaitych gatunków prozy (dziennik, pamiętnik, felieton, esej, reportaż itd.). Przykłady to Wschody i zachody księżyca oraz Nowy Świat i okolice Tadeusza Konwickiego.

Najważniejsze postacie:

  • Maria Dąbrowska,
  • Zofia Nałkowska,
  • Witold Gombrowicz,
  • Gustaw Herling–Grudziński,
  • Jan Lechoń,
  • Aleksander Wat.

Zobacz:

Autobiografizm

Polska literatura XX wieku od II wojny po współczesność

Polska literatura współczesna – zestawienie

Autobiografia jako tworzywo literackie – przedstaw to zjawis­ko, odwołując się do wybranych tekstów kultury XIX i XX wieku.

Dlaczego autobiografia stała się ważnym tworzywem literackim w prozie i poezji XX wieku – odwołaj się do znanych Ci dzieł.