Herakles (Herkules) był synem Zeusa – spłodzonym z królową Alkmeną. Naturalne więc, że przez całe życie nienawidziła go i prześladowała prawowita żona Zeusa – Hera (zwłaszcza że podstępem nakarmiono Heraklesa jej pokarmem, w wyniku czego stał się nieśmiertelny). Kiedy chłopiec i jego bliźniaczy brat spali jeszcze w kolebkach – bogini podesłała ku nim dwa węże. Maleńki Herakles zadusił obie bestie. Jako młodzieniec – zabił Hydrę, potwora o dziesięciu głowach, potem centaura – pół konia, pół człowieka. Te młodzieńcze czyny należały już do owych słynnych dwunastu prac, które musiał wykonać na polecenie wyroczni.
Jak do tego doszło?
Oczywiście, wmieszała się w szczęśliwe życie Heraklesa Hera. Zesłała na nieszczęśnika obłęd, a ten w szale zabił swoją rodzinę. Kiedy odzyskał rozum – rozpaczał, po czym udał się do wyroczni delfickiej, stamtąd zaś skierowano go na służbę do króla Eurysteusza, który (ze strachu zresztą i aby się go pozbyć) wymyślał jak najcięższe zadania. Oprócz zabicia Hydry, lwa nemejskiego itd. pracą było także oczyszczenie stajni Augiasza. A były to stajnie niezwykle zapuszczone, przywalone wieloletnimi warstwami gnoju, śmierdzące i będące źródłem zarazy – król Augiasz miał wiele trzód, ale stajnie nie były wcale sprzątane. Co zrobił Herakles? Otóż wyburzył w dwóch miejscach mur i przez powstałe otwory skierował do stajni nurty dwu potężnych rzek. Nie męcząc się zbytnio – oczyścił Augiaszowe stajnie.
Wszystkich prac, jak wiemy, było dwanaście i ze wszystkimi Herakles dał sobie radę. Ostatni jego wyczyn to porwanie psa Cerbera z bram Hadesu! Nie oznaczało to jeszcze końca jego przygód.
Herakles poślubił piękną królewnę Dejanirę (oczywiście, pokonując rywali). Szczęście ich zmącił centaur Nessos, który porwał kobietę i chciał ją zgwałcić. Herakles zdążył go ustrzelić. Umierający, niby skruszony Nessos, zdradził Dejanirze sposób na utrzymanie wiecznej miłości męża: przepis na miksturę z jego krwi i nasienia, którą trzeba nasączyć koszulę Heraklesa. Naiwna Dejanira uczyniła to, lecz koszula okazała się jadem, wżarła się w ciało jej małżonka, powodując nieopisane męki herosa do tego stopnia, że rzucił się w ogień. Przerażona Dejanira popełniła samobójstwo. Heraklesa uwolnili od mąk bogowie i obdarzyli go nieśmiertelnością. Z tej historii pozostała paląca koszula Dejaniry – symbol okrutnych tortur i męki, którą przywoływał w wierszu Słowacki, oczywiście, jako przenośnię. Herakles jest postacią o niezwykle barwnej biografii, pełnej przedziwnych przygód.
Jak to interpretować?
Ponieważ dzieje Heraklesa są burzliwe, trudno tu o jedną interpretację. Z pewnością ten lubiany heros symbolizuje moc ludzkiego umysłu, potrafi zakpić z losu i potężnej bogini, reprezentuje witalizm, siłę, zwycięstwo, napawa optymizmem.
Uwaga!
Do postaci Heraklesa – nawiązywali polscy wieszczowie w ważnych utworach:
- W Odzie do młodości Adam Mickiewicz:
Dzieckiem w kolebce kto łeb urwał Hydrze,
Ten młody zdusi Centaury,
Piekłu ofiarę wydrze,
Do nieba pójdzie po laury.
- W Grobie Agamemnona Juliusz Słowacki
Zrzuć do ostatka te płachty ohydne,
Tę – Dejaniry palącą koszulę:
A wstań jak wielkie posągi bezwstydne,
Naga – w styksowym wykąpana mule
Frazeologizm
- Stajnia Augiasza – miejsce potwornie brudne.
- Koszula Dejaniry – zdradliwy dar, przynoszący cierpienie.
- Heraklesowe prace – wymagające wielkiego wysiłku, na pozór nie do wykonania.
Zobacz:
Ile było prac Heraklesa? Dlaczego jest on tak ważną postacią w mitologii?
Ile było prac Heraklesa? Dlaczego jest on tak ważną postacią w mitologii?