O czym jest Operetka?

Otóż nie ma w niej akcji i wydarzeń w tradycyjnym tego słowa znaczeniu. Plejadę bohaterów stanowią dziwaczne postacie podzielone na dwie warstwy społeczne: arystokrację i lokajstwo. Książę Himalaj, Księżna, Baron Firulet i Hrabia Szarm to ­oczywiście reprezentanci pierwszej grupy. Hufnagiel (fałszywy hrabia) i służba – to warstwa niższa.

Są to grupy ogromnie skonwencjonalizowane, charakteryzowane przez szablon, właściwie znów widzimy szereg form:

  • Typ księcia pana i księżnej pani, odpowiedni strój, gest, arystokratyczna wymowa i intonacja, poza – tak, tu bardziej pasuje określenie poza niż forma.
  • Z kolei poza sługi – lokaja wyraża się jako np. groteskowe czyszczenie butów państwu. Tworzą zbiór stereotypów, który kojarzy się z ożywionymi kartami do gry z Alicji w krainie czarów.
  • Jest jeszcze Albertynka – typ panny z dobrego domu, skromna, dobrze wychowana, niewinna, o jej względy rywalizują baron Firulet i hrabia Szarm.

Wszystkie te postacie tworzą barwny świat kukiełek, który stworzył Gombrowicz, by móc ukazać i prześledzić pewne prawdziwe, ludzkie zjawiska i procesy, które przy „realiach” sztucznego, przerysowanego świata widać wyraźniej.

Do procesów takich niewątpliwie należy „dążenie do wyzwolenia się z form”, z fałszu i wszechwładnej pozy krępującej ludzkość.

  • Zauważmy przy tym, że centralną ­postacią tego świata kostiumów jest Fior – kreator mody, władca zewnętrznych wyglądów osób, potężny mistrz kontrolujący istnienie swoich podwładnych.
  • Natomiast wartością przeciwną, symbolem prawdy i wyzwolenia od formy jest tu słowo „nagość” – pojęcie sprzeczne przecież z terminem kostium.

Fior (skojarzenie nazwiska ze słynną osobowością Diora jest słuszne i zaplanowane przez Gombrowicza) jest dyktatorem mody w świecie póz i symbolizuje zniewolenie formą. Nagość to idea, której nośnikiem staje się Albertynka. W świecie tym zachodzi inne jeszcze zjawisko poddane analizie – mianowicie „przewrót rewolucyjny”, który przybiera tu oryginalną formułę i przebieg. Wszystko to natomiast ujął Gombrowicz w fabułę, którą naprawdę trudno uporządkować lub zauważyć ścisłe związki przyczynowo-skutkowe.

 

Należy wypunktować następujące fakty porządkujące treść:

  • Wyścig barona Firuleta i hrabiego Szarma w liczbie zdobytych kobiet i ich rywalizacja o Albertynkę. Ten punkt wyraża się głównie dzięki dialogom i gestom, pojedynku słownym na wzór licytacji karcianej, gry, tańca zalotników i innych groteskowych chwytów.
  • Intryga Szarma, który nasyła złodziejaszków na śpiącą Albertynkę, by móc potem ująć ich i zostać bohaterem w oczach dziewczyny – i móc zostać jej przedstawiony.
  • Pragnienie nagości, które budzi się w Albertynce pod wpływem dotyku złodziejaszka.
  • Bal arystokracji na zamku Himalaj, na którym złodziejaszki „spuszczone ze smyczy” rozpoczynają burzenie skostniałych form, rzucając się w tłum w swoich złodziejskich celach.
  • Przewrót rewolucyjny dokonany przez lokajów pod wodzą Hufnagla. Rewolucja jawi się tu jako piorunująca mieszanka dziwnych znaków i zapadająca co raz ciemność, przemiany postaci w przedmioty – np. Księżnej Pani w stolik. Dzięki rewolucji postacie obnażają swoje prawdziwe, groźne oblicza.
  • Zaginięcie Albertynki i poszukiwania wszczęte przez jej wielbicieli.
  • Finał utworu jako triumf nagości. Albertynka odnajduje się nagle w trumnie, z której powstaje zupełnie naga, wyzwolona z formy stroju, przy dźwiękach zwycięskiej muzyki.

 

Podsumujmy zagadnienia, które stanowią sens dramatu Gombrowicza:

  • Temat główny: skrępowanie ludzkości formą i schematem.
  • Rewolucja – burzenie skostniałego porządku, ukazanie prawdy, odwieczny zakręt w historii ludzkości, lecz zarazem działanie groteskowe, ośmieszone.
  • Miłość i flirt – jako gra ludzi, wyrażająca się w utartych gestach.
  • Siła i groźba mody (moda = filozofia czasów).
  • Konwencje tradycyjnych dramatów poddane zabiegom parodystycznym – np. Fior jako monologujący poeta romantyczny niczym Konrad z Dziadów, intryga miłosna z klasycznej operetki.

Inaczej mówiąc, Gombrowicz stworzył świat masek – form, w którym rozgrywa się intryga miłosna i przewrót rewolucyjny, po to, by ukazać konwencję jako wrogą, niszczącą człowieka formę, która musi przegrać z autentyzmem, z pierwiastkiem prawdy tkwiącym w człowieku, reprezentowanym tu przez nagość. Jeszcze raz twórca wystąpił jako wróg konwencji.

Facebook aleklasa 2

Zobacz:

 

 

Operetka – Witold Gombrowicz

O czym traktuje dramat Witolda Gombrowicza pt. Operetka?

Operetka Witolda Gombrowicza

Witold ­Gombrowicz – jak pisać o…

Witold Gombrowicz

Omów kompozycję Operetki Witolda Gombrowicza